V Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny Im. Fryderyka Chopina: Konkurs muzyczny

Fryderyka Chopina (również V Konkurs Chopinowski) – 5. edycja Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina, która rozpoczęła się 21 lutego 1955 w Warszawie. Organizatorem konkursu był Komitet Wykonawczy powołany przez Ministra Kultury i Sztuki.

V Konkurs Chopinowski

V International Fryderyk Chopin Piano Competition

Zwycięzca konkursu Adam Harasiewicz
Pełna nazwa	V Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina
Termin	21 lutego – 20 marca 1955
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Obiekt	Filharmonia Narodowa
Organizator	Komitet Wykonawczy powołany przez Ministra Kultury i Sztuki
Tematyka	muzyka poważna

Na konkurs napłynęło 138 zgłoszeń z 33 krajów. Wzięło w nim udział 77 pianistów z 25 krajów, choć ostatecznie przystąpiło do I etapu tylko 74 z nich. Konkurs odbył się w dniach 21 lutego–20 marca 1955 w odbudowanym w wyniku zniszczeń wojennych budynku Filharmonii Warszawskiej. Prace budowlane i wykończeniowe trwały do ostatnich chwil przed inauguracją i z tego powodu konkurs został przesunięty z października 1954 na luty roku następnego, co zwiększyło przerwę pomiędzy edycjami do 6 lat. Powołano specjalny Komitet Wykonawczy na czele którego stanął pisarz Jarosław Iwaszkiewicz, którego celem była organizacja konkursu.

Był on trójstopniowy: składał się z dwóch etapów oraz finału. Zwyciężył Polak Adam Harasiewicz, który swój triumf zapewnił sobie doskonałym występem w finale. Prowadzący do tego momentu Władimir Aszkenazi na ostatnim etapie zaprezentował się nieco słabiej i zajął ostatecznie II miejsce. W każdym z trzech etapów pianista musiał zmierzyć się z obszernym programem regulaminowym. W Hotelu Polonia, gdzie zakwaterowani byli uczestnicy, udostępniono 70 fortepianów do ćwiczeń. W Warszawie i wielu innych miastach Polski odbyło się towarzyszących konkursowi 70 koncertów i 80 recitali. Jury, które w konkursach przedwojennych zasiadało na estradzie, przeniesione zostało na balkon widowni.

Konkurs był wielkim wydarzeniem muzycznym oraz towarzyskim, gościła na nim m.in. przybyła 12 marca na zaproszenie Komitetu Wykonawczego konkursu królowa belgijska Elżbieta, która przysłuchiwała się początkowym i końcowym występom finałowym. Ponadto gościem konkursu był m.in. szef Sekcji Muzycznej UNESCO, Francuz Pierre Lebar.

Warto dodać, że z okazji V Konkursu Chopinowskiego, Poczta Polska wydała dwie serie znaczków pocztowych (8 listopada 1954 oraz 22 lutego 1955) o nominałach (45 gr, 60 gr i 1 zł) oraz drugą o nominałach (40 gr i 60 gr).

W I etapie pianiści mieli do wykonania kilka dowolnie wybranych utworów Fryderyka Chopina wyszczególnionych w Regulaminie konkursu wykonywanych z pamięci (m.in. etiudy, walce, polonezy czy nokturny).

W II etapie pianiści grali następujące utwory Fryderyka Chopina: Preludium cis-moll op. 45, dwie pozostałe, nie wykonywane w I etapie etiudy, spośród czterech z op. 10 i z op. 25, trzy mazurki, sonatę lub dwa większe utwory, np. Barkarolę Fis-dur op. 60, balladę, fantazję lub scherzo.

W finale natomiast pianiści mieli do wyboru jeden z koncertów fortepianowych: Koncert e-moll op. 11 lub Koncert f-moll op. 21.

