Alfons I Zdobywca: Król Portugalii

25 lipca 1109, zm. 6 grudnia 1185 w Coimbrze) – pierwszy król Portugalii, od 26 lipca 1139.

Alfons I Zdobywca

Alfons I Zdobywca
Hrabia Portugalii
Okres	od 1 listopada 1112 do 26 lipca 1139
Poprzednik	Henryk Burgundzki
Król Portugalii
Okres	od 26 lipca 1139 do 6 grudnia 1185
Następca	Sancho I Kolonizator
Dane biograficzne
Dynastia	burgundzka
Data urodzenia	25 lipca 1109, Coimbra, Guimarães lub Viseu
Data i miejsce śmierci	6 grudnia 1185 Coimbra
Ojciec	Henryk Burgundzki
Matka	Teresa z León
Żona	Mafalda Sabaudzka
Dzieci	Mafalda Urraka Sancho I Kolonizator Teresa
Multimedia w Wiki Commons

Dzieciństwo, młodość i droga do władzy

Syn Henryka Burgundzkiego, hrabiego Portugalii i Teresy de León. Początkowo władzę w imieniu małoletniego hrabiego sprawowała jego matka. Zmuszony do opuszczenia hrabstwa arcybiskup zabrał ze sobą również Alfonsa. Hrabia powrócił po skończeniu 14 roku życia (w średniowieczu oznaczało to wkroczenie w wiek męski), gdzie stanął na czele rebelii przeciwko swojej matce. Po pokonaniu 24 czerwca 1128 roku wojsk kochanka swojej matki, Fernando Peresa de Trava w bitwie pod São Mamede, wygnał z kraju dotychczasową regentkę.

Pierwsze lata rządów

W latach 1128–37 Alfons Henryk, wciąż jako hrabia Portucale, prowadził walki przeciwko Maurom oraz potyczki z ciotecznym bratem, królem Leónu i Kastylii Alfonsem VII, wobec którego po poniesionych porażkach parokrotnie hołdował jako lennik. Posługiwał się w tym okresie tytułem infans, oznaczającym członkostwo rodziny królewskiej lub princeps, czyli książę.

Uzyskanie tytułu królewskiego i niezależności Portugalii

Po wygranej z Maurami znaczącej bitwie pod Ourique w 1139 Alfons Henryk zaczął tytułować się królem (rex) – ta data powstania Królestwa Portugalii jest uznawana przez historiografię. Jednak tytuł królewski został użyty po raz pierwszy oficjalnie w relacjach zewnętrznych w roku 1143, w traktacie z Zamory zawartym z Alfonsem VII. Tytuł nie oznaczał niezależności – Alfons Henryk w dalszym ciągu był w feudalnej podległości w stosunku do Alfonsa VII, tytułującego się wówczas cesarzem i zwierzchnikiem wszystkich terytoriów na Półwyspie Iberyjskim. W 1144 roku papież Lucjusz II odmówił potwierdzenia niezależności Alfonsa Henryka, jak również uznania tytułu królewskiego i tytułował go jedynie księciem – dux portugalensis.

Po śmierci Alfonsa VII w 1157 roku tytuł cesarza przestał być używany, a obok Portugalii istniały na półwyspie cztery inne terytoria (królestwa) chrześcijańskie o zbliżonym statusie: León (z Galicją), Kastylia, Nawarra i Aragonia – co sprzyjało uzyskaniu przez Portucale faktycznej niezależności.

Stolica Apostolska w osobie papieża Aleksandra III ostatecznie usankcjonowała tytuł królewski Alfonsa dopiero po 35 latach od rozpoczęcia starań, w 1179.

 

Inne dokonania

W ciągu swojego panowania król budował nowe klasztory, m.in. sprowadził do Portugalii cystersów. Dla celów rekonkwisty stworzył rycerski zakon Avis, którego pierwszym mistrzem był jego naturalny syn Piotr Alfons. W 1147 odbił z rąk Maurów Lizbonę, a podczas wojny w latach 1158–1166 prowincję Alentejo. W 1184 oddał realną władzę swojemu synowi Sancho.

W 1146 Alfons poślubił Matyldę Sabaudzką (1125–1158), córkę Amadeusza III, hrabiego Sabaudii i Matyldy d'Albon. Para miała razem dzieci:

• Henryka (1147),
• Matyldę (1149 – ok. 1160),
• Urrakę (ok. 1151–1188), królową Leonu jako żonę króla Ferdynanda II,
• Sancha I (1154–1212), kolejnego króla Portugalii,
• Teresę (1157–1218), hrabinę Flandrii jako żonę hrabiego Filipa Alzackiego, następnie księżną Burgundii jako żonę księcia Odona III,
• Jana (1160),
• Sancho (1160).

Alfons miał również nieślubną córkę z Elvirą Gálter:

• Urrakę Afonsę (1130–?), żonę Pedro Afonso Viegasa, pana Aveiro,

Oraz inne nieślubne dzieci:

• Ferdynanda Alfonsa (ok. 1166 – ok. 1172), generała i konstabla Portugalii,
• Piotra Alfonsa (ok. 1130–1169), pierwszego wielkiego mistrza Zakonu Aviz,
• Alfonsa (ok. 1135–1207), 11. wielkiego mistrza Zakonu Świętego Jana z Rodos,
• Teresę Alfonsę (ok. 1135–?), żonę Fernando Martinsa Bravo.

• Marques A.H. de Oliveira: Historia Portugalii. T. I (do XVII wieku). Warszawa: PWN, 1987. ISBN 83-01-07221-0.