Aschaffenburg: Miasto w Niemczech, w Bawarii

Ten artykuł dotyczy miasta na prawach powiatu w Bawarii. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Obszar ten wchodzi także w skład regionu metropolitalnego Frankfurt/Ren-Men.

Aschaffenburg

Zamek
Herb Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Bawaria
Zarządzający	Klaus Herzog↗
Powierzchnia	62,47 km²
Wysokość	138 m n.p.m.
Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość	71 002 1137 os./km²
Nr kierunkowy	06021, 06028
Kod pocztowy	63739, 63741, 63743
Tablice rejestracyjne	AB
Położenie na mapie Bawarii Aschaffenburg
Położenie na mapie Niemiec Aschaffenburg
49°58′N 9°09′E/49,966667 9,150000
Multimedia w Wiki Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Z blisko 70 tys. mieszkańcami Aschaffenburg jest największym miastem bawarskiego odcinka Dolnego Menu, a drugim po Würzburgu najludniejszym ośrodkiem miejskim regionu Dolna Frankonia. Znajdują się tutaj siedziby urzędu powiatowego oraz uczelnia Hochschule Aschaffenburg.

Położenie geograficzne

 

 

Aschaffenburg leży na zachodnim krańcu Spessartu i północno-zachodnim skraju, tzw. Mainviereck. Przez miasto przepływają rzeki Men i Aschaff. Aschaffenburski powiat grodzki od zachodu, północy i od wschodu otoczony jest ziemiami wchodzącymi w skład powiatu ziemskiego Aschaffenburg. Na południu miasto graniczy z powiatem Miltenberg. Z Aschaffenburgiem graniczą następujące gminy (wymienione zgodnie z ruchem wskazówek zegara, od północy zaczynając): Johannesberg, Glattbach, Goldbach, Hösbach, Haibach, Bessenbach, Sulzbach am Main, Niedernberg, Großostheim, Stockstadt am Main, Mainaschaff i Kleinostheim.

Geologia

Tylko w nielicznych miejscach w Europie występuje awenturyn. Minerał ten jest wydobywany między innymi w okolicach Aschaffenburga i w Austrii (w pobliżu Mariazell w Styrii). Większe ilości tego bogactwa naturalnego występują jedynie w rejonie Uralu.

Części miasta i jego otoczenie

Podział Aschaffenburga na części miasta (Stadtteile) określono w dokumencie z 2010 roku. Na podstawie tzw. „Kleinräumige Gliederung 2010” zostały jasno określone ich nazwy, powierzchnie i zaludnienie. W roku wydania dokumentu Aschaffenburg zamieszkiwany był przez 68 722 mieszkańców. Miasto składało się z 10 części miasta:

• Śródmieście: 32 621 mieszkańców, 841 ha
• Damm: 13 253 mieszkańców, 731 ha
• Schweinheim: 10 918 mieszkańców, 1598 ha
• Nilkheim: 5913 mieszkańców, 802 ha
• Obernau: 4754 mieszkańców, 810 ha
• Leider: 3206 mieszkańców, 317 ha
• Strietwald: 2975 mieszkańców, 755 ha
• Österreicher Kolonie: 1681 mieszkańców, 32 ha
• Gailbach: 1765 mieszkańców, 316 ha
• Obernauer Kolonie: 1141 mieszkańców, 45 ha

W mieście rozwinął się przemysł odzieżowy, maszynowy, metalowy oraz papierniczy.

Etymologia

Często przyjmuje się błędnie, że nazwa miasta – „Aschaffenburg” pochodzi od imienia Askaniusz. Pierwotne określenie „Ascafaburc” bierze jednak swoje źródła w połączeniu słów „ascafa”, które oznacza rzekę Aschaff, ze staroniemieckiego określeniem „burch” (współczesne niemieckie: „Burg”), a zatem „gród”.

