Kostka Rubika: Układanka logiczna

Wynalazca kostki Ernő Rubik po raz pierwszy układał kostkę przez miesiąc.

Kostka Rubika

Autor	Ernő Rubik
Zalecenia wiekowe	od 8 lat
Multimedia w Wiki Commons
Strona internetowa

 

 

Zabawa kostką polega na takim ułożeniu kwadratów, aby na każdej ścianie wszystkie posiadały jeden kolor. Składa się ona z 26 sześcianów i przegubu umieszczonego w środku. Przegub ten umożliwia każdej z zewnętrznych warstw kostki obrót wokół osi prostopadłej do danej warstwy i przechodzącej przez środek kostki.

Liczba kombinacji różnych ułożeń kostki 3x3x3 wynosi ponad 43 tryliony, tj.:

${\displaystyle 8!\times 3^{7}\times (12!/2)\times 2^{11}=43\ 252\ 003\ 274\ 489\ 856\ 000}$ 

lub

${\displaystyle 2^{27}\times 3^{14}\times 5^{3}\times 7^{2}\times 11^{1}=43\ 252\ 003\ 274\ 489\ 856\ 000.}$ 

Najpopularniejsze techniki układania Kostki Rubika:

• LBL (metoda dla początkujących),
• Corners First (nie jest najefektywniejszą metodą),
• metoda Fridrich,
• metoda Rouxa,
• metoda Petrusa,
• metoda Columns First (zoptymalizowana może być wykorzystywana do osiągania czasów porównywalnych do popularniejszych metod np. Petrus)

Polskie systemy:

• metoda ZB (Zborowski-Bruchem),
• ZZ speedcubing system^{[potrzebny przypis]}.

Oprócz tego, istnieją metody pozwalające ułożyć kostkę bez patrzenia. Najczęściej wykorzystywane z nich to:

• Old Pochmann
• M2/R2
• TuRBo
• Beyer-Hardwick 3-style
• 3-cycle orientation-permutation

Od początku rozpowszechnienia kostki Rubika zastanawiano się, jaka jest minimalna liczba ruchów potrzebna do rozwiązania każdego ułożenia. Już w 1995 wiedziano, że optymalna liczba zawiera się w przedziale 20-29, czyli istnieje pomieszana kostka, którą da się ułożyć tylko w 20 lub więcej ruchach oraz każdą kostkę da się rozwiązać w 29 ruchach lub mniej. W 2010 zespół matematyków za pomocą serwerów Google udowodnił, że ‘boską’ liczbą dla kostki Rubika jest 20. Oznacza to, że każde ułożenie można rozwiązać maksymalnie w 20 ruchach (choć zazwyczaj wystarczy 15-19 ruchów).

Największą kostką Rubika jest stworzona przez Grégoire Pfennigiego w 2017 r. kostka 33×33.

 

 

 

 

Kostki sześcienne:

Kostki dwunastościenne:

• Kilominx – najmniejsza z dwunastościanów
• Megaminx
• Starminx
• Gigaminx
• Teraminx
• Petaminx – największa z powszechnie dostępnych dwunastościanów, składa się z 218 elementów, a całkowita liczba kombinacji ułożeń to około 1,95×10¹⁶⁰, czyli 19,5 sekswicyliardów

Kostki ośmiościenne:

• Diamond
• Octahedron
• Rubik’s UFO

Kostki czworościenne:

• Pyraminx – łamigłówka w kształcie czworościanu
• Tetraminx – kostka w kształcie czworościanu bez wierzchołków

Kostki o innych kształtach:

Osobny artykuł: Speedcubing.

Stan na 16 czerwca 2023 roku

Kostka Rubika 3×3×3

Świat

Mj	Czas	Imię i nazwisko	Zawody
1	3,13 s	Max Park	Pride in Long Beach 2023
2	3,47 s	Yusheng Du	Wuhu Open 2018
3	3,85 s	Tymon Kolasiński	Stevenage May 2023
4	3,88 s	Jode Brewster	Tassie Summer 2023
5	3,89 s	Asher Kim-Magierek	Rose City 2022
6	3,90 s	Yiheng Wang	YJ KL 2023
7	3,95 s	Luke Garrett	Indiana Finally Returns 2023
8	4,03 s	Max Siauw	BC Cubing Springback A 2022
9	4,06 s	Ruihang Xu	Wuhan Open 2021
10	4,13 s	Matty Hiroto Inaba	Bay Area Speedcubin’ 39 2022

• Pierwszy zanotowany wynik układania kostki Rubika 3×3×3 z 1980 roku wynosi 54 sekundy.
• W 1982 roku zorganizowano pierwsze mistrzostwa, gdzie poprawny układ pól ułożono w 22,95 sekundy.
• Pierwsze ułożenie Kostki Rubika w czasie poniżej 10 sekund w historii miało miejsce 5 maja 2007 roku na Spanish Open, a dokonał tego Francuz Thibaut Jacquinot (9,86 s.).

