Aleksiej Stachanow: Górnik radziecki, przodownik pracy

21 grudnia 1905^?/3 stycznia 1906 we wsi Ługowaja w guberni orłowskiej, zm. 5 listopada 1977 w Doniecku) – górnik dołowy kopalni „Centralnaja-Irmino” w Kadyjewce w Donbasie (Ukraina), Bohater Pracy Socjalistycznej (1970). Został wykreowany w ZSRR na przełomie lat 30. i 40. XX wieku na prekursora ruchu stachanowskiego.

Aleksiej Stachanow

Алексей Григорьевич Стаханов

Aleksiej Stachanow, 1936
Data i miejsce urodzenia	3 stycznia 1906 Ługowaja
Data i miejsce śmierci	5 listopada 1977 Donieck
Zawód, zajęcie	górnik, działacz partyjny
Odznaczenia
Multimedia w Wiki Commons

Po urodzeniu Stachanow otrzymał na chrzcie imię Andriej. Ukończył trzy klasy szkoły podstawowej, a potem pracował jako rolnik pod Orłem. Wraz z żoną przeniósł się następnie do Donbasu, gdzie został górnikiem. Z małżeństwa z Jewdokiją miał córkę Kławę i syna Wiktora.

 

Stachanow w nocy z 30/31 sierpnia 1935 r., podczas jednej zmiany w kopalni Centralnaja-Irmino, wykonał 1475% normy (tj. wydobył 102 tony węgla). Bicie rekordu było pomysłem szefa zakładowej organizacji partyjnej, górnika Konstantina Pietrowa, a wymyślone zostało w celu uratowania kierownictwa zakładu przed zesłaniem do obozu pracy, gdyż kopalnia ta od kilku lat miała problemy z realizacją planów i była jedną z najmniej wydajnych w Donbasie. Pomimo oporu obawiającego się wypadku dyrektora kopalni oraz niechęci górników, dla których wykonanie planów oznaczało zwiększenie planów w kolejnym okresie rozliczeniowym, Pietrow znalazł ochotnika w osobie Stachanowa. Dyrekcja wyraziła zgodę na bicie rekordu w nocy, gdy w kopalni nie pracowano. Praca na tej zmianie została wcześniej całkowicie przeorganizowana – Stachanow zamiast jednocześnie pozyskiwać węgiel i zabudowywać przodek dostał do pomocy przy obudowie przodka dodatkowych górników: dwóch do ładowania i wywożenia węgla, dwóch do stemplowania chodnika, jednego do oświetlania pola pracy oraz dziennikarza lokalnej gazety. Dodatkowo cały urobek naliczano na konto Stachanowa, zamiast podzielić go przez liczbę wszystkich górników zaangażowanych w pracę, jak należało obliczać wydobycie przy zestawianiu z normą.

Następnego dnia rano kopalniana komisja partyjna na posiedzeniu przyznała Stachanowowi dom, konia z rzędem i bryczką, premię w wysokości trzech miesięcznych pensji i dwa miejsca w klubie górniczym. Tłum zebrany przed kopalnią składał się natomiast zarówno z osób gratulujących rekordziście, jak i osób grożących mu i próbujących pobić, gdyż jego rekord musiał w przyszłości skutkować zwiększeniem norm wydobycia dla wszystkich górników. Stachanow musiał uciekać do domu, gdzie potem się ukrywał.

Dzień po pobiciu rekordu ukazała się krótka notatka w gazecie „Prawda”. W jej treści imię Stachanowa zapisano jako Aleksiej zamiast Andriej. W późniejszym okresie na osobiste polecenie Stalina we wszystkich dokumentach dokonano zmiany imienia z Andriej na Aleksiej.

Miesiąc po biciu rekordu Stachanowa ściągnięto do Moskwy na zjazd górniczych przodowników pracy, który zaszczycił swą obecnością Stalin. Dyktator pogratulował Stachanowowi i jednocześnie nakazał mu zakończenie małżeństwa, gdyż jego żona miała do bicia rekordu oraz do ustroju bolszewickiego stosunek negatywny. Dwa miesiące później został wezwany do Moskwy na stałe i skierowany do Akademii Przemysłowej, a zakwaterowano go w Domu na Nabierieżnej – najbardziej prestiżowym apartamentowcu w Moskwie. W tym czasie administracja państwowa bez jego wiedzy zakończyła jego małżeństwo, a on sam zakochał się w Galinie Bondarienko, z którą wkrótce potem się ożenił. W okresie przedwojennym przyjaźnił się również przez pewien czas z Wasilijem Stalinem, synem dyktatora.

W chwili najazdu niemieckiego zgłosił się do armii, ale z polecenia Stalina został odesłany. Dyktator mianował go dyrektorem całkiem nowego wydziału w narkomacie (ministerstwie) przemysłu węglowego. Jako symbol przodownictwa pracy był deputowanym do Rady Najwyższej ZSRR, został odznaczony m.in. Orderem Lenina i Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy.

W 1957 roku, z polecenia Chruszczowa, wysłany został do donbaskiego miasta Czystiakowo, gdzie objął posadę niewiele znaczącego urzędnika – naczelnika trustu „Czistiakow antracyt”, a potem pomocnika głównego inżyniera Zarządu Kopalni nr 2/43 w truście „Toresantracyt”. Stachanow w tym czasie popadł w alkoholizm.

W czasach Chruszczowa zakazane było także określenie przodowników pracy mianem stachanowców, dopiero w czasach Leonida Breżniewa Stachanow wrócił do łask. W 1970 roku, w 35. rocznicę powstania ruchu stachanowskiego, Breżniew zaprosił Stachanowa do Moskwy, gdzie odznaczył go drugim Orderem Lenina i Medalem „Sierp i Młot” Bohatera Pracy Socjalistycznej. Dawny rekordzista ponownie zaczął odwiedziny w zakładach pracy, wkrótce jednak, podczas jednego z przyjęć, doznał poważnego wylewu i już w roku 1971 trafił do ośrodka dla nerwowo chorych w Doniecku, a po kilku latach pobytu tam zatracił kontakt z rzeczywistością.

Zmarł jesienią 1977 roku, w dzień po wizycie Konstantina Pietrowa i Władimira Bieszuli. Na jego cześć Kadyjewkę przemianowano na Stachanow.

„Rekord” Stachanowa został pobity w sierpniu 2010 przez ukraińskiego górnika Serhija Szemuka, który (za pomocą nowoczesnego młota) wyfedrował 170 ton.

• Wincenty Pstrowski
• Franciszek Apryas
• Wang Jinxi

• Biografia (ros.)