Riebiņi

Rybiniszki; dawniej Krewenmujża; ros. Рыбинишки – miejscowość na Łotwie, w Łatgalii, siedziba administracyjna gminy Riebiņi (łot. Riebiņu novads), położona ok. 6 km na północny wschód od Preiļi, nad rzeką Feimanką, ok. 37 km na południowy zachód od Rzeżycy. W 2006 roku liczyła 951 mieszkańców, a w 2015 roku liczyła 850 mieszkańców.

W połowie XVI wieku Hermistrz Pletenberg nadał tę ziemię Gerhardowi Rehbinderowi. Wnuk Rehbindera – Libert, w 1600 r. za aprobatą króla Zygmunta III, przekazał te dobra dla Ernesta Korffa. W 1694 r. dobrami tymi władał wnuk Ernesta – Wilhelm Korff.

W 1716 r. wnuk Wilhelma – Gedeon Korff zrzekł się Krewenmujży na rzecz Gotarda Ernesta Berka (von Berck) i jego żony Marii Korffówny. W 1746 r. majętności te przeszły na jedynego syna Gotarda – Jana Berk, skarbnika inflanckiego. Jan Berk cedował Rybiniszki na swojego teścia Franciszka Jodkę i jego syna Józefa. Jednakże Jodkowie tej darowizny nie przyjęli. Ostatecznie w 1758 r. Jan Berk sprzedał Rybiniszki swojemu zięciowi, pisarzowi grodzkiemu inflanckiemu Michałowi Weyssenhoffowi, który połączył okoliczne majątki w jeden klucz, obejmujący attynencje: Antoniszki, Tadehof, Weronikowo (Kokule), Strażwald, Stefanpol (Bodże), Frejmanpol (Łukaszyszki), wraz z folwarkami, zaściankami i wioskami; sam zaś Michał Weyssenhoff osiadł w Rybiniszkach.

Po roku 1804 (po śmierci Michała Weyssenhoffa) nastąpił rozpad klucza na odrębne majątki i folwarki, wśród nich było samo miasteczko Rybiniszki z kościołem parafialnym pw. Piotra i Pawła, ufundowanym przez Michała Weyssenhoffa, pierwotnie filią kościoła fejmańskiego, a od 1816 r. samodzielną parafią. Znajdował się tam też pałac, budowę którego rozpoczęli jeszcze Berkowie, rozbudowany przez Weyssenhoffa (1766) i dokończony (1796). Folwark Rybiniszki kupił w 1874 roku (wraz z niektórymi innymi dobrami dawnego klucza) generał Stanisław Kierbedź. Krewy pozostały w rękach Weyssenhoffów aż do 1877 roku, ale inne dobra – Antoniszki, Tadehof, Weronikowo, Strażwald i Bodże – trafiły w ręce różnych rodzin już wcześniej.

Na przełomie XIX i XX wieku Rybiniszki były odwiedzane przez artystów-malarzy, którzy przybywali tu na plenery (m.in. Stanisława Masłowskiego, Henryka Grombeckiego, i Mariana Trzebińskiego, zob. ilustracja z lewej).

W ciągu wieku XIX w Rybiniszkach osiedlono sporą grupę Żydów, tak że stanowili oni tu znaczącą większość: w 1897 roku było ich tu 533 spośród 584 mieszkańców ogółem (91% populacji), a w 1920 wciąż jeszcze 386 z 446 (87%).

• Rybiniszki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 55 .
• Aftanazy Roman: Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Cz. 1, Wielkie Księstwo Litewskie, Inflanty, Kurlandia. T. 3, Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inlanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie. 1992, s. 342-343.
• jewishgen.org – Riebini – history
• jewishgen.org – Riebini – community