Królik Europejski: Gatunek ssaka

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia O. cuniculus w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek zagrożony (EN – endangered).

Królik europejski

Oryctolagus cuniculus
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	zajęczaki
Rodzina	zającowate
Rodzaj	królik
Gatunek	królik europejski
Synonimy Lepus cuniculus Linnaeus, 1758 Lepus cuniculus angorensis Erxleben, 1777 Lepus cuniculus argenteus Erxleben, 1777 Lepus cuniculus russus Erxleben, 1777 Caniculus campestris F.A.A. Meyer, 1790 Lepus vernicularis W. Thompson, 1837 Lepus vermicula J.E. Gray, 1843 Lepus nigripes Bartlett, 1857 Cuniculus algirus Loche, 1858 Cuniculus fodiens J.E. Gray, 1867 Lepus huxleyi Haeckel, 1874 Cuniculus kreyenbergi Honigmann, 1913 Oryctolagus cuniculus oreas Cabrera, 1922 Oryctolagus cuniculus borkumensis D.L. Harrison, 1952
Podgatunki
O. c. cuniculus (Linnaeus, 1758) O. c. algirus (Loche, 1858) O. c. brachyotus Trouessart, 1917 O. c. cnossius Bate, 1906 O. c. habetensis Cabrera, 1923 O. c. huxleyi Haeckel, 1874
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
zagrożony
Zasięg występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wiki Commons

Gatunek inwazyjny.

Naturalny zasięg występowania królika europejskiego obejmował początkowo Półwysep Iberyjski, południową Francję i Afrykę Północną. Starożytne introdukcje podgatunku nominatywnego prawdopodobnie w okresie Cesarstwa Rzymskiego rozprzestrzeniły go w całej Europie, a obecnie występuje w większości zachodniej, środkowej i wschodniej Europy oraz na wyspach śródziemnomorskich i makaronezyjskich. W XX wieku został wypuszczony na stepach Morza Czarnego na Ukrainie i Rosji (północny Kaukaz); do Australii został wprowadzony w 1788 roku i ponownie w 1859 roku, gdzie jest obecnie szeroko rozpowszechniony; występuje na wielu wyspach Oceanu Spokojnego, wyspach u wybrzeży Południowej Afryki i Namibii oraz w Nowej Zelandii; w Ameryce Południowej z powodzeniem wprowadzono go dopiero od 1936 roku i obecnie z ograniczonym zasięgiem występuje w Chile, Argentynie i Falklandach; jest również obecny na Karaibach. Na całym świecie występuje jako forma udomowiona.

W Polsce króliki występują niezbyt licznie i żyją głównie w południowo-zachodniej oraz zachodniej i środkowej części kraju.

Królik europejski zamieszkuje w zależności od podgatunku:

• O. cuniculus cuniculus – północny, północno-wschodni i wschodni Półwysep Iberyjski (Hiszpania).
• O. cuniculus algirus – południowy, południowo-zachodni i zachodni Półwysep Iberyjski (Hiszpania, Portugalia), północne Maroko, północna Algieria (w tym wyspa Dżuzur al-Habibat).
• O. cuniculus brachyotus – południowa Francja.
• O. cuniculus cnossius – Kreta.
• O. cuniculus habetensis – region Tanger-Tetuan-Al-Husajma (północne Maroko).
• O. cuniculus huxleyi – wyspy śródziemnomorskie (Baleary, Korsyka, Sardynia, Sycylia) i Makaronezja (Azory, Madera i Wyspy Kanaryjskie).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik K. Linneusz w jego dziele Systema Naturae pod nazwą Lepus cuniculus. Jako miejsce typowe autor wskazał południową Europę (łac. „in Europa australis”), uściślone przez J.R. Ellermana i T.C.S. Morrison-Scotta w 1951 roku do Niemiec. Jedyny występujący współcześnie przedstawiciel rodzaju królik (Oryctolagus), który opisał w 1873 roku szwedzki zoolog Wilhelm Lilljeborg.

