Сиирийэҕэ Сэрии

Дьон олохторун суола хас үйэ уларыйан истэҕинэ хатыланан, эргийэн биэрэн кэлэн иһэллэр. Экономикаҕа сайдыыны ситиһии аан маҥнай сэрии сэбин оҥорууну сайыннаран олох хаамыыта сэриинэн доҕуһуолланара уларыйбат.

Урукку кэмҥэ, 19-с үйэҕэ Франция сэриилэрэ Европаны барытын сэриилээн ыла сылдьыбыттара. Ааспыт 20-с үйэҕэ Гитлер баһылыктаах Германия нацистара Аан дойду олоҕун туллаҥнаппыт буоллахтарына, бу 21-с үйэҕэ В.В.Путин баһылыктаах Россия государствота Аан дойду олоҕун хамсатара Украинаны сэриилээһиниттэн саҕаланан улаатан иһэр.

1933 сыллаахха нацистар Германияҕа былааһы ылан баран коммунистары туораппыттара, салайааччыларын хаайбыттара. Аан дойду үрдүнэн тарҕанан эрэр коммунистары сүрүн утарсааччыларынан буолбуттара.

Ааспыт 20-с үйэ 30-с сылларыгар Испанияҕа буолан ааспыт сэрии улахан сэриигэ бэлэмнэнии буолан тахсыбыта. Манна Франко диктатор уонна республиканы тэрийэ сатааччылар утарыта туран сэриилэспиттэрэ. (1,1). Республиканы көмүскээччилэр сүрүн күүстэринэн коммунистар буолбуттара. Атын коммунистары сөбүлээбэт дойдулар суолта биэрэн, онтон атыттар нацистар омуктар сыһыаннарыгар оҥорор ыар айыыларын билбэттэриттэн аанньа ахтан көмөлөспөтөхтөрүттэн республиканецтар кыаттарбыттара.

Испанияҕа Франконы көмүскээн Германия улахан көмөнү оҥорбута. Германия байыаннай күүстэрин көмөтүнэн кинилэр кыайыыны ситиспиттэрэ, республиканы көмүскээччилэр кыаттаран ыһыллыбыттара. Германия нацистара коммунистары утарсалларын коммунистары сөбүлээбэт дойдулар туһана сатаабыттара, Аан дойду улахан сэриитэ үөскээн тахсарыгар тириэрдибитэ.

Бу кыайыыны ситиһии суолтата Германияҕа олус улааппыта. Сэрии күүһүнэн Аан дойду бастакы сэриитин кэнниттэн государстволар икки ардыларыгар үөскээбит тэҥнэһии балаһыанньатын бэйэ туһатыгар уларытыахха сөбүн илэ биллэрбитэ.

Билигин 21-с үйэҕэ Сиирийэҕэ Асад диктатор сэриилэрэ оппозиция сэриилэрин кытта 2011 сыллаахтан сэриилэспиттэрэ. Оппозиция сэриилэрин сүрүн күүһүнэн саҥа үөскээн эрэр Исламскай государство буолар. Бу Исламскай государство дьоннору өлөртүүрүн, история пааматынньыктарын суох оҥортуурун иһин үгүс дойдулар сөбүлээбэттэр.

Балаҕан ыйын 30 күнүттэн ыла Россия салгыннааҕы күүстэрэ Сиирийэҕэ оппозиция сэриилэрин буомбалаан уонна саҥа сэрии сэбин элбэҕи биэрэн Асадка көмөлөһөллөрө улаатта.

Бу сэрии хайдах барарыттан Аан дойду олоҕо тутулуктааҕын дьон бары билиэхтэрэ этэ. Асад диктатор уонна Россия сэриилэрэ кыайдахтарына, Аан дойду олоҕо ааспыт үйэтээҕи курдук суолунан барар туруктанар. Кыайыы үөрүүтүн билбит Россия сэриилэрэ аһара барыылары үөскэтэр кыахтаналлара сахалыы өй-санаа үөрэҕинэн быһаарыллар.

