د شوروي اتحاد فدراتیف سوسیالیست جمهوریت

د روسیې فدراتیف په ساده ډول روسیه یو خپلواک فدراتیف سوسیالیستي دولت و. له ۱۹۱۷ ز کال نه تر ۱۹۲۲ز کال پورې او وروسته له ۱۹۲۲نه تر ۱۹۹۱ پورې د شوروي اتحاد د سوسیالیستي جمهوریتونو ترټولو لوی او ډېر نفوس لرونکی USSR)) تر هغه وخته پورې چې د شوروي اتحاد یوه خپلواکه برخه وګرځېده، په ۱۹۹۰او ۱۹۹۱ کلونو یعنې د شوروي اتحاد د شتون په دوو وروستیو کلونوکې یې د اتحادیې په کچه د قانون په پرتله د روسیې قوانینو ته لومړیتوب ورکاوه. د روسیې جمهوریت د خپلواکو جمهوریتونو له شپاړلسو کوچنیو تشکیلاتي واحدونو، پنځو خپلواکو اوبلاستونو، لسو خپلواکو اوکروګونو، شپږ کریسانو او څلویښتو اوبلاستونو نه جوړ شوی و. روسانو تر ټولو لویه توکمیزه ډله جوړه کړه. د روسیې د SFSR پلازمینه مسکو و او نور لوی ښاري مرکزونه لینینګراډ، سټالینګراد، نووسیبیرسک، سویردلوفسک، ګورکي او کوبیشیف په کې شامل وو.

د روسیې اقتصاد په پراخه کچه صنعتي شو، چې په شوروي اتحاد کې د تولید شوې بریښنا شاوخوا دوه پر درېیمه برخه جوړوي. په ۱۹۶۱ز کال کې دا د وولګا - اورالز په سیمه کې د نویو کشفونو له امله د پټرولیم درېیم لوی تولیدوونکی و او سایبریا یوازې د متحده ایالاتو او سعودي عربستان له تولید نه په درېیمه کته ګوری کې راځي. په ۱۹۷۴ ز کال کې په جمهوریت کې د لوړو زده کړو ۴۷۵ موسسې موجودې وې، چې شاوخوا ۲۳۹۴۱۰۰۰ زده کوونکو ته یې په ۴۷ ژبو کې زده کړې ورکولې. د سیمه‌ییزې تنظیم شوې عامه روغتیا خدماتو شبکې روغتیایي خدمات چمتو کول. له ۱۹۸۵ز کال را روسته د ګورباچوف د ادارې د «پریسترویکا» بیارغونې پالیسیو د غیر دولتي ملکیت تصدۍ لکه کوپراتیفونو په معرفي کولو سره اقتصاد نسبتاً ازاد کړ، چې د عمومي منشي لیونید برژنیف په مشرۍ د ۱۹۷۰ لسیزې راهیسې په ټپه ولاړ و.

د ۱۹۱۷ز کال د نومبر د میاشتې په ۷مه نېټه د اکتوبر د انقلاب په پایله کې د روسیې شوروي جمهوریت د یوه خپلواک دولت په توګه اعلان شو او د کمونیستي ایډیالوژۍ په رڼا کې د نړۍ لومړی بنسټیز سوسیالیستي دولت اعلان شو. لومړی اساسي قانون په ۱۹۱۸ ز کال کې تصویب شو. د روسیېSFSR په ۱۹۲۲ز کال په رسمي توګه یو تړون لاسلیک کړ، چې شوروي اتحاد جوړ کړ. د روسیې د SFSRد ۱۹۷۸ اساسي قانون ویلي چې «د اتحادیې جمهوریت یو خپلواک دولت دی چې په اتحادیه کې متحد دی» او «هر متحد جمهوریت باید په ازاده توګه د جلا کېدو حق وساتي» شوروي اتحاد د ۱۹۹۰ ز کال د جون په دویمه د خلکو د استازو کانګرس (د شوروي د حکومت برعکس)د دولتي حاکمیت اعلامیه تصویب کړه، د واکونو جلا کول یې رامنځته کړل، د روسیې تابعیت  یې تاسیس کړ او وویل چې ار ایس ایف ایس اربه له شوروي اتحاد نه د ازاد جلاوالي حق وساتي. د ۱۹۹۱ ز کال کال د جون په ۱۲مه د دیموکراتیک روس پلوه اصلاحي غورځنګ له خوا د بوریس ییلسین (۱۹۳۱- ۲۰۰۷) ملاتړ شوی، دRSFSR لومړی او یوازینی ولسمشر وټاکل شو، هغه پوست چې وروسته به د روسیې فدراسیون ولسمشر شي.

