Waddenaailanden

Tussen de aailanden en t vastelaand ligt Waddenzee, dij grotendails bie eb dreugvaalt en doardeur n slim belaangriek fourageergebied is veur veugels. De waddenaailanden bestoan hailmoal oet zaand en 'lopen' as t woar noar t oosten tou. Dit dudden zai deurdat zaand aan de westziede vothoalen wordt en aan oostkaant trug ploatst wordt.

De waddenaailanden liggen van Hollaand tot aan Denmaark tou. Hieronder n overzicht van alle waddenaailanden:

 
De Nederlaandse waddenaailanden
1. Noorderhoaks; 2. Richel;
3. Griend; 4. Rif;
5. Engelsmanploat; 6. Simonszaand;
7. Röttemerploat; 8. Röttemeroog.

(Steeds van west noar oost)

Bewoond

• Tessel
• Vlielaand
• Schèlln
• Ammelaand
• Aailaand

Oetgoand van de Nederlaandse noamen, kinnen dizze vief aailanden ontholden worden deur t ezelsbruggetje: "TV-tas".

Onbewoond

• Noorderhoaks
• Richel (zaandploat)
• Griend (zaandploat)
• Rif (zaandploat)
• Engelsmanploat (zaandploat)
• Simonssaand (zaandploat)
• Röttemerploat
• Röttemeroog
• Zuderdunen (zaandploat)

Zo as oet de noamen al bliekt vörmen dizze gebieden de overgang van aailaand en zaandploat. Griend en Röttemeroog worden over t algemain as aailaand zain, de overige worden zain as aailanden dij van tied tot tied nog onder de golven zullen verdwienen. Aandere onbekindere zaandploaten en aailanden dij onbewoond binnen, binnen: t Schutter in t noordwesten van Tessel, Boeten Gronden in t noordwesten van t Schutter en de Hollen in t zuudoosten van Tessel. t Veurmoalige aailaand Wieringen is te vinden in de kop van Noord-Hollaand, vlak tegen de Ôfsluutdiek aan (nait op de koart vermeld).

(Zoveul meugelk van west noar oost en van zuud noar noord)

Bewoond

• Börkem
• Juust
• Nörderoog
• Baalterm
• Laankeoog
• Spaikeroog
• Wangeroog
• Neuwerk
• Pellwörm
• Noordstraand (tegenswoordig walvast)
• de Halligen (Hooge, Zuderoog, Langenes, Olaand, Grode, Noordstraandsemoor, Hambörger Hallige)
• Omrum
• Feer
• Sult

Onbewoond

• Lutje Hörn
• Kaggelotploat
• Memmert
• Mìnzeneroog-Oldoog
• Alte Mellum
• Grote Knechtzaand
• Nige Hörn
• Scharhörn
• Triesken
• Tertius (staait voak onder woater)
• Blaauwoord
• Zuderoogzaand
• Noorderoogzaand
• Japzaand
• Onbewoonde Halligen (Habel, Zuudval, Noorderoog)

Vanôf verschillende Duutse waddenaailanden is t meugelk een boottocht te moaken noar t rotsaailaandke Helgolaand dat 70 kilometer oet de kust ligt in de Duutse Bocht. Dit is gain echt waddenaailaand, môr der binnen starke kulturele banden mit t waddengebied. Zo proaten ze der n dialekt van t Noordfrais.

Overigens gelden nait alle bovennuimde aailanden as offisjele aailanden. Om aan de definitie van n aailaand te voldoen mot minimoal 160 buunders bie gemiddeld hoog woater nait meer deur de Noordzee overspoeld worden. In juli 2003 moakte de Duutse kustbeschaarming (NLWK) bekind dat de zaandbaank Kachelotplate, legen in t noorden van de Eems tussen Börkem en Juust, in de ôflopen joaren zo is aangruid dat t een echt aailaand worden is. De zaandploat besloat dan zo'n 2,5 bie 1,2 kilometer, ofwel 300 buunders.

(Van zuud noar noord)

• Reumeroog (Rømø)
• Manderoog (Mandø)
• Korezaand (onbewoend)
• Fanoog (Fanø)
• Langli (onbewoond)

In t zuden van Reumeroog lag in de 20. aiw nog de ainigste Deense hallig, Jordsand, môr in 1999 bleken de lèste resten doarvan verdwenen. In t noorden van Fanoog is de zaandkust in de loop van de geschiedenis n poar keer wieder opend en weer sloten, môr op t moment is de kustliende, op twai westkustfjorden noa, weer hailmoal sloten.