کوچنۍ کولمه

دغه راز کوچنۍ کولمه شاوخوا ۱۸ فوټه (۶.۵ متره) اوږدوالی لري. که څه هم دا د لوی کولمو په پرتله اوږده ده، خو د کوچني قطر له امله وړه کولمه یادیږي.

کوچنۍ کولمه په درې جلا برخو لکه ډډینیوم، ججینیوم او ایلیوم وېشل شوې، چې ډډینیوم د کولمې تر ټولو لنډه برخه ده  او هغه برخه ده چې د یو شمېر زخو لا لارې د خوړو د جذب لپاره چمتووالی نیسي . په داسې حال کې چې ججینیوم د انټروسایټس (enterocytes) په واسطه د خپل پوښ له لارې د خوړو د جذب لپاره ځانګړی شوی دی. همدارنګه د ایلیوم اصلي دنده د ویټامین B12 جذبول، صفراوي مالګې او هر هغه هضمي مواد چې د ججینیوم له خوا نه جذبیږي .

د کوچني کولمو اوږدوالی توپیر لري کېداې شي له ۳مترو (۹.۸۴ فوټه) نه تر ۱۰.۴۹ مترو (۳۴.۴ فوټه) پورې وي. دغه راز د کوچنۍ کولمو اوږدوالی د اندازه کولو طریقې پورې هم اړه ولري، چې په یو ژوندی کس کې معمول اوږدوالی له ۳ نه تر ۵ مترو پورې وي. همدارنګه اوږدوالی د یو کس په قد پورې هم اړه لري لکه څنګه چې اوږده خلک معمولا اوږده کوچنۍ کولمه لري، خو معمولا له مړینې نه وروسته او کله چې کولمه خالي وي د کولمې اوږدوالۍ نور هم زیاتیږي. 

د امیندوارۍ له ۳۵ اونۍ  وروسته  کوچنیانو کې تقریبا ۱.۵ سانتي متره قطر او په لویانو کې له ۲.۵ نه تر ۳ سانتي متره (۱ انچ) پورې وي. د معدې په ایکس رې کې کوچنۍ کولمه په غیر معمولي ډول خپریږي کله چې قطر یې له ۳ سانتي مترو نه ډېر وي. همدارنګه په سي ټي اسکن کې له ۲.۵ سانتي مترو نه ډیر قطر په غیر معمولي ډول لوی شوی ګڼل کیږي. د انسان د کوچني کولمو د سطحې (mucosa) مساحت د پراخېدو له امله چې د folds ، villi او microvilli له امله رامنځته کېږي په اوسط ډول ۳۰ مربع متره دی.

برخې

کوچنۍ کولمو په درېیو برخو وېشل شوی دی.

• ډډینیوم د کولمې هغه لنډ جوړښت دی چې له ۲۰ سانتي متره (۷.۹ انچ) نه تر ۲۵ سانتي متره (۹.۸ انچ) پورې اوږدوالی لري او د «C» په څېر شکل لري، چې له معدې نه نیمه هضم شوي خواړه او له پانقراص (هضمي انزایمونو) او ځيګر (bile) نه هضمي انزایمونه ترلاسه کوي، چې یاد هضمې انزایمونه پروټینونه ټوټه کوي او صفراوي غوړ په (micelles) بدلوي.
• جیجنوم د کوچني کولمو منځنۍ برخه ده چې ایلیوم سره ډډینیوم نښلوي او شاوخوا ۲.۵ متره اوږدوالی لري. همدارنګه دهضمي محصولات (لکه شکر، امینو اسیدونه او شحمي اسیدونه) دلته د وینې جریان کې جذب کېږي.
• ایلیوم د کوچني کولمو وروستۍ برخه ده، چې شاوخوا ۳ متره اوږدوالی او له جیجنوم سره ورته والی لري. ایلیوم زیاتره  ویټامین B12 او بائل اسیدونه او همدارنګه نور پاتې غذايي مواد جذبوي.

