1596: Godina

Ovo je članak o godini 1596.

prijestupna godina koja počinje u četvrtak po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

1596 na Wikimedijinoj ostavi

Januar/Siječanj

• 11. 1. - Sabor na Gradcu kod Zagreba: biskup Gašpar Stankovački i barun Ivan II. Drašković potvrđeni za banove (do lipnja odn. do 1608).

Februar/Veljača

• 21. 2. - Nadvojvoda Ferdinand upitao štajerske staleže da li bi primio "Vlahe" koji mu se sve češće javljaju - dobija potvrdan odgovor.

April/Travanj

• 3. 4. - Umro veliki vezir Sinan-paša, zamenjuje ga Bosanac Damat Ibrahim-paša (do oktobra pa opet od decembra).
• 7 - 8. 4. - Splićani i uskoci kriomice od Mlečana zauzeli turski Klis (veza uskoka i kralja Rudolfa je Franjo Antun Bartučević).
• 24. 4. - Franko-španski rat (1595-1598), Opsada Calaisa okončana španskim zauzećem.
• april - Starina Novak pustoši Plevnu u Bugarskoj, ovog proleća napada i Sofiju.

Maj/Svibanj

• 27. 5. - Juraj Lenković napao turske opsadnike kod Klisa ali poražen; poginuo Ivan Alberti, komandant obrane grada; Lenković sutradan pokušao da stigne do Omiša, ali razbijen po izlasku iz Klisa.
• 31. 5. - Klis se predao Turcima, braniteljima dopušteno da odu; slijede turske i mletačke represalije, mnogi odlaze u Senj i Vinodol.
  • Uskoci i venturini (izbjeglice iz mletačke Dalmacije) počinju ogorčenu borbu protiv Turaka i Mlečana (Iddio vi guardi dalle mani de Segnani - "Bog vas čuvao senjske ruke").

Jun/Lipanj

• 11. 6. - Žigmund Batori započinje neuspešnu 40-dnevnu opsadu Temišvara; u njegovoj vojsci su i srpski odredi (Đorđe Slankamenac-Rac, Deli-Marko i Sava Temišvarac.
• 17. 6. - Willem Barentz na trećem putovanju otkrio Špicbergen.
• 23. 6. - Osmanska vojska na čelu sa sultanom Mehmedom III krenula iz Carigrada (u Beogradu su 9. 8.).
• 24. 6. - Cornelis de Houtman stigao u Banten na Javi - prvi Holanđanin u današnjoj Indoneziji (početak kraja portugalskog monopola).
• 30. 6. - Umro Gašpar Stankovački, zagrebački biskup i jedan od hrvatskih banova.

Jul/Srpanj

• 5. 7. - "Vlasi" iz Pounja nude saradnju generalu Herbersteinu, koji se nalazi na čelu vojske kod Petrinje (ali odustali).
• 5. 7. - Anglo-španski rat (1585-1604): Anglo-holandske snage opljačkale Cadiz u Španiji.
• 12. 7. - Herbersteinova vojska porazila Turke i Vlahe bosanskog beglerbega Apardi-paše kod Kostajnice, ali opsada ubrzo prekinuta.
• 14. 7. - Portugalci ubili srilankanskog kralja Dominicusa Coreu.
• 25. 7 - Kometa C/1596 N1 je u perihelu, vidljiva je u Evropi.

Avgust/Kolovoz

• 13. 8. - David Fabricius počinje posmatranje promenljive zvezde u Kitu koju će nazvati Mira ("čudesna").

Septembar/Rujan

• 3. 9. - Nadvojvoda Maksimilijan zauzeo Hatvan (ranije i napušteni Vác); u Hatvanu ubijeni svi koji su zatečeni.
• 10. 9. - Serdar Ahmed Hafis-paša započeo opsadu Petrinje.
• 19. 9. - Primenjenim lukavstvom potučena vojska bosanskog beglerbega Hodaverdi-paše kod Petrinje.
• 20. 9. - U drugoj bici kod Petrinje razbijen i Ahmed Hafis-paša koji je već krenuo u povlačenje.
  • Kraj opasnosti za hrvatske i slovenačke zemlje sa bosanske strane.
• 29. 9. - Vlahu Ivanu Pejašinoviću i družini dozvoljeno naseliti se na zemljištu križevačke varoši.