Nazwy miasta:

• 976 Ascafaburc
• 982 Ascafaburg
• 1131 Aschapheneburch
• 1143 Aschafenburc
• 1173 Aschaffenbug
• po łacinie: Asciburgum

Średniowiecze

 

Aschaffenburg został założony w V wieku przez Alemanów, jednak pierwsze ślady osadnictwa ludzkiego na terenie miasta sięgają czasów epoki kamienia. W 957 roku książę Rudolf Szwabski wzniósł tutaj świątynię – „poprzedniczkę” dzisiejszej kolegiaty Świętych Piotra i Aleksandra. W 982 roku miasto przeszło z rąk Ottona Bawarskiego w posiadanie Ottona II, a następnie na własność kapituły w Moguncji, która ulokowała w nim swój zarząd. Od X wieku do 1803 roku Aschaffenburg należał do Elektoratu Moguncji i stanowił drugą siedzibę tamtejszych arcybiskupów, a całe jego terytorium było administrowane przez kapitułę moguncką. W okresie średniowiecza i renesansu ziemie te uległy silnej fragmentaryzacji, jednakże większa część tzw. bawarskiego Dolnego Menu (z Aschaffenburgiem w jego centrum) pozostała niepodzielna. Z tego też powodu miasto było znaczącym ośrodkiem administracyjnym, tym bardziej iż rezydowali w nim często arcybiskupi-elektorzy Rzeszy Niemieckiej Moguncji. W 975 roku rozpoczęła się budowa kolegiaty Świętych Piotra i Aleksandra. W roku 989 arcybiskup moguncki – Willigis zlecił zbudowanie w mieście drewnianego mostu łączącego oba brzegi Menu. Około roku 1122 arcybiskup Adalbert von Saarbrücken otoczył osadę murami. W 1144 roku miasto zyskało przywilej targowy, a w 1161 – prawa miejskie. W 1346 wzniesiono mury miejskie wokół podgrodzia oraz kościoła św. Agaty. W tym samym roku arcybiskup Henryk z Virneburg nadal ponownie Aschaffenburgowi prawa miejskie.

Czasy nowożytne

Moguncki arcybiskup i elektor Rzeszy Niemieckiej Albrecht Hohenzollern rezydował początkowo w Halle an der Saale, gdzie zgromadził wielkie zbiory sztuki, w tym wiele dzieł Lucasa Cranacha Starszego. W wyniku wydarzeń związanych z reformacją w 1541 roku ratował się on ucieczką z Halle do Aschaffenburga, który następnie obrał sobie za swoją nową rezydencję. Albrecht von Brandenburg przywiózł ze sobą wiele ze zgromadzonych przez siebie dzieł sztuki. W ten sposób znalazły się w Aschaffenburgu liczne obrazy Cranacha. W zbiorach tych były również obiekty sakralne, takie jak: księga-kalendarz zawierająca przegródki z relikwiami świętych na każdy dzień roku. Jest on do dziś wystawiany w Muzeum Kościelnym Miasta Aschaffenburg. Od momentu przybycia elektor von Brandenburg nad Men prowadzona była pomiędzy nim a Marcinem Lutrem słynna wymiana listów dotyczących kwestii odpuszczenia grzechów i zbawienia duszy.

 

W 1516 roku kolegiata Świętych Piotra i Aleksandra zleciła Matthiasowi Grünewaldowi wykonanie malowideł ołtarza. W wyniku tzw. wojen margrabiów aschaffenburski zamek uległ zniszczeniu w 1552 roku. Dopiero Johann von Kronenberg w 1605 roku zlecił jego odbudowę, która została pomyślnie zakończona w 1619 roku. Na pamiątkę jego fundatora zaczęto go nazywać Johannisburgiem. W latach 1631–1634 Aschaffenburg stanowił część państwa szwedzkiego z centrum administracyjnym w Moguncji.

 

Po opanowaniu Moguncji przez Francuzów w 1798 roku, Aschaffenburg stał się główną siedzibą mogunckich arcybiskupów-elektorów. W 1803 roku Karl Theodor von Dalberg (ostatni moguncki arcybiskup i elektor Rzeszy Niemieckiej, jak i zarazem jej skarbnik) utworzył Księstwo Aschaffenburga. Przez siedem lat miasto pełniło funkcję stolicy państwa. W okresie 1810-1813 Aschaffenburg był siedzibą najwyższych władz Wielkiego Księstwa Frankfurtu, w które to przeistoczyło się wcześniejsze Księstwo Aschaffenburga. Pod koniec tzw. Befreiungskriege, po kongresie wiedeńskim w 1814 roku, obszar ten razem z terytorium Wielkiego Księstwa Würzburga przeszedł pod zwierzchnictwo Bawarii. Od tego czasu ziemie te pozostają w jej granicach. W latach 1835–1865 burmistrzem miasta był Adalbert von Herrlein. W czasie sprawowania przez niego urzędu doszło do znacznego powiększenia się liczby mieszkańców miasta. W latach 1840–1848 król bawarski Ludwik I zlecił wybudowanie w mieście Pompejanum. W czasie wojny prusko-austriackiej w okolicach Aschaffenburga miało miejsce jedno ze starć wrogich sobie armii (14.06.1866).

