Irbis Śnieżny: Gatunek ssaka

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1775 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Felis uncia. Miejsce typowe to góry Ałtaj. Schreber swój opis oparł na okazie z de Buffona z 1761 roku. Podgatunek uncioides po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1855 roku amerykańsko-brytyjski przyrodnik Thomas Horsfield nadając mu nazwę Felis uncioides. Miejsce typowe to Nepal. Horsfield swój opis oparł na okazach z Muzeum Kompanii Wschodnioindyjskiej otrzymanymi od angielskiego przyrodnika Briana Houghtona Hodgsona.

Do niedawna irbis śnieżny zaliczany był do monotypowego rodzaju irbis (Uncia). Na podstawie analizy genetycznej przeprowadzonej w 2006 roku gatunek ten został umieszczony ponownie w rodzaju lampart (Panthera). Irbis jest ściśle powiązany z tygrysem, obydwa gatunki rozdzieliły się około 2 miliony lat temu. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki.

Etymologia

• Panthera: πανθηρας panthēras „pantera, lampart”.
• uncia: starofranc. ounce „ryś”.
• uncioides: epitet gatunkowy Felis uncia Schreber, 1775; -οιδης -oidēs „przypominający”.

Irbis śnieżny występuje w Azji zamieszkując w zależności od podgatunku:

• P. uncia uncia – centralna Azja na północny wschód do Mongolii i Rosji.
• P. uncia uncioides – zachodnia Chińska Republika Ludowa i Himalaje.

Długość ciała (bez ogona) 86–125 cm, długość ogona 80–105 cm; masa ciała 22–52 kg; dorosłe samice są mniejsze i lżejsze od dorosłych samców. Ma krępe, dość krótkie łapy i długi, gruby ogon. Na białokremowej lub szarawej na grzbiecie i białej na brzuchu sierści widnieją czarne lub ciemnobrunatne rozetki i plamy. Długie i gęste futro doskonale kamufluje zwierzę.

Aktywny w ciągu dnia oraz o zmierzchu. W poszukiwaniu zdobyczy przemierza terytorium łowieckie po stałych ścieżkach. Jest bardzo czujny i ostrożny. Żyje samotnie, jedynie w okresie godowym obserwowany bywa w parach.

Poluje na górskie ssaki kopytne takie jak koziorożce, markury, dziki, nahury, tary i piżmowce syberyjskie, a także na świstaki, ptaki oraz niewielkie kręgowce; nierzadko zwierzęta domowe, np. drób i bydło.

Po ciąży trwającej 90–100 dni rodzą się 2-3, rzadko 5 młodych. Z matką przebywają do 1 roku, a dojrzałość płciową osiągają w wieku dwóch lat (w niewoli – na wolności zapewne później). Młode rodzą się w jaskiniach lub szczelinach skalnych, które są wyściełane sierścią matki.

Na wolności żyje tylko 4500–7000 irbisów, w ogrodach zoologicznych 200. Główne zagrożenia stanowi rozproszenie populacji (utrudnia to zmienność genetyczną), lokalny handel futrami tych zwierząt oraz wykorzystywanie ich kości w chińskiej medycynie. Gatunek znajduje się na liście IUCN. Chroni go też CITES.

W Biszkeku w sierpniu 2017 roku odbyło się międzynarodowe forum poświęcone ochronie irbisa, w którym wzięło udział 10 państw. Jego celem było ustalenie wspólnego planu działania zmierzającego do ochrony dwudziestu siedlisk naturalnych do 2020 roku. We wrześniu tego samego roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody postanowiła przenieść gatunek z grupy zagrożone wymarciem do grupy narażone na wymarcie.

• Godło Tatarstanu
• Ak Bars Kazań, Barys Astana, Biłyj Bars Browary – kluby hokejowe (kolejno rosyjski, kazachski i ukraiński), mające w nazwie określenie leoparda śnieżnego

• T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).