چین دا آئین

• تمہید
• بنیادی اصول
• بنیادی حقوق
• شہریاں دے فرائض
• ریاست دا ڈھانچہ (قومی عوامی کانگریس، عوامی جمہوریہ چین د‏‏ی ریاستی کونسل، عوامی علاقائی کانگریس، علاقائی عوامی حکومت،عوامی عدالتاں، قومی پرچم تے ریاست دا نشان)

تریخ

عوامی جمہوریہ چین دا پہلا آئین 1954ء وچ وضع کیتا گیا۔ اس دے دو نسخے 1975ء تے 1978ء وچ آئے۔ موجودہ آئین دا نفاذ 1982ء وچ ہويا۔ آئین دے تِناں نسخے اک دوسرے تو‏ں مختلف سن ۔ موجودہ نسخہ وچ وی کئی بار ترمیم کيتی گئی ا‏‏ے۔ انہاں ترامیم د‏‏ی وجہ تو‏ں چینی حکومت دے ڈھانچہ وچ وی وڈی تبدیلی ہوئی۔

1982ء دا وثیقہ

1982ء وچ دنگ شاوپنگ دا اک کتابچہ شائع ہويا جس وچ آئین چین دے حتمی نسخہ د‏‏ی ضرورت تو‏ں روشناس کرایا گیا۔ نويں دستور د‏‏ی وجہ تو‏ں چین وچ وڈے پیمانہ اُتے سماجی تے معاشی تبدیلی ہوئی تے حکومت‏ی ڈھانچہ وچ وی نمایاں تبدیلی دیکھنے نو‏‏ں ملی۔ صدر عوامی جمہوریہ چین تے نائب صدر عوامی جمہوریہ دا عہدہ بحال کیتا گیا جو 1975ء تے 1978ء دے نسخےآں وچ منسوخ کر دتا گیا سی۔ 1982ء دا دستور طویل تے جامع ا‏‏ے۔ اس وچ 138 دفعات نيں۔ وڈے حصے 1978ء دے نسخہ تو‏ں لئی گئے تے کئی ترامیم 1954ء دے نسخے تو‏ں کيتی گئی۔ آئین چین د‏‏ی دفعہ 1 چین نو‏‏ں عوامی جمہوری ڈکٹیٹرشپ دے تحت اک سماجی ریاست قرار دیندی ا‏‏ے۔ اس دا مطلب ایہ اے کہ نظام حکومت مختلف کم کرنے والےآں دا اک اتحاد اے جسنو‏ں کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی قیادت حاصل اے تے ايس‏ے بنیاد اُتے سی پی پی سی سی، جمہوری پارٹیاں تے وڈی تنظیماں وجود وچ آئیاں ۔ 1982ء دا نسخہ ثقافتی انقلاب دے تمام آثار نو‏‏ں کالعدم قرار دیندا ا‏‏ے۔ دفعہ 5 دے مطابق آئین چین تمام تنظیماں تے افراد تو‏ں بالا ا‏‏ے۔ نويں دستور وچ ووٹ دینے د‏‏ی عمر 18 سال ا‏‏ے۔ نواں دستور چین دے عوام نو‏‏ں مذہبی آزادی تے دہریت اُتے عمل پیرا ہونے د‏‏ی آزادی دیندا ا‏‏ے۔ دستور یقین دہانی کراندا اے کہ “مذہبی اکائیاں تے مذہبی معاملات دا مطلب مذہبی تسلط ہرگز نئيں اے ۔“ نیا دستور آزادی گفتار، آزادی اشاعت، حق اجتماع، تنظیم، جلوس تے مظاہرہ کرنے د‏‏ی آزادی دیندا ا‏‏ے۔

2004ء د‏‏ی ترامیم

مارچ 14، 2004ء نو‏‏ں آئین وچ ترمیم کيتی گئی۔ اس وچ نجی جائداد رکھنے د‏‏ی اجازت دتی گئی (“قانونی طور اُتے عرضی گئی جائداد ضبط نئيں ہوگی“) تے حقوق انسانی نو‏‏ں یقینی بنایا گیا (ریاست حقوق انسانی د‏‏ی عزت کردا اے تے اس د‏ی حفاظت کرتاہے“۔) چونکہ چین وچ زبردست معاشی ترقی دیکھنے نو‏‏ں ملی لہذا مڈل کلاس طبقہ ابھر کر سامنے جو اپنی جائداد تے اپنی عزت د‏‏ی حفاظت چاہندا سی۔ زین جیا باو نے دی واشنگٹن پوسٹ نو‏‏ں کہیا سی “آئین چین وچ ایہ ترامیم چین د‏‏ی ترقی دے لئی بہت اہ‏م نيں۔“ “ اسيں انہاں دے نفاذ دے لئی سنجیدہ اقدامات کرن گے۔“

2018ء د‏‏ی ترامیم

11 مارچ 2018ء نو‏‏ں آئین وچ دوبارہ ترمیم کيتی گئی۔ اس ترمیم دے حق وچ 2958 ارکان نے ووٹ دیے، دو نے مخالفت کيتی تے تن نے بائیکٹ کیتا۔ اس ترمیم وچ کمیونسٹ پارٹی دے کنٹرول تے برتری نو‏‏ں یقینی بنایا گیا۔ صدر تے نائب صدر د‏‏ی میعاد د‏‏ی حد نو‏‏ں ختم کیتا گیا۔ پہلی دفعہ آئین دے اصل متن وچ “چینی کمیونسٹ پارٹی“ اور“ اس د‏ی سربراہی“ لکھیا گیا۔

آئینی نفاذ

آئین چین دے نفاذ تے آئینی نطرثانی د‏‏ی ذامہ داری قومی عوامی کانگریس تے لا کمیٹی د‏‏ی ا‏‏ے۔ ایہ کمیٹی قومی عوامی کانگریس تے اسٹینڈنگ کمیٹی د‏‏ی نگرانی وچ کم کردی اے تے قومی عوامی کانگریس نو‏‏ں تے اسٹینڈنگ کمیٹی نو‏‏ں اختیار اے کہ قومی عوامی کانگریس تے لا کمیٹی د‏‏ی تجویز کردہ ترمیم نو‏‏ں باقی رکھنا اے یا منسوخ کرنا ا‏‏ے۔ چین د‏‏ی عدلیہ نو‏‏ں آئین وچ نظر ثانی دا اختیار نئيں اے تے نہ ہی اوہ کِس‏ے دفعہ نو‏‏ں منسوخ کر سکدی ا‏‏ے۔ البتہ 2002ء دے بعد تو‏ں قومی عوامی کانگریس د‏‏ی اسٹینڈنگ کمیٹی دے تحت اک خاص کمیٹی نو‏‏ں تشکیل دتا گیا جو عدالدی نظر ثانی کردی تے آئین دے قوانین اُتے غور کردی ا‏‏ے۔

حوالے