 

 

Już na przełomie XIII/XIV wieku rodziny żydowskie zamieszkiwały miasto. Zmarłych przedstawicieli gminy starozakonnej chowano na tzw. starym cmentarzu żydowskim nieopodal Aschaffenburga (dzisiejsza dzielnica Schweinheim). W roku 1890 w granicach miasta (na starym cmentarzu miejskim) powstał nowy cmentarz żydowski, na którym znajduje się dziś między innymi tablica upamiętniająca siedmiu członków gminy, którzy zginęli podczas ucieczki z transportu do niemieckiego obozu w 1942 roku. Świadectwami dawnego życia wyznawców judaizmu w mieście są budynki dawnej szkoły religijnej i dom rabina przy Wolfsthalplatz. Znajdowała się tu dawniej również synagoga (data powstania – rok 1893). Dom modlitw został zniszczony przez oddziały SA w trakcie wydarzeń z listopada 1938 roku. W pomieszczeniach zachowanego domu rabina władze miejskie Aschaffenburga w 1984 roku utworzyły Muzeum Historii i Kultury Żydowskiej. W ramach stałej wystawy prezentowane są materiały związane z wypędzeniem i zagładą Żydów. Na placu, nazwanym na cześć starozakonnego bankiera Wolfsthala, znajduje się tablica upamiętniająca przepędzenie i mord około 300 żydowskich mieszkańców Aschaffenburga.

 

 

Podczas drugiej wojny światowej, a dokładnie w 1945 roku, miasto zostało uznane przez nazistów za twierdzę, która powinna zostać utrzymana za wszelką cenę. Skutkiem czego Aschaffenburg oraz miejscowości położone w jego pobliżu zostały w znacznej mierze zniszczone w następstwie nalotów bombowych oraz ostrzału artyleryjskiego wojsk amerykańskich. Wielu mieszkańców straciło wtedy życie. Pierwszą zdobytą przez aliantów częścią miasta były okolice mostu kolejowego w Schweinheim, a dopiero po kilku dniach walk oddziały wojskowe dotarły do śródmieścia. Podczas zdobywania Aschaffenburga zniszczeniu lub uszkodzeniu uległy liczne budynki, między innymi zamek Johannisburg i Pompejanum. W 1954 roku zamek został odbudowany. Prace nad Pompejanum trwały w latach 1984–1994. Obecnie wspomniane dwa budynki stanowią punkty rozpoznawcze Aschaffenburga.

 

Po zakończeniu wojny Aschaffenburg znajdował się w amerykańskiej strefie okupacyjnej. Powstał tutaj obóz Displaced Persons (DP). Umieszczono w nim większość z dawnych niemieckich więźniów i pracowników przymusowych z pobliskich terenów. Wielu z nich pochodziło z Polski oraz Ukrainy. Z inicjatywy nowych władz administracyjnych czasem rozpoczęto odbudowę miasta. W lecie 1958 roku został oddany do użytku węzeł komunikacyjny (autostrada A3) Aschaffenburg-Centrum. W tym samym roku kolegiata Świętych Piotra i Aleksandra otrzymała papieski tytuł bazyliki mniejszej. W roku 1978 Guido Knopp zapoczątkował cykl spotkań dotyczących historii i jej znaczenia. Odbywały się one do 2008 roku pod nazwą Aschaffenburger Gespräche (Rozmowy aschaffenburskie) oraz stanowiły istotny element niemieckiego dyskursu na temat przeszłości kraju i narodu niemieckiego.

 

W latach 1990–1992 zostały zamknięte w mieście bazy wojsk amerykańskich: Taylor Barracks (dawny Urząd Zaopatrzenia Dworu, Goldbacher Straße), Aschaffenburg Army Airfield (dawne lotnisko wojskowe, Mainwiesenweg), Fiori Barracks (dawne koszary, Christian-Schad-Straße), Graves Barracks (dawne koszary Bois Brule, Bayreuther Straße), koszary Jaeger (dawne koszary Jäger, dziś Hochschule Aschaffenburg), koszary Ready (dawne koszary artyleryjskie, Josef-Dinges-Strasße), koszary Smith (dawne koszary Lagarde, Am Funkhaus). W 2007 roku wojskowe obszary ćwiczeniowe w dzielnicy Schweinheim i Gailbach zostały zwrócone ich dawnym właścicielom.

