Fort: yfikacja polowa lub stała, przystosowana do obrony okrężnej

Zobacz też: inne znaczenia.

Ten artykuł od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

twierdzy).

Forty wznoszono od XVII do początków XX w. zasadniczo grupowano je w zespoły zwane twierdzami fortowymi, choć w szczególnych wypadkach budowano również forty wydzielone (tzw. detaszowane) jako budowle samodzielne.

Forty były budowlami ziemnymi o obrysie zamkniętym, zdolnymi do samodzielnej i długotrwałej obrony. Występował strefowy podział obwodu fortu: stok bojowy (plateau, glacis), stanowiska, fosa, wały, wnętrze. W skład budowli murowych fortów wchodziły koszary, schrony, stanowiska ogniowe artylerii i piechoty, magazyny, wieże obserwacyjne i artyleryjskie itp. Nie w każdym forcie występowały wszystkie z wymienionych obiektów, każda szkoła fortyfikacji miała swoje preferencje odnośnie do doboru obiektów i środków obrony i ich rozmieszczania w forcie. Forty połączone były między sobą siecią drogową i telefoniczną.

Zasadą budowy pierścieni fortów twierdz fortowych było zapewnienie możliwości wsparcia artyleryjskiego przez dany fort swoim najbliższym sąsiadom – z prawej i z lewej strony. Inaczej mówiąc, fort w twierdzy fortowej w razie potrzeby mógł dostać wsparcie od obydwu swoich skrzydłowych sąsiadów.

• fort piechoty
• fort pancerny
• fort jednostkowy
• fort łącznikowy
• fort rozproszony
• fort zaporowy
• fort artyleryjski
• fort reditowy
• fort ceglano-ziemny

 

Rozwój artylerii oblężniczej na przełomie XIX i XX w. zmuszał stopniowo do zastąpienia klasycznych fortów fortami rozproszonymi, a następnie dziełami jeszcze bardziej rozproszonymi: grupą warowną i rejonem umocnionym. Zmiany te wprowadzane były w różnych państwach niejednocześnie i często dopiero niepowodzenia wojenne (swoje lub cudze) przesądzały decyzję o modernizacji dotychczasowych fortyfikacji lub budowy nowych, dostosowanych do aktualnie używanych środków oblężniczych.

Mimo iż I wojna światowa wykazała niewystarczającą odporność na ogień nowoczesnej artylerii (np. ciężkich moździerzy oblężniczych typu gruba berta), forty były jeszcze niekiedy budowane w okresie międzywojennym, ale w czasie II wojny światowej nie odegrały większej roli.

 

Na obszarze Polski znajduje się wiele twierdz fortowych, budowanych w różnych okresach i przez różne państwa i wojska. Typowymi twierdzami fortowymi są:

• Twierdza Kłodzko – twierdza austriacka i pruska
• Twierdza Kołobrzeg – twierdza pruska (niemiecka), nadbrzeżna
• Twierdza Kostrzyn – twierdza pruska (niemiecka)
• Twierdza Koźle - twierdza austriacka (pruska)
• Twierdza Kraków – twierdza austriacka
• Twierdza Modlin – twierdza rosyjska
• Twierdza Osowiec – twierdza rosyjska
• Twierdza Poznań – twierdza pruska (niemiecka)
• Twierdza Przemyśl – twierdza austriacka
• Twierdza Srebrnogórska – twierdza pruska (niemiecka)
• Twierdza Toruń – twierdza pruska (niemiecka)
• Twierdza Warszawa – twierdza rosyjska
• Twierdza Wrocław – twierdza pruska (niemiecka)
• Twierdza Świnoujście – twierdza pruska (niemiecka), nadbrzeżna
• Twierdza Nysa - twierdza pruska (niemiecka)
• Twierdza Łomża
• Twierdza Głogów – twierdza austriacka i pruska

Ponadto na terenie Polski istnieją forty samodzielne, broniące górskich przełęczy czy przepraw przez rzeki.

• cytadela
• ława działowa

• PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9