Do przesłuchań konkursowych udostępniono pianistom do wyboru następujące fortepiany: dwa marki Steinway oraz po jednym z następujących marek: Bechstein, Blüthner, Bösendorfer i Pleyel. Najwięcej kandydatów wybierało jeden z fortepianów marki Steinway o numerze fabrycznym 344421.

Do konkursowego przebiegu przesłuchań oraz podziału nagród powołano jury, z jego przewodniczącym, którym został mianowany Zbigniew Drzewiecki. Pierwszego dnia konkursu (21 lutego) członkowie jury wyłonili ze swego składu trzech wiceprzewodniczących. Podczas występów pianistów jury zasiadało przy stołach na balkonie pierwszego piętra Filharmonii. Sekretarzem jury został prof. Stanisław Szpinalski.

Skład jury
Lp.	Juror	Kraj	Funkcja
1.	Zbigniew Drzewiecki	Polska	przewodniczący jury
2.	Harold Craxton	Wielka Brytania	wiceprzewodniczący jury
3.	Lew Oborin	ZSRR	wiceprzewodniczący jury
4.	Magda Tagliaferro	Brazylia	wiceprzewodnicząca jury
5.	Stanisław Szpinalski	Polska	sekretarz jury
6.	Guido Agosti	Włochy	członek jury
7.	Stefan Askenase	Belgia	członek jury
8.	Arturo Benedetti-Michelangeli	Włochy	członek jury
9.	Émile Bosquet	Belgia	członek jury
10.	Jacques Février	Francja	członek jury
11.	Floria Guerra	Chile	członek jury
12.	Emil Hajek	Jugosławia	członek jury
13.	Jan Hoffman	Polska	członek jury
14.	Louis Kentner	Wielka Brytania	członek jury
15.	Lazare Lévy	Francja	członek jury
16.	Witold Lutosławski	Polska	członek jury
17.	Joseph Marx	Austria	członek jury
18.	František Maxián	Czechosłowacja	członek jury
19.	Lubomir Pipkow	Bułgaria	członek jury
20.	Bruno Seidlhofer	Austria	członek jury
21.	Hugo Steurer	NRD	członek jury
22.	Ma Sucun	Chiny	członek jury
23.	Henryk Sztompka	Polska	członek jury
24.	Józef Śmidowicz	Polska	członek jury
25.	Erik Then-Bergh	RFN	członek jury
26.	Margerita Trombini-Kazuro	Polska	członek jury
27.	Imré Ungár	Węgry	członek jury
28.	Maria Wiłkomirska	Polska	członek jury
29.	Jakow Zak	ZSRR	członek jury
30.	Carlo Zecchi	Włochy	członek jury
31.	Jerzy Żurawlew	Polska	członek jury

System oceny pianistów

Poszczególni sędziowie oceniali grę pianistów stawiając noty na specjalnych formularzach, odrywanych z bloków. Po występie pianisty wypełniony formularz składało się do koperty i oddawało sekretarzowi jury, który wrzucał ją do specjalnej urny, otwieranej po zakończeniu wszystkich występów na danym etapie bądź finale. Jurorzy punktowali każdy wykonywany utwór i wystawiali pianiście łączną ocenę w skali 1–25 punktów, po czym obliczano średnią arytmetyczną ocen wszystkich sędziów, która była końcową oceną pianisty. Do II etapu dopuszczono tych pianistów, których średnia arytmetyczna wyniosła co najmniej 16 punktów w etapie I, a do III etapu dopuszczono tych pianistów, których średnia arytmetyczna wyniosła co najmniej 18 punktów w etapie II. Nagrodzonymi mogli być tylko ci uczestnicy, którzy w finale (III etapie) otrzymali przeciętną, minimum 18 punktów. O kolejności kandydatów do nagród i wyróżnień decydowała suma przeciętnych punktacji uzyskanych w trzech etapach.