Oktobar/Listopad

 

• 12. 10. - Sultan Mehmed III zauzeo Eger posle 21 dan opsade (osnovan Jegarski ejalet).
• 19. 10. - U Brestu proglašena Brestovska unija dela Kijevske mitropolije sa katoličkom crkvom - dolazi do sukoba pravoslavaca i unijata.
• 26. 10. - Dugi rat: Bitka kod Keresteša (Hačove) se okončava skupom turskom pobedom.
  • Nekoliko hiljada turskih levendi beži nazad u Anadoliju gde će doprineti tzv. Dželalijskoj pobuni (od 1598., na čelu Karayazici Abdülhalim).
  • U sljedeće tri godine slabija aktivnost u Dugom ratu.

Novembar/Studeni

• oko 12. 11. - Juraj Lenković harači u Požeškom sandžaku, spalio Voćin i "do 200" turskih sela (cilj je ohrabrenje tamošnjih kršćana).
• 29. 11. - Španski kralj Filip II. treći put proglasio državni bankrot.

Decembar/Prosinac

• decembar - Posle albanskih Kimariota, pobunili se Bjelopavlići, kasnije i hercegovačka plemena (predvodnik je nikšićki vojvoda Grdan).

Tokom/tijekom godine

• Orahovički episkop Vasilije prešao u habsburšku Slavoniju, ohridski arhiepiskop Atanasije "radi među Albancima", aktivni su i crnogorski episkop Heruvim i hercegovački mitropolit Visarion.
• U Erdelj se doselilo oko 10.000 Srba.
• Bosanski franjevci na čelu sa fra Petrom Soljaninom djeluju u Bugarskoj.
• Državni prihodi Osmanskog carstva iznose 300 miliona akči a rashodi 900 miliona.
• Trojna alijansa (1596) Engleske, Holandije i Francuske - svi u ratu protiv Španije, ovo je praktično međunarodno priznanje holandske nezavisnosti (traje samo do 1598.).
• Kralj Poljske i Litvanije Sigismund III Vasa preneo dvor iz Krakova u Varšavu, jer je približno na pola puta do Vilniusa, glavnog grada Litvanije.
• Kuga u Evropi (Španska kuga 1596-1602, takođe i u Engleskoj, Francuskoj, Nemačkoj...), takođe i glad u severnoj Evropi zbog vlažnog proleća i leta.
• John Harington instalirao vodeni toalet (WC) u svojoj kući.
• Izvesni Afrasiyab kupio provincijsko vođstvo u osmanskoj Basri, njegovi potomci će vladati do 1668.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1596.

• 31. 3. - René Descartes, filzof, matematičar, pisac († 1650)
• 29. 6. - Go-Mizunoo, japanski car († 1680)
• 12. 7. - Mihajlo I., ruski car, prvi od Romanovih († 1645)
• 16. 8. - Friedrich V od Falačke, "zimski kralj" Češke na početku Tridesetogodišnjeg rata († 1632)
• 19. 8. - Elizabeth Stuart, "Zimska kraljica" Češke († 1662)
• 3. 12. - Nicola Amati, tvorac violina († 1684)
• ? - Vinko Jelić, skladatelj († 1636)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1596.

• 27. 1. - Francis Drake, moreplovac (* ca. 1540)
• 3. 4. - Sinan-paša, osmanski velikodostojnik (* 1506)
• svibanj - Oracio Fortezza, šibenski zlatar i graver (* ca. 1530)
• 27. 5. - Ivan Alberti, splitski protuturski ratnik
• 30. 6. - Gašpar Stankovački, zagrebački biskup i hrvatski ban (* 1550-60)
• ? - Jean Bodin, politički mislilac (* 1530)
• ? - Pellegrino Tibaldi, slikar (* 1527)

Literatura

• Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)
• Encyclopedia of the Ottoman Empire, Gábor Ágoston, Bruce Alan Masters (Google Books)
• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959