Literatura duńska – generalnie piśmiennictwo tworzone w języku duńskim na terenie Danii, jednak w poczet tej literatury tradycyjnie wchodzą również kroniki pisane w języku łacińskim oraz wczesne zapisy alfabetem runicznym.
Za pierwsze zabytki duńskiego języka pisanego uważa się zapisy runiczne z IX wieku (zob. kamienie runiczne z Jelling). Najstarsze teksty pisane to łacińskie kroniki, m.in. Gesta Danorum Saxo Grammaticusa (1208) (→ średniowieczne kroniki duńskie). Zabytki duńszczyzny to ustanowione przez króla Waldemara Zwycięskiego prawa Skanske Lov i Jyske Lov (w Codex Runicus).
Oprócz kronik w okresie średniowiecza powstawały w Danii (folke)viser (śpiewane ballady-opowieści).
Pierwsze duńskie tłumaczenie Pisma Świętego – Biblia Chrystiana III – zostało wydane w 1550 roku (Kopenhaga, nakład 3000 egzemplarzy). Była to edycja oparta głównie na niemieckim przekładzie Lutra z 1545. Biblia ta zawierała 92 drzeworyty autorstwa Erharda Altdorfera.
Duńska literatura świecka rozkwitła w epokach renesansu (prekursor: Ludvig Holberg) oraz romantyzmu (charakterystyczne dla okresu są powrót do korzeni kulturowych (→ mitologia nordycka) oraz rozwój poczucia przynależności narodowej (prekursor: Adam Gottlob Oehlenschläger, „król poezji nordyckiej”, autor hymnu narodowego Danii).
W połowie XIX wieku w historii literatury duńskiej pojawił się realizm; również w tym okresie Nikolai Frederik Severin Grundtvig (założyciel uniwersytetów ludowych) stworzył śpiewane do dziś psalmy (literatura religijna). Ważnymi postaciami okresu byli filozof Søren Kierkegaard oraz baśniopisarz Hans Christian Andersen; obydwaj znani również poza Danią.
Wiek XIX zakończył się w literaturze duńskiej tendencjami pesymistycznymi i symbolizmem (pisarze Herman Bang i nagrodzony literacką nagrodą Nobla (1917) Henrik Pontoppidan, poeci Johannes Jørgensen i Sophus Claussen, dramatopisarz Helge Rode ). Jest to też okres tzw. → realizmu jutlandzkiego – inspiracji krajobrazem i kulturą Jutlandii (Jeppe Aakjær, Jakob Knudsen , Johannes Jensen (nagroda Nobla w 1944)).
W XX wieku pojawiła się powieść społeczna (Martin Andersen Nexø, Hans Scherfig) oraz psychologiczna (Frederik Paludan-Müller ); ważna dla tego okresu jest też twórczość Karen Blixen.
Literatura lat powojennych charakteryzowała się trzema osobnymi tendencjami: powrotem do romantyzmu, realizmem społecznym oraz tzw. nowym modernizmem (Peter Seeberg, Benny Andersen , Ivan Malinovski ).
W końcu wieku XX literatura duńska podejmowała problematykę społeczną (Vita Andersen, Christian Kampmann). Obecnie jednym z najpopularniejszych pisarzy duńskich jest Peter Høeg, piszący w duchu postkolonializmu.
Kanon literatury duńskiej został określony 23 września 2004 roku przez duńskie ministerstwo oświaty (duń. Undervisningsministeriet). Przez „kanon literatury” rozumie się listę duńskich autorów, z których dziełami duńskie dziecko powinno zapoznać się w procesie swej edukacji.
kanon wspólny (obowiązkowy) | szkoły podstawowe (uzup.) | gimnazja (uzup.) |
---|---|---|
bajki ludowe | baśnie ludowe | sagi |
Ludvig Holberg | Johan Herman Wessel | Thomas Kingo |
Adam Oehlenschläger | B.S. Ingemann | H. A. Brorson |
N.F.S. Grundtvig | Christian Winther | Johannes Ewald |
St. St. Blicher | Jeppe Aakjær | Emil Aarestrup |
Hans Ch. Andersen | Thøger Larsen | Søren Kierkegaard |
Herman Bang | H.C. Branner | Henrik Ibsen |
Henrik Pontoppidan | Egan Mathiesen | J.P. Jacobsen |
Johannes V. Jensen | Halfdan Rasmussen | Sophus Claussen |
Martin Andersen Nexø | Tove Ditlevsen | Hans Kirk |
Tom Kristensen | Benny Andersen | Villy Sørensen |
Karen Blixen | Cecil Bødker | Inger Christensen |
Martin A. Hansen | Ole Lund Kirkegaard | |
Peter Seeberg | ||
Klaus Rifbjerg |
This article uses material from the Wikipedia Polski article Literatura duńska, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.