Konik Polski: Rasa koni

Koniki polskie mają twardy róg kopytowy, pozwalający pracować niepodkutym na twardym podłożu.

Konik polski
Konik biłgorajski

Typ	Kuc
Pochodzenie	Polska, Litwa, Prusy
Ważne regiony hodowli	Popielno Szklarnia Roztoczański Park Narodowy Państwowa Stadnina Koni w Jeżewicach
Wymiary
Wysokość w kłębie	do 132 134-136 cm
Masa	300-400 kg
Umaszczenie	myszate
Cechy charakterystyczne	czarna pręga grzbietowa
Wzorce rasy
Polski Związek Hodowców Koni
Multimedia w Wiki Commons
Equus ferus caballus

Dzikimi przodkami koników polskich były tarpany, podobne do odkrytych w Azji przez rosyjskiego badacza Nikołaja Przewalskiego w 1876 roku koni Przewalskiego. Zamieszkiwały one do końca XVII wieku lesiste obszary wschodniej Polski, Litwy i Prus. W okolicach Puszczy Białowieskiej przetrwały do 1780 roku, kiedy to zostały odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja. Około 1806 roku, z powodu panującej biedy, zostały one rozdane okolicznym chłopom. W 1914 roku Jan Grabowski i Stanisław Schuch opisali małe chłopskie myszate koniki z okolic Biłgoraja.

Profesor Tadeusz Vetulani wprowadził nazwę „konik polski”, wysunął także hipotezę o istnieniu odmiany leśnej tarpana. Dzięki jego staraniom w roku 1936 zaczęto odtwarzać konika o typowych dla tarpana cechach w warunkach rezerwatowych w Puszczy Białowieskiej. Wcześniej sprowadził konie z Biłgoraja. We wrześniu 1939 roku stado liczyło już 40 sztuk, jednak podczas II wojny światowej hodowla została zniszczona, a część koni została zrabowana i wywieziona do Rzeszy na potrzeby badań prowadzonych przez naukowców niemieckich. Po zakończeniu wojny rozpoczęto odbudowę hodowli z udziałem nielicznych koników rozproszonych po kraju i rewindykowanych z Niemiec (poza stadem białowieskim). W roku 1949 ocalałe zwierzęta trafiły do stadniny w Popielnie i tam też rozpoczęto powtórną ich hodowlę. W roku 1952 trafiła tam również grupka koników z Białowieży. W 1955 roku stadninę w Popielnie przejęła Polska Akademia Nauk, następnie podjęto przerwany eksperyment prof. Vetulaniego. W 1976 roku W.K. Gładenko, wykorzystując dane archeologiczne, osteologiczne i czaszkowe, doszedł do wniosku, że miejscowe konie Białorusi i Polski Wschodniej pochodziły z dzikich tarpanów leśnych, które miały wszystkie zewnętrzne cechy charakterystyczne dla koni północnego korzenia leśnego. W 2014 opublikowano inny pogląd co do pochodzenia koników polskich.

Cechy pokroju:

• wysokość w kłębie koni dorosłych (klacze i ogiery): 130 – 140 cm (134-136 cm) (inne źródła: do 132 cm);
• obwód klatki piersiowej: wartości minimalne koni dorosłych (klacze i ogiery) – 165 cm;
• obwód nadpęcia, wartości minimalne koni dorosłych: klacze – 16,5 cm, ogiery – 17,5 cm;
• masa ciała 300 – 400 kg.

Jest to prymitywny koń małego wzrostu (do 132 cm lub 134-136 cm). Ma silną i krępą budowę ciała. U osobników tej rasy proporcjonalne głowy o szerokim czole i prostym profilu są lekkie, usadowione na krótkiej, szerokiej i prostej nisko osadzonej muskularnej szyi. Na głowie są nieduże, grube uszy i żywe oczy. Kłąb jest mało wyraźny, łopatki krótkie, z kolei tułów dość długi, a grzbiet czasami łęgowaty. Konie mają głęboką klatkę piersiową, oraz pojemny, często obwisły brzuch i ścięty zad.

Koniki polskie mają mocne, suche i krótkie kończyny o mocnym kośćcu, zdarza się, że o nieprawidłowej podstawie. Kopyta są nieduże, ale mocne.

Zwierzęta te zazwyczaj mają gęstą sierść umaszczoną myszato. Grzywa jest obfita i czarna. Głęboko osadzony ogon z nielicznymi jasnymi włosami. Na grzbiecie jest czarna pręga grzbietowa, również pręgi na stawach skokowych i nadgarstkowych, rzadko występuje pręga łopatkowa.

Szczególne zalety koników polskich takie, jak dobre zdrowie, płodność, niewybredność pokarmowa, odporność, zaradność w trudnych sytuacjach, zdolności adaptacyjne, kompensacja wzrostu, a przy tym wytrwałość, łagodność, pojętność i dobre chody przyczyniły się do tego, że zaczęto ich wszechstronnie używać. Konik polski służył ludziom jako dobry koń roboczy w niedużych gospodarstwach rolnych i sadowniczych. Jako wytrwały niezawodny koń często używany był w transporcie.

