La petanca es un jòc de bòcha tipicament occitan inventat a la Ciutat en 1910.
L'etimologia dau mot ven de pè tanca, que tanca i es un nom en aposicion, valent a dire, «pè fixat au sòu coma una tanca», bòrd qu'es la posicion ideala per lançar la bòcha. Lo jòc s'es fòrça espandit e, en 2007, se comptava 558 898 licenciats dins 78 país, dempuei Marròc fins a Vietnam. S'apondon lei practicants ocasionaus, coma lei vacanciers, es a dire de milions d'amators.
Dins la realitat dei terrens de petanca, lei femnas son tan presentas coma leis òmes (sembla un espòrt subretot masculin solament dins lei licéncias oficialas, bòrd que ren que lo 14 % dei licenciats son de femnas en França). Es un dels rars espòrts que ten de competicions mixtas.
Lei jòcs de bòchas son mai ancians quela civilizacion dei lésers, passant d'Egipte en Grècia, e serián estats introduchs en Gàllia per lei romans. Las bolas èran d'en primier d'argela, de pèira, puei de fusta e fin finala d'acier. Mai l'edat d'aur de totei los genres èra de segur a la Renaissença.
Au començament dau sègle XIX, lei jòcs de bòchas (que son 'interdiccion foguèt jamai fòrça respectada) s'espandiguèron d'Occitània vèrs lo nòrd de França. Dins Ferragus (1833), Honoré de Balzac descriguèt de partidas de bòchas ai «faubourg Saint-Marceau».
En 1850, la primiera societat oficiala, «le Clos Jouve», se fondèt dins la region de Lion que fin finala venguèt Federacion francesa de bòchas (FFB).
Au sègle XIX, gaireben cada region introduguèt una varianta d'usatge, en Provença se jogava lo jòc de bola.
En 1904, un alsacian, Fèlix Rofritsch, fabriquèt lei primierei «bolas claveladas» (de fusta cobèrta d'un clòsc de metau, format de clavèus) dins son talhier de la Carrièra dei Fabres, a Marselha, apelat «La Bòcha Blava».
Lo jòc de bòchadonèt naissença en 1907 a la petanca, pendent la partida istorica a la Ciutat qu'un campion de jòc de bòcha, Juli Uc (Jules Hugues), que podiá pas jogar son jòc preferit a causa de raumatismes, comencèt de dessenhar un redon au sòu, e amb lei pès tancats dedins lancèt lo lec a 5 o 6 mètres. Aquò se passèt sus lo terren de bolas d’un bar que li disián «La boule étoilée», que sei proprietaris, Ernèst e Josèp Pitiòt (Ernest e Joseph Pitiot), ne finalizèron lei règlas.
Lo primier concors oficiau a la Ciutat en 1910 oficializèt lo nom.
Lei novetats son lei seguentas:
La primiera bola d'acier se seriá fabricada en 1927 a Sant Bonet del Chastèl, qu'es aquí que i a lo Musèu internacionau de la Petanca e dei Bòchas. Lo meteis an, lei règlas de la petanca foguèron codificadas, mai en ren qu'en 1930 que lei tradicionalei bolas de fusta claveladas se remplacèron per aquelei d'acier. Es de Joan Blanc (Jean Blanc) que se deu aquela evolucion.
La Federacion Francesa de Petanca e de Jòc Provençau (FFPJP) nasquèt lo 31 de julhet de 1945 quand, amb lo sei 10 000 membres, se pguèt separar la seccion provençala de l'FFB. La Federacion Internacionala se fondèt lo 8 de març de 1958 a Marselha.
Lei Campionats dau Mond de petanca se joguèron 45 còps en seniors, 12 còps per la categoria joves e 12 còps en categoria femeninas dempuei lo començament a Spa, en Belgica, en 1959. Totei lei campionats se debanan en tripletas.
Lei bolas son trempadas, cavas e non saurradas.
Un cilindre d'acier es transformat a caud en disc, es la galeta. Lei galetas son embotidas en forma d'emisfèri e leis emisfèris son suudats puei rectificats. Après personalizar (se grava lo nom dau proprietari, per exemple) las bolas son oscadas, puei son tractadas termicament de trempe e de recuecha abans una finicion que li dona l'aspècte finau.
Existís una autra fabricacion a basa de coire, que lo metau caufat en fusion se voida dins un mòtle a l'entorn d'un nuclèu de sabla. Es una fabricacion mens coneguda que la fabricacion a basa d'acier o d'inòx, mas quand l'acier rovilha e l'inòx lisca, lei bolas a basa de coire rovilhan pas e liscan mens. Es lo meteis procès de fabricacion que per lei bòchas lionesas, sens l'emplenatge enebit en petanca.
Lei lecs de fusta son lei preferits dei jogaires de petanca, perque son lei mai pesants; ansin:
Lo lec es tanben apelatbochon, diminutiu de bòcha, qu'es lo nom provençau dei bòchas de petanca. Aquela denominacion passèt tanben au francés (bouchon).
A la petanca, l'objectiu es de marcar de ponchs en plaçant sei bòchas mai près dau lec que son adversari.
Au torn seguent, lo lec aperten a l'esquipa qu'a emportat lo torn precedent, o a aquela que l'a lançat abans se lo torn es estat nul. Aquela esquipa lança lo lec dempuei un cercle traçat a l'entorn dau ponch qu'èra a fin dau torn precedent, levat lei cas seguents:
Se lo lançar es pas corrècte, aquò recomença per lo meteis jogaire, o un coesquipier. Mai, s'après 3 lançars consecutius per la meteissa esquipa, lo lec es pas lançat dins de condicions reglamentàrias, ven a l'esquipa advèrsa. Pasmens, es totjorn l'esquipa qu'a marcat au torn precedent que sèrva la prioritat per jogar la primiera bola.
Una esquipa de petanca a:
Pasmens lei ròtles son pas fixats, pòdon cambiar s0'un jogaire se sent mau e segon l'estrategia de l'esquipa.
Una bòcha plaçada davant lo lec a mai de valor qu’una bòcha plaçada a l’endarrier a meteissa distància:
This article uses material from the Wikipedia Occitan article Petanca, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Lo contengut es disponible jos licéncia CC BY-SA 4.0 levat mencion contrària. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Occitan (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.