Szkołę wyższą Fachhochschule Würzburg-Schweinfurt otwarto w 1995 roku, a za jej siedzibę obrano dawne koszary Jäger. Z niej wyodrębniła się z czasem Hochschule Aschaffenburg.

Rozszerzanie się granic miasta

 

Do miasta Aschaffenburg zostały przyłączone następujące miejscowości:

• 1 marca 1901 – Leide
• 1 czerwca 1901 – Damm
• 1 kwietnia 1939 – Schweinheim
• 1 kwietnia 1975 – Gailbach
• 1 maja 1978 – Obernau

Zmiany zaludnienia na przestrzeni wieków

Od średniowiecza do czasów nowożytnych liczba mieszkańców Aschaffenburga rosła powoli, aby następnie w wyniku klęsk głodu, wojen lub epidemii znowu się zmniejszyć. Tak właśnie działo się, między innymi, po wojnie trzydziestoletniej (1618-1648) oraz po wybuchu epidemii dżumy w 1635 roku.

 

Wedle szacunków mogunckiej General Custine z roku 1792 miasto zamieszkiwało ponad 3000 ludzi. W okresie francuskiej okupacji lewego brzegu Renu duża część dworu elektora Moguncji przeniosła się do Aschaffenburga. Liczba mieszkańców podniosła się wtedy do około 6600 (1812 rok). Zaludnienie miasta wzrosło także w okresie uprzemysłowienia. W 1900 roku mieszkało tu 18 000 ludzi.

Widoczne zmiany w zaludnieniu miasta widoczne są w okresie drugiej wojny światowej. W wyniku dwudziestu alianckich nalotów bombowych na miasto pomiędzy wrześniem 1940 i marcem 1945 ogromna część Aschaffenburga legła w gruzach. Podczas najcięższego bombardowania z 21 listopada 1944 śmierć poniosły 344 osoby. W wyniku ewakuacji, wypędzenia lub ataków bombowych miasto straciło jedną trzecią swych mieszkańców – 14 518 ludzi. Poziom zaludnienia spadł w wyniku tego z 45 379 (rok 1939) do 30 861 (grudzień 1945 roku). W 1950 roku liczba ludności Aschaffenburga osiągnęła stan przedwojenny. Pod koniec grudnia 2006 miasto zamieszkiwało, według oficjalnych danych, 69 863 ludzi, co stanowiło także najwyższy wskaźnik zaludnienia w jego historii. Wedle spisu powszechnego „Zensus 2011” z dnia 31.12.2011 mieszkało tu 67 470 ludzi.

Herb

 

Na srebrnym tle czerwony zamek w wieżami bocznymi zwieńczonymi niebieskimi dachami. W bramie o kształcie liścia koniczyny zasiada biskup (lub św. Marcin), który swoją prawą ręką błogosławi, natomiast w lewej ręce trzyma złoty pastorał. Jest on ubrany w srebrne pallium i niebieską mitrę.

Znaczenie

Błogosławiący św. Marcin, patron arcybiskupstwa mogunckiego, jak i pallium, które stanowi nierozłączny element stroju biskupiego, symbolizują wielowiekową przynależność miasta do Arcybiskupstwa Moguncji.

Historia herbu

Pierwsze przedstawienie herbu miejskiego, jako pieczęci z wosku, pochodzi z roku 1236. Przestał on być używany po wojnach chłopskich (1526 rok), kiedy to miasto zostało odebrane arcybiskupowi mogunckiemu Albrechtowi von Mainz. Dopiero król Ludwik I Bawarski zadecydował o ponownym nadaniu miastu jego starego herbu (1.04.1836 roku), na podstawie którego w późniejszych czasach dobrano kolory flagi miejskiej – zieleń, czerwień i biel.

•   Czechy: Kraslice
•   Węgry: Miszkolc
•   Szkocja: Perth
•   Francja: Saint-Germain-en-Laye
•   Kolumbia: Villavicencio

Zabytki

 

 

Zabytkowa zabudowa miasta zachowała się na przedmieściach oraz w kilku miejscach aschaffenburskiej starówki. Większość oryginalnej zabudowy dawnego centrum znajduje się pomiędzy zamkiem i Stiftsmuseum der Stadt Aschaffenburg (pol. Muzeum Kościelne). Zaliczają się do niej głównie dawne mieszczańskie domy o konstrukcji szachulcowej. Napotkać można tutaj także liczne obiekty o cechach budowli doby baroku, gotyku, historyzmu, klasycyzmu i renesansu. Znajdują się przy Dalbergstraße, Metzgerstraße, Pfaffengasse, Sackgasse, Schlossgasse, Stiftsgasse oraz Webergasse. Warte uwagi są także pozostałości umocnień miejskich – wieże: Herstalltor, Schenkentor oraz fragmenty murów miejskich przy Brennofengasse, Suicardurstraße Schlossberg, Schlossgarten oraz Parku Schöntal.

