Murray Gell-Mann

Recipiendari dau Prèmi Nobel de Fisica 1969, es a l'origina de la teoria dei quarks.

Nasquèt a New York dins una familha judieva emigrada d'Ucraïna. Enfant dotat, intrèt a l'Universitat Yale a 15 ans avans de perseguir seis estudis au MIT. Obtenguèt son doctorat en 1951 sota la direccion dau fisician austroestatsunidenc Victor Weisskopf (1908-2002). Sei premiers trabalhs scientifics importants regardèron en 1954 l'introduccion de l'estranhesa, una proprietat quantica novèla, qu'èra associada a de particulas descubèrtas dins de reaccions dau raionament cosmic. L'estranhesa es conservada per l'interaccion fòrta, çò que mena a la creacion de pareus de particulas. En revènge, es pas respectada per l'interaccion febla qu'es a l'origina de la destruccion dei pareus.

Puei, a partir de 1961, Gell-Mann s'interessèt a la classificacion dei particulas descubèrtas dempuei leis ans 1950. Per aquò, utilizèt lei proprietats de simetria d'òrdre tres dau grop SU(3). Aqueu sistèma permetiá de categorizar lei particulas conegudas e laissava de plaças liuras per de particulas de descubrir. En 1964, la descubèrta de la particula Ω^-, prevista per aqueu modèl, confiermèt sei trabalhs e permetèt a Gell-Mann de prepausar l'existéncia de particulas novèlas, dichas quarks, que son lei compausats deis adrons. L'existéncia d'aquelei particulas foguèt demostrada en 1969 e la teoria dei quarks venguèt una basa fondamentala dau modèl estandard de la fisica modèrna.

Per sei trabalhs, Murray Gell-Mann recebèt mai d'un guierdon. Lo pus important foguèt probable lo Prèmi Nobel de Fisica de 1969. Pasmens, recebèt tanben lo Prèmi Dannie-Heineman de fisica matematica en 1959, la medalha Franklin en 1967 e la medalha Albert Einstein en 2005. Foguèt tanben elegit sòci estrangier de la Royal Society en 1978.

• Fisica dei particulas.
• Quark.