От Ыйын 30: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 154 күн баар.

• ХНТ  ХНТ — Доҕордоһуу аан дойдутааҕы күнэ. 2011 сыллаахха Холбоһуктаах Наассыйалар тэрилтэлэрэ 1958 сыллаахха Парагвайга үөскээбит уонна элбэх дойдуга тарҕаммыт үгэһи өйөөбүтэ.
• ХНТ  ХНТ — Аан дойдуга дьонунан эргиниини кытта охсуһар күн

• Вануату  Вануату — Тутулуга суох буолуу күнэ (Британияттан уонна Францияттан 1980 сыллаахха)
• Кууба (дойду)  Кууба (дойду) — Өрөбөлүүссүйэҕэ олохторун толук уурбут дьон күнэ
• Марокко  Марокко — Бөрүстүөлгэ тахсыы күнэ.

• 762 — Араб халифатын саҥа киин куората, Багдад, олохтоммут. Куорат сотору кэминэн түргэнник улаатан үөрэх уонна атыы-эргиэн киинэ буолбут, нэһилиэнньэтин ахсаана 1,2-2 мөлүйөҥҥэ тиийэ сылдьыбыт.
• 1651 — Дьокуускай Бирикээһин дьиэтэ (Приказная изба) Өлүөнэнэн уонна байҕалынан Колывань өрүскэ Ю. Селищев диэн "охочай" сулууспалаах киһини ыытан онно дьаһаах хомуттарар туһунан сорудах өйдөбүнньүк (наказная память) суруйбут. Дьаһааҕы мордьо аһыытынан уонна түүлээҕинэн хомуйуохтаах эбит. Колывань өрүстэн илин диэкки сытар сирдэр тустарынан уонна онно ким олороро суруллубут.
• 1840 — Николай I «Белоруссия» диэн тылы туттары боппут, ол оннугар «Хотугулуу-Арҕаа кыраай күбүөрүнэлэрэ» диэн тиэрмини киллэрбит.
• 1883 — этнограф, народниктар хамсааһыннарын биллэр-көстөр диэйэтэлэ Николай Виташевскай хаатыргаттан Саха уобалаһыгар көскө аҕалыллыбыт. 1897 с. диэри олорбут.
• 1910 — Арассыыйа Импиэрийэтин бөдөҥ бааннарыттан биирдэстэрэ Нуучча-Азия баанын устааба бигэргэммит. Дьокуускайга филиаллаах этэ. Дьиэтэ билигин да Киров уулуссатыгар турар.
• 1919 — Омскайга Саха уобаластааҕы земство быраабатын бэрэссэдээтэлэ Василий Никифоров - Күлүмнүүр Судаарыстыбаннай экэнэмиичэскэй сүбэ мунньах депутациятын кытары Арассыыйа Үрдүкү Салайааччытын Александр Колчагы көрсүспүт. Бу сырыытыгар Василий Никифоров - Күлүмнүүр Судаарыстыбаннай экэнэмиичэскэй сүбэ мунньахха Саха сирин наадыйыыларын туруорсубут, ходатайстволары түһэртээбит. Ол курдук земство тэрээһиннэригэр 10 мөл. солк. тыырарга, хааһына харчытынан күндү түүлээх тутарга, присяжнайдар сууттарын киллэрэри түргэтэргэ, Амур тимир суолугар диэри почта трагын тутарга.
• 1926 — Саха АССР бырабыыталыстыбатын уурааҕынан (М. Аммосов илии баттааһыннаах) Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай кинигэ кыһата тэриллибитэ (билиҥҥитэ «Бичик» национальнай кинигэ кыһата). Бастакы тэрийээччилэринэн уонна салайааччыларынан суруйааччылар П. А. Ойуунускай, Күндэ, Эллэй, Күннүк Уурастыырап, суруналыыс, тылбаасчыт С. Г. Потапов уонна да атыттар буолбуттара. Онтон саҕалаан Саха АССР суруйааччылара бары кэриэтэ бу тэрилтэҕэ араас кэмҥэ үлэлии сылдьыбыттара
• 1930 — Уругвай киин куоратыгар Монтевидеоҕа футболга бастакы аан дойду чөмпүйэнээтин финаалыгар Уругвай Аргентинаны кыайбыт.
• 1937 — ССРС Ис дьыалатын наркома Николай Ежов 00447 нүөмэрдээх оперативнай бирикээһэ тахсыбыт: "Урукку кулаактары, угловниктары уонна атын антисоветскай элэмиэннэри репрессиялыыр эпэрээһийэни бары өрөспүүбүлүкэлэргэ, кыраайдарга уонна уобаластарга саҕалыырга". «Тройкалар» «бастакы категориялаах норуот өстөөхтөрүгэр» өлөр бириигибэри таһаарар уонна тута өлөрөр бырааптаммыттар. Бу бирикээс от ыйын 2 күнүгэр буолбут КК политбюротун мунньаҕын И. Сталин илии баттааһыннаах 51 № боротокуолугар олоҕурбута.
• 1965 — АХШ-ка саастаах уонна дьадаҥы дьоҥҥо доруобуйа харыстабылыгар көмөлөһөр Мэдикэр уонна Мэдикэйд (Medicare, Medicaid) программалар олохтоммуттар. Бу программалар эмтэнии ороскуотун сабарга көмөлөһөллөр эрээри, АХШ-ка эмтэнэр дьон син биир бэйэлэрэ харчы төлүүллэр.
• 1972 — Красноярскайдааҕы ГЭС үлэтин саҕалаабыт.
• 1974 — Канаада Квебегэр француз тыла соҕотох официальнай тылынан биллэриллибит.
• 1984 — NBC канаалга «Санта-Барбара» сериал көстүүтэ саҕаламмыт.
• 1992 — ГДР урукку салайааччыта Эрих Хонеккер Арассыыйаттан Германияҕа ыытыллыбыт.
• 1993 — "Мэдиссиинэ Национальнай киинин" тэриийии туһунан 496№ СӨ бэрэсидьиэнин ыйааҕа тахсыбыт.

