La'izu (Cucumis sativus, li Indonesia: timun, mentimun ma ketimun) no sambua zinanö sanana si tefaböbö ba famili Cucurbitaceae, sanga'asogö bua sowulo-wulo anau-anau, sasese te'gona'ö ba wamalala gö.
Tefaosatö ia ba zinumbua sauri irege döfi, so tölu ngawalö ia (heŵa'ae so nasa ngawalö bö'ö si no mufazökhi): la'izu nitaba, la'izu ni'ungugö, ba la'izu si lö hunö. Tesöndra mböröta la'izu andre ba Asia i'otarai India, Nepal, Bangladesh, Tiongkok (Yunnan, Guizhou, Guangxi), irugi Thailand Utara, bahiza iada'a latanö ia niha gofu heza ba gulidanö, ba no oya göi ngawalö la'izu nifazökhi niha ba ni'ogale ba zi sagörö ulidanö. Ba Amerika Utara, so göi nifotöi la'izu gatua (sinumbua si tefaböbö ba genus Echinocystis awö nifotöi marah), bahiza sindruhunia lö amakhaitania ba la'izu nifatunöda ba da'a.
Cucumber | |
---|---|
Bua la'izu situmbu ba dölania sihulö ndraha | |
Sambua la'izu | |
Klasifikasi ilmiah | |
Kingdom: | Plantae |
Order: | Cucurbitales |
Family: | Cucurbitaceae |
Genus: | Cucumis |
Spesies: | C. sativus |
Nama binomial | |
Cucumis sativus L. |
La'izu no sinumbua sanana, ŵa'ania tumbu ba danö ba tölania manöi miyaŵa ifalali döla zinanö bö'ö ma zui döla-döla sise-ise. Tola tumbu la'izu ba gara heŵa'ae lö tambu danö, tumbu manö ia ifalali gofu hadia nitörönia. Bulunia egebolo si tobali lumö ba mbua la'izu.
Bua la'izu no owulo anau-anau ba aeru irugi arakhagö atarö ba mbalö, tola irugi 62 cm wa'anau ba 10 cm wa'esolo.
Ösi mbua la'izu arakhagö ha idanö (95%) (faigi tabel nutrisi). Bakha ba wamahaö botani lafaosa la'izu tobali ngawalö beri, si lö ba'a-ba'a bakha ba nösinia. Bahiza hulö zimane tomat ba lawu'ale, asese lafaböbö la'izu ba ngawalö gö si tobali bulugeu.
Arakhagö fefu la'izu latanö ia faoma hunönia ba moguna khönia wamohamo ena'ö mowua. Ena'ö alua wamohamo andre la'ohe ngahö-ngahönö ŵani niha ba kabu la'izu ba ginötö mobunga la'izu. Mongawalö ŵani si tola manolo mamohamo la'izu andre, aurifö si fakhili ba ŵani ni'ila niha humombo-hombo ba mbowo zinumbua. Itaria göi awena alua wamohamo andre na hamo sondrugi zi'alawe andrö moroi ba zinumbua bö'ö. Some self-compatible cultivars exist that are related to the 'Lemon cucumber' cultivar.
So mato ha'uga la'izu nifazökhi si lö moguna wamohamo. Bua la'izu simane lö hunö khönia bakha ba mo'amböta kualitas wemanga ya'ia. To'ölö latanö la'izu si lö hunö simane bakha ba nomo zinanö (nifosagö sörömi, andrö asese latötöi ia rumah kaca), ba zi lö ngawalö ŵani. So ösa nitanö ba Eropa, baero ba mbenua si lö tesöndra ŵani.
Sito'ölö wananö la'izu, lafatumbu'ö ua mbowo zimatua, ba awena bowo zi'alawe. Itaria latanö göi zinumbua bö'ö sanga'asogö hamo zimatua ba la'oya'ö wa'oya ŵani, irege tola alua wamohamo.
Me 2009, labe'e wangombakha sambua angowuloa ndra sangosili international wa no la'awalisi wangerai genome la'izu.
Itaria ifa'asogö sambua ŵe la'izu, ena'ö böi la'a mbulunia ma buania aurifö sanörö. Ba wanenaŵa aurifö andrö ifazökhi sambua ŵe nifotöi cucurbitacin C la'izu. Ŵe andre zame'e irege afeto ösa la'izu. Lala nitörö la'izu ba wanenaŵa aurifö andre no tobali tuho ni'osisi'ö ndra sangosili, samareso lala simane göi ba zinumbua bö'ö.
Nutritional value per 100 g (3,5 oz) | |
---|---|
Energy | 65 kJ (16 kcal) |
Carbohydrates | 3.63 g |
Sugars | 1.67 |
Dietary fiber | 0.5 g |
Fat | 0.11 g |
Protein | 0.65 g |
Vitamins | Quantity %DV† |
Thiamine (B1) | 2% 0.027 mg |
Riboflavin (B2) | 3% 0.033 mg |
Niacin (B3) | 1% 0.098 mg |
Pantothenic acid (B5) | 5% 0.259 mg |
Vitamin B6 | 2% 0.04 mg |
Folate (B9) | 2% 7 μg |
Vitamin C | 3% 2.8 mg |
Vitamin K | 14% 16.4 μg |
Minerals | Quantity %DV† |
Calcium | 1% 16 mg |
Iron | 2% 0.28 mg |
Magnesium | 3% 13 mg |
Manganese | 3% 0.079 mg |
Phosphorus | 2% 24 mg |
Potassium | 5% 147 mg |
Sodium | 0% 2 mg |
Zinc | 2% 0.2 mg |
Other constituents | Quantity |
Water | 95.23 g |
Fluoride | 1.3 µg |
†Percentages estimated using US recommendations for adults. |
So 95% nidanö bakha ba la'izu si lö muheta uli, 4% karbohidrat, 1% protein ba ma'ifu sibai dawö. So 16 kilokalori energi bakha ba 100 gram la'izu. Mo'amböta sibai khönia bakha nifotöi mikronutrisi: ha Vitamin K zi so (16% Vitamin K soguna ba mboto ero ma'ökhö.
So ösa ngawalö la'izu si so raso awö hua melon börö ŵe nifotöi aldehyde awö cis- ba trans-isomer si so bakha khönia. Mato ha'uga la'izu afeto-feto, börö ŵe cucurbitacins si so bakha khönia.
Awena irugi da'a zi no mu'ali moroi ba li Inggris. Höndrögö Bulö'ö kode ba wamaigi teks si lö nasa mu'ali. Tolo Wikipedia ba wanohugö ya'ia. Fao ita wama'anö fangi'ila ba li Niha. Moroi khöda, soguna khöda ba soguna khö ndraonoda miföna.
This article uses material from the Wikipedia Li Niha article La'izu, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Konten tersedia di bawah CC BY-SA 4.0 kecuali dinyatakan lain. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Li Niha (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.