Richard Franklin Lennox Thomas Pryor III (ur.
1 grudnia 1940 w Peoria, zm. 10 grudnia 2005 w Los Angeles) – amerykański komik i aktor. Był jednym z prekursorów stylu monologów stand-up, a wśród jego następców wymienia się m.in. Eddiego Murphy'ego, Robina Williamsa czy Davida Lettermana.
Richard Pryor (1986) | |
Imię i nazwisko | Richard Franklin Lennox Thomas Pryor III |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | 1 grudnia 1940 |
Data i miejsce śmierci | 10 grudnia 2005 |
Zawód | aktor, komik |
Współmałżonek | Patricia Price |
Lata aktywności | 1963–1999 |
Urodził się w Peoria w stanie Illinois jako syn Gertrude L. (z domu Thomas) i LeRoya „Bucka Cartera” Pryora (ur. 7 czerwca 1915, zm. 27 września 1968), barmana, byłego boksera, weterana II wojny światowej. Według jego własnych wspomnień wychowywał się w domu publicznym prowadzonym przez babkę, Marię Carter. Matka prostytuowała się, a jego ojciec był alfonsem. Mimo tego wychowywali Richarda na uczciwego, grzecznego i religijnego chłopca. Mieszkając w jednym z najgorszych slumsów w Peoria, Pryor odkrył, że najlepiej może się bronić, ściągając członków gangu, by się śmiali z jego gagów zamiast go bić. W wieku 14 lat zaangażował się w teatr amatorski w Peoria's Carver Community Center. Po porzuceniu szkoły Peoria High School, odbył dwuletnią służbę wojskową (1958-1960).
W 1963 roku Pryor udał się do Nowego Jorku. Następnie pracował jako komik w lokalach, gdzie występowali także Bob Dylan, Woody Allen i Nina Simone. Sławę zyskał w drugiej połowie lat 60. monologami wygłaszanymi w potocznym języku Afroamerykanów, z charakterystycznymi wulgaryzmami, które stały się swoistą wizytówka jego występów: Richard Pryor: Live & Smokin' (1971), That Nigger's Crazy (1974), ...Is It Something I Said? (1975), Bicentennial Nigger (1976), Richard Pryor: Live in Concert (1979), Richard Pryor: Live on the Sunset Strip (1982) czy Richard Pryor: Here and Now (1983).
Miał na koncie liczne role filmowe. Debiutował w 1967 w filmie Zajęte ciało, później wystąpił m.in. w nominowanym do Oscara filmie biograficznym Lady śpiewa bluesa (1972), z Dianą Ross w roli Billie Holiday). W czterech komediach partnerował Gene Wilderowi: Nic nie widziałem, nic nie słyszałem (1989), Sobowtór (1991), Czyste szaleństwo (1980), Express Srebrna Strzała (1976). Jako scenarzysta współpracował m.in. z Melem Brooksem. Przez pewien czas prowadził program The Richard Pryor Show w telewizji NBC.
Od 1986 cierpiał na stwardnienie rozsiane, co uniemożliwiło mu występy; pojawiał się jeszcze sporadycznie w filmach, po raz ostatni w 1997 w Zagubiona autostrada, w reżyserii Davida Lyncha, gdzie posługiwał się wózkiem inwalidzkim.
Pryor zdobył nagrodę Emmy (1973) i pięć nagród Grammy (1974, 1975, 1976, 1981 i 1982). W 1974 roku zdobył dwie nagrody Amerykańskiej Akademii Humoru i nagrody Writers Guild of America. W 1998 został laureatem pierwszej Nagrody Humoru Amerykańskiego im. Marka Twaina.
Był siedmiokrotnie żonaty, w tym dwukrotnie poślubiał Jennifer Lee i Flynn Belaine; wszystkie małżeństwa poza ostatnim związkiem z Lee kończyły się rozwodami. Miał siedmioro dzieci: Renee i Richarda Jr. (ur. 1961), Elizabeth (ur. 1967), Rain (ur. 16 lipca 1969), Stephena Michaela (ur. 1984), Kelsey (ur. 1987) i Franklina Masona (ur. 1987). Jego daleki kuzyn, to znany raper Ludacris.
Jego żona Jennifer Lee Pryor potwierdziła doniesienia, które podał wcześniej Quincy Jones, że Pryor i Marlon Brando w latach 70. byli kochankami. W 1982 romansował z Margot Kidder.
Według jego siostry, aktor w 1981 podczas prac nad jednym z filmów próbował popełnić samobójstwo przez samospalenie. Wszyscy zgromadzeni wtedy na planie filmowym byli przekonani, że był to wypadek. Było to jeszcze przed wykryciem u Pryora stwardnienia rozsianego.
Zmarł 10 grudnia 2005 po trzecim zawale serca w szpitalu w Los Angeles, w wieku 65 lat.
This article uses material from the Wikipedia Polski article Richard Pryor, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.