کوچنۍ کولمه د وجود هغه برخه ده، چې ډېری کیمیاوي هضم په کې ترسره کیږي همدارنګه ډېری هاضمي انزایمونه چې په کوچنۍ کولمو کې عمل کوي د پانقراص او ځیګر له خوا ترشح کېږی، چې یاد انزایمونه د پانقراص مجرا له لارې کوچنۍ کولمو ته ننوځي، چې  پانقراصي او صفراوي انزايمونه له صفرا کیسه نه د cholecystokinin هورمون په ځواب کې چې د غذايي موادو د شتون له امله رامنځته کېږي کوچنۍ کولمو ته ننوځي. دغه راز سیکریټین په نوم یو بل هورمون چې په کوچني کولمو کې ترشح  کیږي په پانقراص باندې اضافي اغېزې رامنځته کوي او په ډوډینیوم کې د بای کاربونیټ د رامنځته کېدو لامل کیږي، چې معدې کې احتمالي زیان رسونکي اسیدونه خنثی کړي.

د غذايي موادو درې لوی ټولګي چې له هضم نه تیریږي پروټینونه، لیپیدونه (چربي) او کاربوهایډریټ دي:

• پروټین په وجود کې له جذب نه مخکې په کوچنیو پیپټایډونو او امینو اسیدونو وېشل کېږي، چې د خوړو کیمیاوي ټوټه کول په معده کې پیل او تر کوچنۍ کولمو پورې دوام کوي. دغه راز پروټولوټیک انزایمونه  پشمول د ټریپسین او کیموټریپسین له پانقراص نه ترشح کېږي او پروټینونه په کوچنیو پیپټایډونو ټوټه کوي.
• لیپیدونه (غوړ) په شحمي اسیدونو او ګلیسیرول ویشل کېږي. د پانقراص لیپیز انزایم ټرای ګلیسریډونه په غوړ اسیدونو او مونوګلیسیریډونو وېشي، چې یاد انزایم د صفراوي مالګې په مرسته له ځیګر نه ترشح کېږي او په صفراوي کیسه کې زېرمه کېږي. دغه راز صفراوي مالګې د ټرای ګلیسریډونو سره تړل کېږي ترڅو د دوی په جذبولو کې مرسته وکړي او تر څو د پانقراص لیپیز ته د لاسرسي وړ شي. دا ځکه واقع کېږي چې لیپیز د اوبو محلول ده او غوړ ټرای ګلیسریډونه هایدروفوبیک دي او د یو بل په لور حرکت کوي او د کولمو د اوبو چاپیریال نه لرې کېږي او په دې توګه د صفراوي مالګین اوبو کې ټرای ګلیسریډونه جذبوي په دې ډول لیپیز کولی شي دوی په کوچنیو ذراتو ټوټه کړي او وروسته د جذب لپاره د کوچني کولمو زخو ته ننوځي.
• ځینې ​​​​کاربوهایډریټ په ساده شکرو یا مونوساکرایډونو (لکه ګلوکوز) ویشل کېږي. د پانقراص امیلیز انزایم ځینې کاربوهایډریټ (په ځانګړي توګه نشایسته) په اولیګوساکرایډونو ویشي او پاتي کاربوهایډریټونه لوی کولمو ته له هضم نه پرته ننوځي او د کولمو د باکتریاو له خوا لېږدول کېږي.

امونولوژیکي

کوچنۍ کولمو د بدن د معافیت سیسټم ملاتړ کوي. (Peyer's patches) د کوچني کولمو ایلیوم برخه کې موقعیت لري، چې د معدې د محلي معافیت سیسټم یوه مهمه برخه ده. همدارنګه (Peyer's patches) د لیمفاټیک سیسټم برخه ده او د معدې په جریان کې د احتمالي زیان رسونکي باکتریا یا نورو مایکرو ارګانیزمونو په ځواب کې انټيجنونو چمتو کوي ترڅو وروسته د معافیت سیسټم ته وړاندې شي.