 

Te cechy koników polskich i różnorodność ich użytkowania przyczyniły się do ukształtowania małego konia, który przez okrągły rok nie wymagał chowu stajennego. Również wojsko zainteresowało się tym koniem. Zaczęto wykorzystywać go jako wierzchowca w jeździectwie rekreacyjnym, hipoterapii i ze względu na potulny i łagodny charakter, w pracy z dziećmi. Używa się go też jako konia pociągowego do lżejszych prac polowych oraz transportowych. Na początku lat 80. XX wieku konik polski znalazł jeszcze jedno zastosowanie, a mianowicie wykorzystanie go do pielęgnacji krajobrazu. Koniki poprzez selektywne wyjadanie roślin tworzą warunki do rozwoju zróżnicowanej flory i fauny. Wypas przyczynia się do większej różnorodności zasobów pokarmowych dla ptaków i większej dostępności kryjówek w obszarach pastwiska pomijanych przez konie. Dzięki temu powstają nisze chętnie zajmowane przez zwierzęta naturalnie występujące na danym obszarze (ptaki, bezkręgowce), co przyczynia się do podtrzymania lokalnej bioróżnorodności. Potencjał koników polskich w kształtowaniu krajobrazu doceniono również za granicą - obecnie koniki utrzymywane są w rezerwatach na terenie m.in. Holandii i Belgii

Współcześnie koniki polskie użytkuje się przede wszystkim:

• jako konie wierzchowe, zwłaszcza w rekreacji – w rajdach i wycieczkach konnych,
• w hipoterapii – ze względu na charakter i pokrój,
• w lekkich zaprzęgach,
• w hodowli, jako rezerwa genetyczna,
• w pielęgnacji krajobrazu poprzez wypasanie.

Rasa konik polski wykazuje bardzo duże podobieństwo do wymarłego dzikiego konia tarpana, lecz nie jest genetycznie tą samą rasą (chociaż poza Polską koniki polskie bywają określane mianem tarpan).

W miejscowości Szklarnia koło Biłgoraja od 1986 funkcjonuje ostoja konika biłgorajskiego, zajmująca się hodowlą zachowawczą tej rasy. Hodowlą zachowawczą zajmuje się też gospodarstwo rolne w Kobylnikach koło Poznania, gdzie znajduje się ponad 100 sztuk koników.

Głównymi ośrodkami hodowlanymi są:

• w warunkach rezerwatowych: Popielno, Roztoczański Park Narodowy, Biebrzański Park Narodowy, Stacja Doświadczalna w Stobnicy prowadzona przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu;
• w warunkach stajennych: Popielno, Stadnina Koni Racot Stado Ogierów Sieraków, Stadnina Koni Dobrzyniewo; Państwowa Stadnina Koni w Jeżewicach.

W październiku 2007 roku rozpoczęto program introdukcji konika polskiego w Bieszczadach. Konie umieszczono w zagrodzie adaptacyjnej na terenie dawnej wsi Radziejowa. Program przewidywał wypuszczenie koni na wolność po kilkuletnim okresie adaptacyjnym, służącym ukształtowaniu się tabunów i wytworzenia naturalnych stosunków stadnych w ich obrębie. Dzikie konie mają wypełniać niszę ekologiczną, jaką stanowią łąki, pastwiska oraz tereny leśne po wysiedlonych wioskach. Ich obecność ma zapobiegać zarastaniu gruntów rolnych roślinami krzewiastymi i drzewami.

 

Konik polski jest symbolem utworzonego w 1974 Roztoczańskiego Parku Narodowego (jego stylizowana sylwetka znajduje się w logo parku).

6 marca 1989 roku Poczta Polska wyemitowała serię znaczków „Konie”. Była to seria sześciu znaczków. Najdroższy znaczek tej serii o numerze 3047 i wartości 70 PLZ przedstawiał konika polskiego. Nakład znaczka wyniósł półtora miliona sztuk, a projektantem był Henryk Chyliński. 24 lutego 2014 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety z serii „Zwierzęta świata” – konik polski o nominałach 20 zł i 2 zł.

• Moje Roztocze: Koniki polskie. mojeroztocze.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-13)].
• Konik polski info

• В.К.В.К. Гладенко В.К.В.К., Белорусская лошадь, Mińsk 1978 .brak strony (książka)
• Полесская лошадь in Книга о лошади. Том I Составлена под руководством С.М. Буденного – Москва: Государственное издательство сельскохозяйственной литературы, 1952
• Freytag C. Russlands Pferde – Racen. – Halle, 1881. – 216 s. Open Access available via Utrecht University Repository