Polska

Mj.	Świat	Czas	Imię i nazwisko	Zawody w domu
1	3	3,85 s	Tymon Kolasiński	Stevenage May 2023
2	34	4,59 s	Jakub Kipa	Polish Championship 2018
3	41	4,66 s	Kajetan Opach	Cubing Rising Stars Olesno 2022
4	86	4,95 s	Szymon Musiał	Gdańsk Open 2022
5	103	5,05 s	Łukasz Burliga	Cube4fun Lublin 2023

Rekordy ułożenia Kostki 3×3×3 w innych sytuacjach

• Jedną ręką:   Max Park – 6,20 s
• Stopami:   Mohammed Aiman Koli – 15,56 s
• Z zawiązanymi oczami:   Tommy Cherry – 12,78 s
• Najmniejszą liczbą ruchów:   Sebastiano Tronto – 16 ruchów

Kostka 4×4×4

Mj	Czas	Imię i nazwisko	Zawody
1	16,79 s	Max Park	Bay Area Speedcubin' 29 PM 2022
2	17,13 s	Sebastian Weyer	French Championship 2023
3	17,98 s	Feliks Zemdegs	Altona Algorithms Attempt 2 2021
4	18,45 s	Tymon Kolasiński	Energy Cube Konin 2023
5	18,71 s	Kai-Wen Wang	Chiayi Open 2022

Kostka 5×5×5

Mj	Czas	Imię i nazwisko	Zawody
1	33,02 s	Max Park	Florida Big & Blind Time 2022
2	33,60 s	Tymon Kolasiński	PBs in Palisades 2023
3	36,82 s	Seung Hyuk Nahm	Please Big Cubes Korea 2022
4	37,18 s	Kai-Wen Wang	NDHU Big Cube Day 2023
5	37,93 s	Feliks Zemdegs	Canberra Autumn 2018

Kostka 6×6×6

Mj	Czas	Imię i nazwisko	Zawody
1	0:59,74 s	Max Park	Southeast Championship 2022
2	1:09,39 s	Seung Hyuk Nahm	Selangor Ace Cube 2023
3	1:11:89 s	Ciarán Beahan	Stevenage Summer 2022
4	1:12,47 s	János Bereczki	Budapest ReOpen 2022
5	1:12,50 s	Tymon Kolasiński	Flatåsen Open 2023

Kostka 7×7×7

Mj	Czas	Imię i nazwisko	Zawody
1	1:35,68 s	Max Park	Marshall Cubing September 2022
2	1:41,29 s	Seung Hyuk Nahm	Please Big Cubes Korea 2022
3	1:42,51 s	János Bereczki	Mysłowice Big Cube Open 2022
4	1:49,84 s	Lim Hung	Medan Speedcubing Festival 2023
5	1:51,13 s	Tymon Kolasiński	WCA European Championship 2022

Kostka 2×2×2

Mj	Czas	Imię i nazwisko	Zawody
1	0,43 s	Teodor Zajder	Warsaw Cube Masters 2023
2	0,47 s	Guanbo Wang (王冠博)	Northside Spring Saturday 2022
3	0.49 s	Maciej Czapiewski	Grudziądz Open 2016
4	0,50 s	Zayn Khanani	Babylon Summer 2022
5	0,51 s	Luke Garrett	Cubing in the Ville 2022
5	0,51 s	Sameer Aggarwal	Puget Sound Spring 2019

Notowane są również rekordowe osiągnięcia maszyn w układaniu kostek Rubika. Robot skonstruowany przez niemieckiego inżyniera Alberta Beera ustanowił rekord w układaniu kostki 3×3×3 wynikiem 0,637 sekundy, kostkę 4×4×4 maszyna sterowana przez smartfon Huawei Ascend P6 ułożyła w 1 minutę i 18,68 sekundy. Kostkę 9×9×9 przy sterowaniu Samsungiem Galaxy S3 maszyna ułożyła w 34 minuty i 25,89 sekundy. 3 marca 2017 r. na Youtube został umieszczony filmik przedstawiający robota układającego kostkę 3×3×3 w czasie 0,637 sekundy.

Od 2021 roku SPIN MASTER TOYS UK LIMITED administruje i kontroluje wszelkie międzynarodowe prawa własności intelektualnej związane z Kostką Rubika, w związku z ich sprzedażą przez Rubik’s Brand Limited. W trybie międzynarodowej rejestracji chronione są dwa przestrzenne znaki towarowe przedstawiające Kostkę Rubika. Na terenie Unii Europejskiej zarejestrowane jest 26 wspólnotowych znaków towarowych związanych z Kostką Rubika, w tym m.in. słowne znaki towarowe RUBIK oraz RUBIK’S, a także szereg znaków towarowych przestrzennych. 25 listopada 2014 r. luksemburski Sąd nie zgodził się na unieważnienie przestrzennego wspólnotowego znaku towarowego nr 000162784.

Przed rokiem 2021 prawa własności intelektualnej związane z Kostką Rubika kontrolował Rubik’s Brand Ltd. Niektóre znaki towarowe były też zarejestrowane przez Seven Towns Ltd w imieniu Rubik’s Brand Ltd.

10 listopada 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał wyrok w sprawie C-30/15 P, w którym uchyla wyrok Sądu Unii Europejskiej z dnia 25 listopada 2014 r. i unieważnił ochronę tego znaku. W Polsce w okresie 1983–1993 prawa do znaku słownego „kostka Rubika” należały do Konsumex Külkereskedelmi Vallalat z Budapesztu, ale po 10 latach od zarejestrowania nie zostały przedłużone i wygasły.

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wiki Commons

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• Speedcubing

• KarolK. Gryszka KarolK., AdrianA. Kołcz AdrianA., Permutacje i kostka Rubika, [w:] pismo „Delta”, deltami.edu.pl, marzec 2023, ISSN 0137-3005 [dostęp 2023-12-10]  (pol.).