Almohadi

Almohadski kalifat الموَحدون monarhija 1121. – 1269. Zastava Karta Almohadskog kalifata oko 1200. god. Glavni grad Tinmel (1121.-1147.) Marakeš (1147.-1171.) ponovno (1213.-1269.) Sevilla (1171.-1184.) Rabat (1184.-1213.) Religija sunitski islam Politička struktura monarhija Historija  - Uspostavljena 1121.  - Ukinuta 1269.

Almohadi ili Muhavidi (berberski: Imvehhden što znači onaj koji proklamira božje jedinstvo, ili Banu Abd al-Mumin arapski بنو عبد المؤمن) su bili berbersko-islamska dinastija iz Maroka nastala u 12. vijeku, koja je osnovala berbersku državu u Planinama Atlas kod mjesta Tinmel negdje oko 1120.

Almohadi su na vrhuncu svoje moći oko 1200. vladali cijelim Magrebom, i dobrim dijelom Pirinejskog poluotoka.

Porijeklo i nastanak

Dinastija je startala kao vjerski pokret koji je potakao Abu Muhamed ibn Tumart (oko 1078. - oko 1130.), pripadnik berberskog plemena Masmuda iz Planina Atlas u Maroku. Ibn Tumart bio je sin palioca svijeća u džamiji, od mladosti poznat po svojoj pobožnosti i neslaganju sa ostalima zbog pada vjerskih uvjerenja. Još kao mladić krenuo je na Hadždž u Meku i lutao sve do Bagdada, gde se priključio školi ortodoksnog islama pod vodstvom Al Ašarija. Ibn Tumart je sam stvorio svoje učenje, spajajući učenje Al Ašarija sa drugim doktrinama i sa misticizmom velikog učitelja Al-Gazalija. On je na neki način bio protiv antropomorfizma u islamskoj ortodoksiji i bio veliki pobornik tawhīda.

Dinastija i jačanje

Ibn Tumart se vratio u Maroko sa 28 godina, i započeo sa vjerskim propovjedima i agitacijom. Posebno se okomio na prodaju vina i drugih luksuznih roba, koje su bile u suprotnosti sa njegovim tumačenjem islama. Zbog tog je ubrzo ušao u sukob sa tadašnjim vladarima iz dinastije Almoravida, nakon tog se 1125. sklonio kod svog plemena Masmuda u planinama Atlasa. On je svoje suplemenike organizirao kao vojnu i vjersku zajednicu u skladu sa svojim ortodoksnim shvaćenjem islama, uz pomoć jednog Berbera iz Orana Abd al Mumina, koji je bio vojnik i državni činovnik visokoga ranga. Proglasio se mahdijem (skrivenim mesijom, čiji dolazak očekuju šijiti) i 1122., krenuo u napad na Marakeš, glavno uporište Almoravida. Nakon njegove smrti 1130., naslijedio ga je njegov učenik - Abd al Mumin, koji je zauzeo Fes 1146. a zatim i Marakeš 1147.

 

Abd al-Mumin je i nadalje vodio uspešne borbe protiv Almoravida, - 1148. je zauzeo Kordobu, a 1154. i Granadu. Nakon tog se proglasio kalifom i odbacio bilo kakvu vlast Abasida. Do svoje smrti 1163. protegao je vlast na gotovo cijeli Magreb sve do Egipta, a vladao je i nad cijelom Andaluzijom (tzv. - maurskom Španjolskom). Naslijedio ga je sin Abu Jakub Jusuf (vladao od 1163. do 1184.) i Jakub al-Mansur (1184.-1199.). Tad je Sevilla 1163. postala glavni grad Andaluzije (Al Andalusa).

U početku su svoje vladavine su almohadski kalifi proganjali i protjerivali, sve one koji nisu bili ortodoksni muslimani, pa tako i brojne židovske i kršćanske zajednice u Kastilju, Aragon i Portugal. Kasnije, kako se ratno kolo sreće počelo okretati, postali su sve manje fanatični, čak su ih počeli i zvati na povratak. Jakub al-Mansur je dobio naziv Jakub al-Mansur - Pobjednik, nakon almohadske pobjede nad vojskom kastiljskog kralja Alfonsa VIII u Bitci kod Alarkosa - 1195, ali nije uspio kapitalzirati tu pobjedu zauzimanjem Toleda (što je bio njegov cilj), jer su kršćanske snage dobro reorganizirale i odbacile njjegove napade.

 

Slabljenje i pad

Nasljednik al-Mansura - Muhamed al-Nasir (1199.-1214.) na početku svoje vladavine, nastavio je sa uspješnim napredovanjem na sjever Pirinejskog poluotoka, ali je poražen u odlučnoj Bitci kod Navas de Tolosa, od udruženih snaga Kastilje, Aragona, Navarre i Portugala - 1212. Taj veliki poraz označio je kraj moći Almohada. Otada su bili u neprekidnom povlačenju. Ubrzo su izgubili brojne maurske dominione po Pirinejskom poluotoku. Kršćanske vojske zauzele su Kordobu - 1236., a 1248. i Sevillu, nakon toga jedina preostala maurska posesija bila je Granada.

Pri kraju svoje vladavine, almohadski kalifi su ohrabrivali i poticali povratak kršćana i židova, čak i u Fes - dotad zabranjeni grad za inovjerce, a nakon velikoga poraza kod Navas de Tolosa 1212. često su ulazili u saveze sa kraljevima Kastilje. Na svojim zemljama u Africi su ispočetka, uspjevali da potisnu invazione snage, koje su povremeno slali normanski kraljevi Sicilije. Ipak su Almohadi i po Africi gubili teritorije, dio po dio, nakon pobuna potčinjenih plemena, i buna po cijelim regijama. Vremenom su njihovi najveći neprijatelji postali Marinidi, koji su uspostavili slijedeću marokansku dinastiju. Posljednji predstavnik Almohada bio je Idris Il, koji je vladao samo u Marakešu, gde ga je 1269. ubio rob.

Almohadi kao mecene kulture i umjetnosti

Brojni tadašnji veliki židovski i islamski filozofi bili su povezani sa ovom dinastijom, a najpoznatiji od njih bili su Averroes i Majmonides, sam kalif Jakub al-Mansur bio je mecana Averroesa. Za vrijeme vlasti Almohada izgrađena su brojna arhitektonska remek djela, između ostalog;

• Hiralda, minaret džamije u Sevilli
• Početala se graditi Alhambra (1238.)
• Minaret Džamije Kutubija u Marakešu

Literatura

• Reinhart Dozy: History of the Almonades, second edition, 1881.
• Coppée: Conquest of Spain by the Arab-Moors, Boston, 1881.
• I. Goldziher: Le livre d'Ibn Tumart, 1903.
• Bel: Les Benou Ghanya, 1903.
• Marcel D. Popa, Horia C. Matei: Mica Enciclopedie de Istorie Universala, Bucharest, Editura Politica 1988.