Koncert inauguracyjny

W dniu 21 lutego w odbudowanej Filharmonii Warszawskiej, Wielka Orkiestra Symfoniczna pod batutą Witolda Rowickiego z udziałem chóru rozpoczęły ceremonię otwarcia konkursu odśpiewaniem Hymnu Narodowego, a następnie w krótkich przemówieniach wystąpili Minister Kultury i Sztuki, Włodzimierz Sokorski, który odczytał decyzję przemianowania Filharmonii Warszawskiej na Filharmonię Narodową, a po nim głos zabrał przewodniczący Komitetu Wykonawczego konkursu, pisarz Jarosław Iwaszkiewicz.

Następnie odbył się uroczysty koncert (pierwszy po 15 latach od zniszczenia filharmonii), w którym wykonano Bajkę Stanisława Moniuszki, I Koncert skrzypcowy Karola Szymanowskiego, z udziałem skrzypaczki Wandy Wiłkomirskiej oraz Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego.

I Etap

Drugiego dnia (22 lutego) przystąpiono do przesłuchań I etapu. Pianiści występowali w kolejności alfabetycznej. Jako pierwsza wystąpiła Iranka Tania Aszot-Harutunian. Ostatecznie w I etapie wystąpiło na scenie 74 pianistów, a trzech pozostałych (Eva Zajíc, Aziz Panahi i Peter V. Webb) zrezygnowało z występu.

Uczestnicy I etapu Lp. Uczestnik Kraj 1. Zenon Fishbein   2. Eva Zajíc   3. Elyanna Caldas Silveira   4. Óscar Gacitúa Weston   5. Fu Cong   6. Dagmar Baloghová   7. Milan Klíčník   8. Stanislav Knor   9. Zdeněk Kožina   10. Anna Máchová   11. Vladimír Topinka   12. Tania Aszot-Harutunian   13. Aziz Panahi   14. Eduardo Alvarado   15. Ritva Arjava   16. Mireille Auxietre-Ivankovitch   17. Alain Bernheim   18. Eveline Chaufour   19. Monique Duphil   20. Henri Gautier   21. Françoise Le Gonidec   22. Bernard Ringeissen   23. Kiyoko Tanaka   24. Mamoru Yanagawa   25. Yaeko Yamane   26. Anna-Marie Globenski   Lp. Uczestnik Kraj 27. Liliana Bajnowa   28. Snieżanka Barowa   29. Emi Béhar   30. Olga Szewkenowa   31. Florence Margue-Wong   32. Magdalena Acosta Mariscal   33. Günter Kotz   34. Manfred Reinelt   35. Annerose Schmidt   36. Siegfried Stöckigt   37. Andrzej Czajkowski   38. Danuta Dworakowska   39. Lidia Grychtołówna   40. Adam Harasiewicz   41. Tadeusz Kerner   42. Edwin Kowalik   43. Miłosz Magin   44. Włodzimierz Obidowicz   45. Elisabeth Gmöhling   46. Manfred Grasse   47. Reimer Küchler   48. Hans Werner Nachtmann   49. Manfred Reuthe   50. Wolfgang Saschowa   51. Herbert Seidemann   52. Wolfgang Semig   Lp. Uczestnik Kraj 53. Peter Zimmermann   54. Malinee Peris   55. Samuel Delessert   56. György Banhalmi   57. Péter Frankl   58. Imre Szendrei   59. Tamás Vásáry   60. Agnes Radó   61. Vera Remenyi   62. Geoffrey Buckley   63. Jeremy Stephen Gott   64. Michael Gough Matthews   65. John Moore-Bridger   66. Mary Anne Rees   67. Peter V. Webb   68. Sheila Wells   69. Sergio Marzorati   70. Giuseppe Postiglione   71. Leslie Räskowitz   72. Władimir Aszkenazi   73. Nina Lelczuk   74. Dmitrij Papierno   75. Dmitrij Sacharow   76. Irina Sijałowa   77. Naum Sztarkman

II Etap

Po parogodzinnych obradach 4 marca jury do II etapu, decyzją ogłoszoną przez przewodniczącego o godz. 14, dopuściło 41 pianistów z 16 krajów (w tym wszystkich Polaków). Podobnie jak w I etapie przesłuchania rozpoczęła Iranka Tania Aszot-Harutunian. Z powodu wykonywania (prawdopodobnie przez pomyłkę) Sonaty h-moll op. 58, utworu innego niż planowany, występ Finki Ritvy Arjavy został przerwany, co oznaczało jej dyskwalifikację.