• 1863 — Генри Форд — АХШ инженерэ уонна урбаанньыта. 1896 сыллаахха Форд Мотор хампаанньатын олохтообут.
• 1926 — Афанасий Федоров — кылгас, ол гынан баран чаҕылхай уонна таһаарыылаах олоҕу олорбут саха прозаига. 11 сыл иһигэр сүүстэн тахса кэпсээн, үс сэһэн, хас да дыраама уонна ситэриллэ илик роман суруйан хаалларбыт. А. Федоров "Оҕуруотчут" диэн бастакы кэпсээнэ өрөспүүбүлүкэтээҕи бастыҥ айымньы диэн күрэскэ үһүс бириэмийэни ылбыта уонна 1948 сыл кулун тутар 21 к. "Кыым" хаһыакка бэчээттэммитэ.
• 1964 — Сардана Боякова — Арктиканы Арассыыйа туһаҕа таһаарыытын, олохтоох омуктар онно оруолларын чинчийэр учуонай, устуоруйа билимин дуоктара.
• 1978 — Виктория Филиппова — аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар устуоруйаларын чинчийээччи, устуоруйа билимин хандьыдаата.

• 1971 — Иван Рожков (1908 төр.), учуонай, геолог, 1957—1964 сыллардааха ССРС НА Сибиирдээҕи филиалын Саха Сиринээҕи филиалын Президиумун бэрэссэдээтэлэ.
• 1986 — Юлия Дьяконова (17.07.1953 төр.) — саха уоһун номоҕун, остуоруйатын чинчийбит учуонай, филология билимин кандидата.
• 1898 — Отто фон Бисмарк — Европа XIX үйэтээҕи бэлиитигэ, Германия сирдэрин биир импиэрийэҕэ холбообут канцлер.