Dialekt Śląski Języka Niemieckiego: Prawie wymarły niemiecki dialekt używany na Śląsku

Schläsche Sproache, niem. Schlesisch albo Schlesische Sprache) – zespół gwar, którymi posługiwało się do 1945 roku ok. 7 mln mieszkańców Śląska (głównie Dolnego) i graniczącej z nim sudeckiej części Kraju Sudetów. Przez organizację SIL International dialekt śląski uważany jest za odrębny od języka niemieckiego: „język dolnośląski”, nie jest to jednak nazwa geograficznie precyzyjna, gdyż etnolekt ten obejmował również obszary należące do Górnego Śląska.

Do śląskiego dialektu języka niemieckiego zalicza się następujące grupy gwarowe:

• na Śląsku
  • Niederländisch (północny Dolny Śląsk, Zielona Góra, Głogów, Wschowa)
  • Kräutermundart (środkowy i środkowo-wschodni Dolny Śląsk, od Chojnowa do Oławy i Oleśnicy)
    • Breslauische Mundart (gwara wrocławska)
  • Gebirgsschlesisch (Sudety bez ziemi kłodzkiej, Jelenia Góra, Wałbrzych, Nysa, Prudnik)
  • Glätzisch (ziemia kłodzka), w tym:
    • Nordglätzisch (Niederdörfisch) – kłodzki północny/dolny
    • Südglätzisch (Oberdörfisch) – kłodzki południowy/górny
  • Brieg-Grottkauer Mundart (rejon Brzeg, Grodków)
  • Oberschlesisch (Górny Śląsk)
• poza terenem Śląska
  • Schlesisch-Nordböhmisch – dialekt części Niemców sudeckich zamieszkujących czeskie Sudety od Broumova do Frýdlantu

Leksyka dialektu Schlesisch wykazuje sporo podobieństw z niemieckimi dialektami środkowo- i południowo-zachodnimi, zawiera ponadto zapożyczenia z języków zachodniosłowiańskich (głównie z polskiego i czeskiego). W dialekcie tym tworzyli m.in.: Andreas Gryphius, Robert Rößler, Karl Eduard von Holtei i Gerhart Hauptmann.

Porównanie dialektów śląskich języka niemieckiego i języka polskiego (przykłady)

Dialekty śląskie języków niemieckiego i polskiego, poza zapożyczeniami leksykalnymi, mają ze sobą niewiele wspólnego. Pierwszy jest dialektem germańskim, drugi dialektem słowiańskim. Poniższa tabela przedstawia kilka przykładów słów obu dialektów oraz ich odpowiedniki w standardowych językach niemieckim i polskim.

• gwary dolnośląskie
• nowe dialekty mieszane

W Inkubatorze znajduje się testowa wersja Wikipedii w języku dolnośląskim

• Testowa Wikipedia po śląsku (Schläsch)
• Dialekt śląski w śląskiej Wikipedii
• Robert Lindsay, German Language Reclassification. freemediaproductions.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-02)]. (ang.)
• Niemieckie gwary Śląska. Dziedzictwo językowe Rzeczypospolitej. Baza dokumentacji zagrożonych języków. Projekt Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. amu.edu.pl. [dostęp 2014-03-09].