Wiele przedwojennych obiektów w nienaruszonym stanie znajduje się na przedmieściach miasta, np. Gentilburg i secesyjne wille na Friedrichstraße, Weißenburgerstraße oraz Gruenerwaldstraße.

Wśród odbudowanych obiektów zniszczonych w czasie II wojny światowej należy wymienić: dwór Schönborn (niem. Schönborner Hof), klasztor Kapucynów (niem. Kapuzinerkloster), kościół Jezuitów (niem. Jesuitenkirche), kościół Matki Boskiej (niem. Muttergottespfarrkirche), tzw. „Lwia Apteka” (niem. Löwenapotheke), Pompejanum, Stiftskirche, teatr miejski oraz zamek.

 

Kościoły i klasztory

 

 

Katolickie

• Bazylika św. Piotra i Aleksandra w Aschaffenburgu
• Kaplica pod wezwaniem Dobrego Pasterza
• Kaplica „Maria, Matka Kościoła” w Maria-Ward-Schule
• Kaplica Zamkowa św. Jana Chrzciciela
• Kościół św. Krzyża
• Kościół Serca Jezusowego
• Kościół św. Elżbiety
• Kościół św. Katarzyny
• Przytułek św. Katarzyny
• Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
• Kościół Piaskowy
• Kościół Szpitalny św. Katarzyny
• Kościół Jezuicki
• Kościół św. Agaty
• Kościół św. Gertrudy
• Kościół św. Józefa
• Kościół św. Kiliana
• Kościół św. Konrada
• Kościół św. Laurentiusa
• Kościół św. Michała
• Kościół św. Mateusza
• Kościół św. Piusa
• Kościół św. Piotra i Pawła
• Kościół Najświętszej Maryi Panny

Ewangelickie

• Kościół Chrystusa
• Kościół św. Pawła
• Kościół św. Łukasza
• Kościół św. Jakuba
• Kościół św. Mateusza
• Kościół Lutra

Teatr i sceny

 

 

 

• Teatr Miejski, którego zbudowanie w 1811 roku zlecił arcybiskup-elektor Karl Theodor von Dalberg
• Hala Miejska
• Arena Dumy Frankijskiej
• Kabaret w Hofgarten
• AbaKuZ e.V.
• Casino
• Colos-Saal
• mot modernes theater aschaffenburg e. V.
• Zimmertheater, Spielstätte der Jungen Bühne Aschaffenburg e. V.
• Ludwigstheater
• ab:art-theater
• Erthaltheater
• Story Stage Märchentheater Aschaffenburg

Muzea

• Staatsgalerie Aschaffenburg (Galeria Państwowa Aschaffenburg)
• Schlossmuseum Aschaffenburg (Muzeum Zamkowe Aschaffenburg)
• Stiftsmuseum der Stadt Aschaffenburg
• Naturwissenschaftliches Museum Aschaffenburg (Muzeum Przyrodnicze)
• Museum jüdischer Geschichte und Kultur
• Dom Gentila
• Miejska Galeria „Hala Sztuki Kościoła Jezuickiego”
• Nowe Towarzystwo Sztuki Aschaffenburg (KunstLANDing)
• Dom Artysty Waltera Helma

Obiekty budowlane

• Zamek Johannisburg
• Bazylika św. Piotra i Aleksandra w Aschaffenburgu
• stary cmentarz miejski
• stare miasto ze wzgórzem kościelnym

Parki

• Park Schönbusch
• Kleine Schönbuschallee (Mała Aleja Schönbuska)
• Aschaffenburger Schlossgarten (Ogród Zamkowy)
• Park Schöntal
• Bażantarnia

W mieście rozgrywany jest kobiecy turniej tenisowy, pod nazwą Schönbusch Open powered by Brandt & Partner, zaliczany do rozgrywek rangi ITF, z pulą nagród 25 000 $.

Istnieje tutaj także klub piłki nożnej, Viktoria Aschaffenburg, założony w 1901 roku.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Aschaffenburgiem.