Hadrian: Cesarz rzymski

Ten artykuł dotyczy cesarza rzymskiego. Zobacz też: Imię „Hadrian” oraz inne osoby o tym imieniu.

24 stycznia 76 w Itálice, zm. 10 lipca 138 w Bajach) – cesarz rzymski w latach 117–138. Po śmierci został zaliczony w poczet bogów.

Hadrian

Publius Aelius Hadrianus

Cesarz rzymski
Okres	od 117 do 138
Poprzednik	Trajan
Następca	Antoninus Pius
Dane biograficzne
Dynastia	Antoninów
Data i miejsce urodzenia	24 stycznia 76 Itálica lub Rzym
Data i miejsce śmierci	10 lipca 138 Baje
Miejsce spoczynku	Mauzoleum Hadriana
Ojciec	Publius Aelius Hadrianus Afer
Matka	Domicja Paulina
Żona	Sabina
Moneta
Aureus z wyobrażeniem Concordii na rewersie
Multimedia w Wiki Commons
Cytaty w Wikicytatach

Syn Publiusa Aeliusa Hadrianusa Afera i Domicji Pauliny. W wieku 10 lat stracił ojca i znalazł się pod opieką późniejszego cesarza Trajana. W 100 roku ożenił się z Vibią Sabiną (która miała wówczas 12 lat) – wnuczką siostry cesarza.

Przed wstąpieniem na tron pełnił wiele funkcji publicznych. Był jednym z decemwirów, trybunem drugiego legionu, kwestorem w roku 101, trybunem ludowym w roku 105, pretorem około roku 106, konsulem w latach 108 i 109 lub 110, legatem w czasie wyprawy przeciw Partom, dowódcą Legio I Minervia, legatem Syrii oraz legatem pretora do Dolnej Panonii.

Po śmierci Trajana, Hadrian w wieku 41 lat został cesarzem rzymskim. Wiadomość o tym zastała go 11 sierpnia, gdy przebywał w Antiochii. W roku 118 zawitał do Rzymu, gdzie pozostał przez 3 lata. W 121 roku udał się do Galii. Zajął się umacnianiem fortyfikacji. W roku 122 znalazł się w Brytanii, gdzie zlecił budowę umocnień limesowych – Wału Hadriana. Zreformował system podatkowy, złagodził prawa dotyczące niewolników. Zlecił Salwiuszowi Julianowi wydanie instrukcji prawnych dla pretorów zwane edyktem wieczystym (edictum perpetuum). Głównym założeniem jego polityki zagranicznej była rezygnacja z dalszych podbojów i zabezpieczenie granic Imperium Romanum. Od 129 roku nazywany był: Hadrianos Sebastos Olympios. W okresie 132–135 stłumił powstanie w Judei, a nazwę stolicy – Jerozolima – zmienił na Colonia Aelia Capitolina. Usynowił Cejoniusza Kommodusa i Antoninusa Piusa, był trzecim z tzw. pięciu dobrych cesarzy. Pod koniec życia, mocno schorowany Hadrian (chorował między innymi na puchlinę wodną) zaczął podejmować kontrowersyjne decyzje, które głównie godziły w arystokrację. Po śmierci mimo to senat, z dość dużymi oporami, uchwalił jego deifikację.

 

Dał się poznać jako mecenas sztuki i nauki. Szczególną uwagą darzył kulturę grecką. Napisał niezachowane Ćwiczenia retoryczne różne (Meletai), był autorem wielu wierszy, mów, napisał autobiografię, rzeźbił oraz malował. Jeden z niewielu ocalałych wierszy jego autorstwa Animula vagula, blandula w polskim przekładzie brzmi:

Duszyczko moja, tkliwa i ruchliwa,
Gościu ty ciała mojego i druhno,
Co pójdziesz teraz w ostępy ciemności,
Twarde i nagie, i pełne bladości,
A żartów stroić już zwykłych nie będziesz

Budowle powstałe z inicjatywy Hadriana w Rzymie to między innymi monumentalny grobowiec imperatora i jego rodziny (znany obecnie jako Zamek św. Anioła), oraz świątynia Wenery i Romy przy Forum Romanum od strony Koloseum. Odbudował również zniszczony w pożarze w roku 80 Panteon. Z przekazu Appiana (Bellum civile II 14,86) wynika, że w trakcie swej podróży po Egipcie stał się pierwszym odkrywcą egipskich starożytności (polecił odkopać grobowiec) i konserwatorem tamtejszych zabytków.

Hadrian był również znany ze swojego homoseksualnego związku z przeszło 30 lat młodszym od niego Antinousem, młodym Grekiem, który towarzyszył cesarzowi w jego podróżach. Kiedy Antinous poniósł śmierć w Nilu, Hadrian przeprowadził jego deifikację. Kult Antinousa miał w społeczeństwie trwać kilka wieków^{[potrzebny przypis]}.

Hadrian był również pierwszym rzymskim cesarzem, który nosił brodę. Ta moda miała przetrwać aż do panowania Konstantyna Wielkiego (306–337).

Od jego imienia nazwano ateński miesiąc Hadrianon (kalendarz starogrecki)^{[potrzebny przypis]}.

Zobacz w Wikiźródłach hasło Adrjan w Encyklopedii kościelnej

• pięciu dobrych cesarzy
• dynastia Antoninów
• Mur Hadriana
• Hadrian (imię)
• Cesarz Hadrian do swojej duszy, w chwili śmierci

• Anthony R. Birley, Hadrian (tłum. R. Wiśniewski), PIW, Warszawa 2002, ISBN 83-06-02883-X
• Max Cary, Howard Hayes Scullard, Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna. T. II, PIW, Warszawa 1992.
• Aleksander Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich. Pryncypat, Iskry, Warszawa 1986, ISBN 83-207-0788-9
• Aleksander Krawczuk, Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006.
• Władcy i wodzowie starożytności. Słownik (red. P. Iwaszkiewicz, W. Łoś, M. Stępień), WSiP, Warszawa 1998.
• Krzysztof Kęciek, Starożytność wyklęta, Wydawnictwo Attyka, Warszawa 2008.