Uczestnicy II etapu Lp. Uczestnik Kraj 1. Óscar Gacitúa Weston   2. Fu Cong   3. Stanislav Knor   4. Anna Máchová   5. Tania Aszot-Harutunian   6. Ritva Arjava   7. Alain Bernheim   8. Monique Duphil   9. Henri Gautier   10. Françoise Le Gonidec   11. Bernard Ringeissen   12. Kiyoko Tanaka   13. Snieżanka Barowa   14. Emi Béhar   Lp. Uczestnik Kraj 15. Olga Szewkenowa   16. Günter Kotz   17. Annerose Schmidt   18. Siegfried Stöckigt   19. Andrzej Czajkowski   20. Danuta Dworakowska   21. Lidia Grychtołówna   22. Adam Harasiewicz   23. Tadeusz Kerner   24. Edwin Kowalik   25. Miłosz Magin   26. Włodzimierz Obidowicz   27. Manfred Reuthe   28. Herbert Seidemann   Lp. Uczestnik Kraj 29. Malinee Peris   30. György Banhalmi   31. Péter Frankl   32. Imre Szendrei   33. Tamás Vásáry   34. Michael Gough Matthews   35. Giuseppe Postiglione   36. Władimir Aszkenazi   37. Nina Lelczuk   38. Dmitrij Papierno   39. Dmitrij Sacharow   40. Irina Sijałowa   41. Naum Sztarkman

Finał (III Etap)

12 marca o godzinie 13:30 przewodniczący jury na specjalnej konferencji prasowej ogłosił listę pianistów dopuszczonych do przesłuchań finałowych. Wśród 21 pianistów z 9 krajów znalazło się 5 Polaków. Warto dodać, że początkowo pomyłkowo ogłoszono listę 20 pianistów, ale później ją poszerzono i znalazł się na niej pominięty Węgier György Banhalmi.

W koncertach finałowych wraz z każdym pianistą występowały przemiennie dwie grupy orkiestr Filharmonii Narodowej, którymi dyrygowali: Zdzisław Górzyński, Mieczysław Mierzejewski, Arnold Rezler, Stanisław Wisłocki i Bohdan Wodiczko. Wybór koncertów Fryderyka Chopina rozłożył się mniej więcej równomiernie (jedenastu pianistów wybrało Koncert f-moll op. 21, a dziesięciu Koncert e-moll op. 11).

Finaliści Lp. Finalista Kraj Koncert finałowy 1. Fu Cong   e-moll op. 11 2. Stanislav Knor   e-moll op. 11 3. Monique Duphil   e-moll op. 11 4. Bernard Ringeissen   f-moll op. 21 5. Kiyoko Tanaka   e-moll op. 11 6. Emi Béhar   e-moll op. 11 7. Annerose Schmidt   f-moll op. 21 Lp. Finalista Kraj Koncert finałowy 8. Andrzej Czajkowski   f-moll op. 21 9. Lidia Grychtołówna   e-moll op. 11 10. Adam Harasiewicz   e-moll op. 11 11. Edwin Kowalik   e-moll op. 11 12. Miłosz Magin   e-moll op. 11 13. György Banhalmi   f-moll op. 21 14. Péter Frankl   e-moll op. 11 Lp. Finalista Kraj Koncert finałowy 15. Tamás Vásáry   f-moll op. 21 16. Władimir Aszkenazi   f-moll op. 21 17. Nina Lelczuk   f-moll op. 21 18. Dmitrij Papierno   f-moll op. 21 19. Dmitrij Sacharow   f-moll op. 21 20. Irina Sijałowa   f-moll op. 21 21. Naum Sztarkman   f-moll op. 21

