Marian Jonkajtys (ur.
20 maja 1931 w Augustowie, zm. 4 kwietnia 2004 w Warszawie) – polski aktor, reżyser teatralny, poeta, rzeźbiarz, pedagog. Założyciel i wieloletni dyrektor warszawskiego Teatru Rampa.
Data i miejsce urodzenia | 20 maja 1931 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 4 kwietnia 2004 |
Narodowość | |
Dziedzina sztuki | aktor, reżyser teatralny, poeta |
Odznaczenia | |
Urodził się w Augustowie, w rodzinie nauczycielskiej. Jego rodzice byli pierwszymi nauczycielami (1919 r.) w Szkole Powszechnej w Augustowie. Ojciec – Hieronim Jonkajtys został aresztowany w październiku 1939 i zamordowany przez NKWD (w tym czasie Augustów był już pod okupacją sowiecką). Wcześniej – we wrześniu 1939 w walkach z Sowietami zginął starszy brat Mariana – Bronisław, podchorąży Wojska Polskiego. 13 kwietnia 1940 Marian Jonkajtys wraz z matką Marią, bratem Janem i czterema siostrami: Heleną, Grażyną, Zofią i Teresą, został wywieziony do kołchozu w Północnym Kazachstanie, w okolice Pietropawłowska i Kokczetawu (Grażyna Jonkajtys-Luba, siostra Mariana, swoje wspomnienia z tego okresu spisała w książce: Was na to zdzieś priwiezli, sztob wy padochli – Kazachstan 1940-1946; pierwsze wydanie: Instytut Literacki, Paryż 1981 – jako Maria Januszkiewicz-„Kazachstan”).
Do Polski Jonkajtysowie wrócili dopiero po 6 latach katorgi, 30 marca 1946. Zamieszkali w Warszawie, gdzie Marian Jonkajtys podjął naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. B. Limanowskiego. Po uzyskaniu matury, przez dwa lata (1950–1952), studiował rusycystykę na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Warszawskiego, a potem został studentem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST) im. Aleksandra Zelwerowicza (na Aktorskim Wydziale Estradowym). Ukończył studia (z odznaczeniem) w 1957.
W latach 1957–1959 występował w Teatrze Buffo w Warszawie (debiut 9 marca 1957), w latach 1959–1961 w Teatrze Syrena, w latach 1961–1969 w Teatrze Ludowym (gdzie także reżyserował) oraz Teatrze Nowym. W 1961 był reżyserem pierwszego Konkursu Polskiej Piosenki w Warszawie (wygrała piosenka w wykonaniu Reny Rolskiej.). W 1965 wraz z Wojciechem Młynarskim, Jerzym Derflem i Reną Rolską zakłada teatrzyk „Dreszczowiec”. Był konferansjerem na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze.
W 1974 w pomieszczeniach Domu Kultury na Targówku zorganizował teatr muzyczno-estradowy zwany Teatrem na Targówku (późniejsza Rampa) i był jego dyrektorem naczelnym oraz artystycznym. Współpracował z PAGART-em (wielokrotnie wyjeżdżając do USA, Kanady, ZSRR i NRD) oraz Polskim Radiem (Podwieczorek przy mikrofonie). Dla telewizji reżyserował programy rozrywkowe (np. „Teatrzyk Marianowicza” w cyklu „Telewizyjny Leksykon Humoru” – 1967) oraz imprezy estradowe (m.in. Festiwal Polskiej Piosenki Opole'74).
Przez 27 lat był też wykładowcą PWST w Warszawie (początkowo jako asystent Ludwika Sempolińskiego i Aleksandra Bardiniego, a od 1968 jako adiunkt), gdzie uczył interpretacji piosenki estradowej.
Po ogłoszeniu stanu wojennego został odwołany przez ówczesne władze z funkcji dyrektora Teatru na Targówku. Nie chcąc występować jako aktor, zajął się metaloplastyką i rzemiosłem artystycznym (zdał egzamin czeladniczy). W rzeźbieniu i inkrustowaniu metalem drewnianych ikon, obrazów i pamiątek pomagała mu żona, piosenkarka Rena Rolska, która również wycofała się z życia estradowego. W latach 1987–2000 mieszkał z rodziną w Sulejówku, gdzie m.in. działał na rzecz odbudowy „Milusina” – domu Marszałka Piłsudskiego.
Po 1989, gdy reaktywowano Związek Sybiraków, pisał wiersze w większości poświęcone męczeństwu polskich zesłańców na Syberii i w Kazachstanie. Najbardziej znanym jest Marsz Sybiraków, do którego muzykę napisał Czesław Majewski. Utwór został oficjalnym hymnem Związku Sybiraków. Jonkajtys zaprojektował i wykonał (metodą inkrustacji) drewniany różaniec sybiracki, którego wagoniki – paciorki inkrustowanymi nazwami miejsc zsyłek Polaków na Syberię symbolizują Polską Golgotę Wschodu. Różaniec ten jako dar Związku Sybiraków został ofiarowany Ojcu Św. Janowi Pawłowi II. Repliki różańca znajdują się w licznych kościołach w kraju. Był także inicjatorem idei Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru, który odbywa się od 2001 w Białymstoku.
Zmarł w Warszawie. Został pochowany na Powązkowskim Cmentarzu Komunalnym.
W 1965 ożenił się z Reną Rolską. W 1972 urodził im się syn Grzegorz (później absolwent Wydziału Grafiki warszawskiej ASP; autor okładek i ilustracji do niemal wszystkich książek Mariana Jonkajtysa).
W 2005 jednej z ulic w centrum Augustowa nadano imię Mariana Jonkajtysa. W Sulejówku jest park jego imienia, a w 2009 odsłonięto tam kamień pamiątkowy z tablicą upamiętniającą Mariana Jonkajtysa oraz Sybiraków. W Puławach rondo przy ul.Dęblińskiej nazwane jest Rondem Mariana Jonkajtysa. W 2009 VI Światowy Zjazd Sybiraków w Szymbarku przyznał Marianowi Jonkajtysowi pośmiertnie nagrodę Ambasadora Sybiraków i "Bursztynowe drzewo".
This article uses material from the Wikipedia Polski article Marian Jonkajtys, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.