Rodzaj Oryctolagus jest współcześnie taksonem monotypowym; jednak z podgatunków algirus ma wyjątkowo wysoką różnorodność nukleotydów w porównaniu z populacjami O. cuniculus na Półwyspie Iberyjskim i na całym świecie; ponadto ma odrębne cechy morfologiczne, genetyczne, reprodukcyjne i parazytologiczne, dlatego rozważa się podniesienie go do rangi gatunku. Podobnie jak w przypadku innych gatunków zającowatych, taksonomia podgatunkowa nie została jeszcze opracowana. Oryginalne opisy podgatunków często nie są zbyt pomocne, ponieważ opierają się głównie na kilku cechach zewnętrznych i niewielkiej liczbie okazów. Przy dokładniejszych badaniach wykazano, że zmienność podgatunkowa jest minimalna. Stąd rozróżnienie podgatunków może być arbitralne i nieuzasadnione. Rozpoznano sześć podgatunków.

Etymologia

• Oryctolagus: gr. ορυκτηρ oruktēr, ορυκτηρος oruktēros „kopacz, górnik”; λαγoς lagos „królik”.
• cuniculus: łac. cuniculus „królik”.
• algirus: Algieria.
• brachyotus: gr. βραχυς brakhus „krótki”; ους ous, ωτος ōtos „ucho”.
• cnossius: Knossos, Kreta.
• habetensis: Habet, starożytna nazwa Dżibaly, Maroko.
• huxleyi: Thomas Henry Huxley (1825–1895), angielski biolog.

Długość ciała (bez ogona) 360–380 mm, długość ogona 65–70 mm, długość ucha 70–80 mm, długość tylnej stopy 80–89 mm; masa ciała 1,5–3 kg. Grzbiet ma ubarwienie brązowoszare, stalowoszare lub żółtoszare, spód ciała jest białoszary lub popielatoszary. Krótki ogon jest od góry czarny, od spodu biały. Bywa mylony z zającem szarakiem, gdyż przypomina go nieco swoim wyglądem, lecz z powodu trzymania tylnych kończyn blisko siebie, sprawia wrażenie bardziej krępego. Końce uszu królika są brązowe, a szaraka czarne. Zając szarak ma dłuższe uszy i dłuższe tylne nogi.

 

Siedlisko

Najczęściej spotkać go można na terenach o piaszczystej glebie, unika terenów podmokłych i wnętrza lasu. Czasami można go spotkać na nasypach kolejowych, w lasach sosnowych, na brzegach lasów, w parkach miejskich oraz w uprawach rolniczych; na łąkach, w sadach. Preferuje również ekotony las-łąka.

Tryb życia

Jest zwierzęciem roślinożernym. Latem żywi się soczystymi roślinami, zimą gałązkami drzew i krzewów, trawą oraz bulwami i korzeniami roślin, wygrzebywanymi spod ziemi. Królik, w odróżnieniu od swoich krewniaków zajęcy, kopie w ziemi nory. Nory te zawierają jedną dużą komorę gniazdową oraz liczne chodniki, mające w kilku miejscach wyjście na powierzchnię ziemi. Służą mu one głównie do obrony przed wrogami. W komorze gniazdowej samica rodzi także młode.

Rozród

Ciąża trwa 28–33 dni, samica rodzi kilka razy w roku od 3 do 10 nagich, ślepych młodych. Oczy otwierają w 10 dniu życia. Królik osiąga dojrzałość w wieku 4–5 miesięcy, żyje około 10 lat.

Królik jest w Polsce zwierzęciem łownym z okresem ochronnym. Sezon łowiecki, podobnie jak u zająca szaraka, trwa od 1 listopada do 31 grudnia, a w drodze odłowu do 15 stycznia.

Osobny artykuł: Choroby królików.

• królik domowy
• królik miniaturowy
• Stowarzyszenie Pomocy Królikom

• J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cum synonymia et historia animalium: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 1–636. (łac.).
• T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).