Fundatorem wszystkich nagród głównych było Ministerstwo Kultury i Sztuki. Wszyscy laureaci otrzymali stosownie do zajętego miejsca bądź wyróżnienia odpowiednią nagrodę finansową. Ponadto dodatkowo podano punktację łączną laureatów konkursu.

Nagrody główne
Nagroda	Laureat	Kraj	Wysokość nagrody	Łączna punktacja konkursu
1	Adam Harasiewicz	Polska	30 000 zł	69,94
2	Władimir Aszkenazi	ZSRR	25 000 zł	68,67
3	Fu Cong	Chiny	20 000 zł	67,10
4	Bernard Ringeissen	Francja	18 000 zł	66,02
5	Naum Sztarkman	ZSRR	16 000 zł	64,55
6	Dmitrij Papierno	ZSRR	14 000 zł	64,29
7	Lidia Grychtołówna	Polska	12 000 zł	63,54
8	Andrzej Czajkowski	Polska	10 000 zł	62,81
9	Dmitrij Sacharow	ZSRR	9000 zł	62,44
10	Kiyoko Tanaka	Japonia	8000 zł	62,29
Wyróżnienia
Wyróżniony		Kraj	Wysokość nagrody
Emi Béhar		Bułgaria	5000 zł
Monique Duphil		Francja	5000 zł
Péter Frankl		Węgry	5000 zł
Stanislav Knor		Czechosłowacja	5000 zł
Edwin Kowalik		Polska	5000 zł
Nina Lelczuk		ZSRR	5000 zł
Miłosz Magin		Polska	5000 zł
Annerose Schmidt		NRD	5000 zł
Irina Sijałowa		ZSRR	5000 zł
Tamás Vásáry		Węgry	5000 zł
Nagroda Specjalna
Nagroda	Nagrodzony	Kraj	Wysokość nagrody	Fundator nagrody
Najlepsze wykonanie mazurków	Fu Cong	Chiny	10 000 zł	Polskie Radio
Wyróżnienia Specjalne
Nagroda	Wyróżniony	Kraj	Wysokość nagrody
Najlepsze wykonanie Nokturnu Des-dur op. 27 nr 2	Óscar Gacitúa Weston	Chile	4000 zł
Najlepsze wykonanie Poloneza fis-moll op. 44	Tadeusz Kerner	Polska	4000 zł
Najlepsze wykonanie Berceuse Des-dur op. 57	Malinee Peris	Cejlon	4000 zł
Najlepsze wykonanie Poloneza As-dur op. 61	Giuseppe Postiglione	Włochy	4000 zł
Najlepsze wykonanie Etiudy Ges-dur op. 25 nr 9	Manfred Reuthe	RFN	4000 zł
Najlepsze wykonanie Impromptu Fis-dur op. 36	Imre Szendrei	Węgry	4000 zł

• JerzyJ. Waldorff JerzyJ., Wielka gra, wyd. III uzup., Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, ISBN 83-214-0940-7, OCLC 69467869 .brak strony (książka)
• StefanS. Wysocki StefanS., Wokół Konkursów Chopinowskich, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1987, ISBN 83-212-0443-0, OCLC 749899851 .brak strony (książka)
• WojciechW. Zamecznik WojciechW., Program V Międzynarodowego Konkursu imienia Fryderyka Chopina: Warszawa, 22 II - 21 III 1955, wyd. 1, Warszawa: Sekretariat V Międzynarodowego Konkursu im. Fryderyka Chopina, 1955, OCLC 836517118 .brak strony (książka)