Ааспыт 20-с үйэҕэ элбэх дойдулар туората, абааһы көрө сатыыр коммунистара Аан дойдуну барытын сэриилии сатаабыт Гитлер нацистарын улахан сиэртибэлэринэн тохтоппуттара, кыайыыны ситиспиттэрэ. Сэбиэскэй былаас саҥа үөскүүрүгэр «кыһыл террору» оҥорон элбэх дьону туох да суута-сокуона суох тыа5а таһааран ытыалаабыттара.

Билигин атын дойдулар туората сатыыр Исламскай государстволара эрэ Аан дойдуну барытын сэриилииргэ бэлэмнэнэр Россияны утары сэриилэһэр кыахтааҕын биллэрдилэр.

Аан дойду дьоно улахан сэрии буолуон кырдьык баҕарбаттар. Улахан сэрии саҕаланнаҕына кыаттаран эрээччилэр атомнай буомбалары туһаныахтарын сөбүттэн сэриини саҕалаабат туһугар бары кыһаналлар.

Атын дойдулар ааспыт үйэҕэ Германияны хааччахтыы, туората сатааһын улахан сэриигэ тириэрдибитин үөрэтэн билэннэр билигин Россияны аһара хааччахтыы сатаабаттар эрээри, Россия бэйэтэ контрсанкциялары биллэрэн бэйэтин бэйэтэ хааччахтанара дьоҥҥо туоратыллар санааны улаатыннарар. Египекка 2015 сыллаахха алтынньы 31 күнүгэр оҥоруллубут улахан терракт туристар көҥүл сылдьалларын хааччахтыыр буолла.

Сайдан, күүһүрэн иһэр экономикалаах, күүстээх армиялаах Кытай кэлин кэмҥэ киэптэһэрэ улаатан, күүһүрэн иһэр. Арҕааҥҥы дойдулар Россияны Кытайы утары туруора сатыыр кыахтаахтар. Россия кыра баҕаларын толоро сатыыллара баҕа санаа аһара барыытыгар тириэрдиэн сөп. Россияҕа сэриитимсийии өйө-санаата аһара баран эрэр.

Ааспыт үйэҕэ Германия сэриилэрин илин, Россия диэки салайыахтарын баҕалаахтар элбэх этилэр эрээри, аан маҥнай Германия нацистара бэйэлэрин, Европаны сэриилээбититтэн соһуйан эрэ хаалбыттара. 1939 сыллаахха балаҕан ыйын 1 күнүгэр Германия сэриилэрэ Польшаҕа саба түһүүлэриттэн Аан дойду сэриитэ саҕаламмыта. (2,18).

Билигин Украинанан сиэттэрэн Россия Европаны сэриилээтэҕинэ да көҥүлэ. Политика халбас харатын курдук эрээри үйэлэргэ хатыланан ылар кэмнэрдээҕин таба туһаныы эрэйиллэр.

Ааспыт сэриигэ Англия буомбаламмыт уонна араас ракеталарынан ытыаламмыт буоллаҕына, бу кэмҥэ улахан сэрии буоллаҕына Америка атомнай буомбалардаах ракеталарынан ытыаланар кыахтаах. Урукку кэмнээҕи сэрии сэбэ Англияҕа эрэ көтөн тиийэр кыахтаах буоллаҕына, билиҥҥи ракеталар сир үрдүгэр ханна баҕарар тиийэр кыахтаахтар. Аныгы сэрииттэн хайа да дойду ордон хаалар кыаҕа суох.

Дьон-аймах улахан сэриини баҕарбат өттүлэрэ Сиирийэ оппозициятыгар лаппа күүскэ көмөлөһөн бу сэриигэ кыаттарбатахтарына, Россия сэриитимсийэр кыаҕа кыччаан, мөлтөҕүн билинэн улахан сэриини атын сиргэ саҕалыыр кыаҕа суох буоларыгар тириэрдиэхтэрин, Аан дойду улахан сэриитэ саҕаланарын тохтотуохтарын сөп.

1. Петр Бологов. Испания и Сирия. Слон.ру.

2. Под ред. М.П.Кима. История СССР.- М: «Просвещение», 1980. – 256 с.