ولسمشرمیخایل ګورباچوف شوروي اتحاد بې ثباته کړ. د ۱۹۹۱ز کال د ډسمبر په اتمه د روسیې، اوکراین او بیلاروس مشرانو د بیلوویز تړون لاسلیک کړ. تړون د شوروي اتحاد د اصلي بنسټ ایښودونکو هیوادونو له خوا د شوروي اتحاد د منحل کېدو اعلان وکړ (د بېلګې په توګه د شوروي اتحاد د رامنځته کېدو په اړه د ۱۹۲۲ تړون رد) او د خپلواکو دولتونو مشترک المنافع (CIS) یې د یو نرم کنفدراسیون په توګه تاسیس کړ. د دسمبر په ۱۲مه تړون د شوروي اتحاد (د روسیې د SFSR پارلمان) له خوا تصویب شو؛ له همدې امله د روسیېSFSRد شوروي اتحاد د جوړېدو تړون لغوه کړ او په حقیقت کې یېUSSRنه د روسیې خپلواکي او له نورو شوروي سوسیالیستي جمهوریتونو سره اړیکې اعلان کړې.

د ۱۹۹۱ز کال د ډسمبر په ۲۵مه د شوروي اتحاد د ولسمشر په توګه د ګورباچوف له استعفا وروسته (او د شوروي اتحاد د کمونست ګوند پخوانی عمومي منشي) د روسیېSFSRنوم په روسیې فدراسیون بدل شو. په مسکو کې د کریملین د مشرانو جرګې د ودانۍ له سر نه د شوروي سور بیرغ له ښکته کولو یوه ورځ وروسته شوروي اتحاد د ډسمبر په ۲۶مه د شوروي جمهوریتونو له خوا  په ځان کې منحل شو، چې هغه وخت یوازینی کې د ټولو جمهوریتونو د عالي شوروي پارلماني خونه وه (بلې جرګې، د شوروي اتحاد لا له وړاندې د څو اتحادیې جمهوریتونو له خوا د خپلو غړو له رابللو وروسته نصاب له لاسه ورکړی و) له منحل کېدو وروسته روسیې اعلان وکړ، چې د ملګرو ملتونو د غړیتوب او په امنیت شورا کې د دایمي غړیتوب په شمول د منحل شوي مرکزي شوروي حکومت حقونه او مکلفیتونه یې په غاړه اخیستي؛ خو په اصل کې د شوروي پور او د شوروي اتحاد بهرنۍ شتمنۍ (د پخواني شوروي پوځ برخې او اټومي وسلې د متحده ایالاتو دCISوسله والو ځواکونو په توګه د CISتر عمومي قوماندې لاندې پاتې دي.)

د SFSR روسیې د ۱۹۷۸ ز کال اساسي قانون څو ځله تعدیل شوی، څو ډیموکراسي، شخصي ملکیت او اقتصاد ته د بازار لېږد منعکس کړي. د روسیې نوی اساسي قانون چې د ۱۹۹۳ز کال د ډسمبر په ۲۵ مه د اساسي قانون له کړکېچ وروسته نافذ شو، د شوروي د حکومت بڼه یې په بشپړه توګه لغوه کړه او پر ځای یې نیمه صدارتي نظام رامنځته شو.

د SFSR روسیې ټولټال شاوخوا ۱۷۱۲۵۲۰۰ کیلومتره (۶۶۱۲۱۰۰ میل مربع) مساحت په لرلو سره په خپلو پنځلسو جمهوریتونو کې ترټولو لوی و، سویلي ګاونډی قزاقستان بیا دویم دی.

د RSFSR نړیوالې پولې پولېنډ په لوېدیځ، د سکانډینیویا ناروې او فنلېنډ په شمال لوېدیځ او په ختیځه اسیا کې یې جنوب ختیځ ته د کوریا د خلکو دیموکراتیک جمهوریت (شمالي کوریا)، د منګولیا د خلکو جمهوریت (منګولیا) او د چین د خلکو جمهوریت (چین چې پخوا د چین جمهوریت و۱۹۱۱-۱۹۴۹) سره نښلولي دي. RSFSR د شوروي اتحاد په لوېدیځ کې له سلاویک هیوادونو: اوکراینيSSR(اوکراین)، بېلاروسيSSR( بېلاروس)، بالتیک هېوادونو: استونیاييSSR(استونیا) لېتوانیاييSSR(لېتوانیا) (په۱۹۴۰ کې د USSR په شمول) سره سرحد سرحد لري ته يې او د منځنۍ اسيا په جنوب کې د آذربايجانSSR(اذربایجان) ګرجستان SSR(جورجیا) او قزاق SSR(قزافستان) پراته دي.

په RSFSR ښار کې کابو ۷۰٪ ساحه پراخ میدانونه لري، د غرنۍ تونډرا سیمې په عمده توګه د سایبریا په ختیځ کې له مرکزي اسیا او ختیځې اسیا سره متمرکزې دي.

دا سیمه د پټرولیم، طبیعي ګازو او اوسپنې په ګډون د معدني زېرموله پلوه بډایه ده.

لومړني کلونه (۱۹۱۷ـ۱۹۲۰)

د شوروي حکومت په لومړي ځل د ۱۹۱۷ز کال د نومبر په ۷ مه واک ته ورسېد، سمدلاسه وروسته له هغه چې د روسیې د دوو انقلابونو د اکتوبر په دویمې انقلاب کې د الکساندر کیرنسکي په مشرۍ د روسیې موقت حکومت ړنګ شو. دغه دولت چې رسمي نوم یې نه دی اخیستی، د نورو پنځو میاشتو لپاره به د ګاونډیو هېوادونو له خوا په رسمیت ونه پېژندل شي.