ယႂႃႇတိတ်ႉ၊ ဝဵင်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈဝေႃးလၶႄႉ

ၸဝ်ႈၽလူင်ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင် ၸေႃးလၽေႃႇၼႆႉ ယူႇသဝ်းတီႈဝဵင်းၸဝ်ႈလူင်သေ ၽိူဝ်ႇလႆႈငိၼ်းဝႃႈ ဢင်းၵိတ်ႉၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၶဝ် တိၺွပ်း ၶုၼ်သီႇပေႃႉၵႂႃႇၼႆၸိုင် ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈယူႇတႂ်ႈမိုဝ်း ၵူၼ်းၶႂၢၵ်ႈမိူင်းလႄႈ ၵႂႃႇတင်ႈဝၢၼ်ႈမႂ်ႇၸဝ်ႈလူင် တီႈၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝဵင်းၸဝ်ႈလူင်ၼၼ်ႉသေ ယူႇသဝ်းယဝ်ႉ။ ဢင်းၵိတ်ႉၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၶဝ် သိမ်းဢဝ်ဝဵင်းၸဝ်ႈလူင်ယဝ်ႉ ထၢမ်တူၺ်းလွင်ႈ ၸဝ်ႈၽလူင်သေ ၽိူဝ်ႇႁူႉဝႃႈ ယူႇသဝ်းဝႆႉတီႈ ဝၢၼ်ႈမႂ်ႇၼႆ ၸဝ်ႈၽလူင်ၼႆႉ ဢဝ်ၽူႈတူၺ်းထိုင်ၸၢင်ႉမၼ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈၽဝၢၼ်ႈမႂ်ႇ (ယႂႃႇတိတ်ႉ) သေၵေႃႈ ၸူးပွႆႇၸူးဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ယဝ်ႉ။ ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ် ၽူႈၵုမ်းၸၢင်ႉ ၸေႃးလဝီႇၼႆႉ တၢင်ႇပဵၼ်ၸဝ်ႈၽထႅင်ႈသေ ႁႂ်ႈဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၸေႃးလူင်ႇ (ၸဝ်ႈလူင်) မႃးယဝ်ႉ။

ပၢၼ်ၸေႃးလဝီႇၼႆႉ ၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ်တင်း ၵူၼ်းလူင် တီႈ ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇသေၵေႃႈ သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်မႆႉသၵ်းမႃးသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ၵႃႈတီႈ မိူင်းတႆး လႄႈ ဝဵင်းမေႃႇလႅင်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၽႅဝ်မႃးလႄႈ တီႈဝၢၼ်ႈယႂႃႇတိတ်ႉၼၼ်ႉ လင်ႁိူၼ်းမီးမႃး မွၵ်ႈ 1000 ၼႆႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1976 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းထိုၼ်ႇယၢင်းလႅင်ၶဝ် ၶဝ်ႈယႃႉဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။

ဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ပဵၼ်ၸၼ်ႉဢိူင်ႇ တီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းဝေႃးလၶႄႉသေ ထိုင် ပီ 2002 လိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇ 30 ၼၼ်ႉ ဢဝ် တင်းပွၵ်ႉ 2 ပွၵ်ႉ၊ ဢိူင်ႇ 2 ဢိူင်ႇသေ ၽွတ်ႈႁႅၼ်းပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းၽႄယႂႃႇတိတ်ႉမႃးယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း ၸႄႈဝဵင်းၽႄၼၼ်ႉ ထိုင်ပီ 2014 လိူၼ်မေႇ 22 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ယႃႉပႅတ်ႈသေ လႆႈၶိုၼ်းၽွတ်ႈႁႅၼ်းပဵၼ်မႃး ဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈ လႄႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်

ဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ မီးဝႆႉပွတ်းဢွၵ်ႇ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်သေ ဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ 19 တီႇၵရီႇ 09 မိတ်ႉၼိတ်ႉ တေႃႇ 19 တီႇၵရီႇ 10 မိတ်ႉၼိတ်ႉ လႄႈ လွင်ႇၵျီႇတုတ်ႉဢွၵ်ႇ 97 တီႇၵရီႇ 29 မိတ်ႉၼိတ်ႉ တေႃႇ 97 တီႇၵရီႇ 30 မိတ်ႉၼိတ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၼႆႉ မီး 0.468 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်း (1.21 ပၼ်ႇမူၼ်း ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) ယဝ်ႉ။

လႅၼ်လိၼ်

ဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉ၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်း ၸႄႈဝဵင်းၽႃသွင်း၊ ၽၢႆႇတူၵ်း ၸႄႈဝဵင်းဝေႃးလၶႄႉ၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃး ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉ ယၢၼ် 4 လၵ်းၼၼ်ႉ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ၼမ်ႉၶူင်းယဝ်ႉ။

ၼႃႈလိၼ်

ဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ ၵွင်းလွႆလိူင်ႇၼမ်သေ ပႃႇထိူၼ်ႇပႃႇမႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈ ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ 968 ထတ်းယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈၾႃႉ

ဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ မီးၾိင်ႈၾႃႉမႆႉႁဝ်ႉမိုၵ်းယမ်းသေ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈ ဢၼ်သုင်သုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် 40 တီႇၵရီႇသႅၼ်ႇတီႇၵရဵတ်ႉသေ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈ ဢၼ်တႅမ်ႇသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် 7 တီႇၵရီႇသႅၼ်ႇတီႇၵရဵတ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်ႉၼမ်ၽူၼ်ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ မီ 48.29 ၼိဝ်ႉယဝ်ႉ။

ၵေးၼမ်ႉ

ဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ မီးႁွင်ႈၼမ်ႉဢၼ်ၸိုမ်းဢွၵ်ႇတီႈ ႁူးၼမ်ႉၼၼ်ႉတင်းၼမ်သေ လႆလူင်ၸူးတင်းသီႇၼႃႈမိူင်းယဝ်ႉ။ ပိုၼ်ႉထၢၼ်ၼမ်ႉတီႈၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ပဵၼ်ၼမ်ႉဝၢၼ်ၵမ်ႉၼမ် ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးထၢတ်ႈထုၼ်ၼၼ်ႉသေ ဢဝ်ၸႂ်ႉတွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ လႄႈ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸွမ်းလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈမၢႆ လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ ပီ 2017 သေ တီႈဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းယူႇသဝ်း မီးဝႆႉ 1251 ၵေႃႉသေ ၵမ်ႉၼမ် ပဵၼ် ယၢင်းလႅင် လႄႈ တႆးယဝ်ႉ။

ဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၼၢၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇဝဵင်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႆႉၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ ၵုၼ်ႇသိၼ်ဢၼ်ဢွၵ်ႇပိူင်လူင်မၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် ငႃး ယဝ်ႉ။

တီႈဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ ဢမ်ႇမီးႁူင်းႁဵၼ်းပူင်သွၼ် ပၢႆးပႆႇၺႃႇၸၼ်ႉသုင်သေ ဢၼ်ပဵၼ် ႁူင်းႁဵၼ်းပိုၼ်ႉထၢၼ်တႄႉ မီး ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် 1 ႁူင်း လႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ 1 ႁူင်းယဝ်ႉ။

တီႈဝဵင်းယႂႃႇတိတ်ႉၼႆႉ မီးႁူင်းယႃ ဢၼ်ၵူႇၶဝ်ႈ 16 ဢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။