ताइक्वांडो

ताइक्वांडो (/ˌtaɪkwɒnˈdoʊ, ˌtaɪˈkwɒndoʊ, ˌtɛkwənˈdoʊ/; कोरियाई: 태권도; ⓘ), भी वर्तनी tae kwon do या taekwon-do, एक है | कोरियाई मार्शल आर्ट जिसमें मुक्का मारना शामिल है आ लात मारबाक तकनीक। ताइक्वांडो केरऽ शाब्दिक अनुवाद लात मारना, मुक्का मारना, आरू कला या तरीका छै । एहि मे कखनो काल हथियार के प्रयोग सेहो होइत अछि ।

ताइक्वांडो
ताइक्वांडो
२०१६ के ग्रीष्मकालीन ओलंपिक में एक ताइक्वांडो प्रतियोगिता
२०१६ के ग्रीष्मकालीन ओलंपिक में एक ताइक्वांडो प्रतियोगिता
अन्य नामTKD, tae kwon do, tae kwon-do, taekwon-do, tae-kwon-do
केन्द्रप्रहार, लात मारना।
मूल राष्ट्रकोरिया।
ओलम्पिक खेल२००० सँ (विश्व ताइक्वांडो) (१९८८ मे प्रदर्शन खेल)
खेल
उच्चतम अन्तराष्ट्रिय  संस्थाविश्व ताइक्वांडो (दक्षिण कोरिया)
पहिलो खेलकोरिया, 1940 के दशक
अभिलक्षण
श्रेणीकरणयुद्ध खेल
खेल सामाग्रीहोगु, हेडगेयर।
उपस्थिति
राष्ट्र वा क्षेत्रविश्वव्यापी
ओलम्पिकचूंकि 2000।
Paralympicचूंकि 2020।

ताइक्वांडो केरऽ साधक एक वर्दी पहनै छै, जेकरा डोबोक के नाम स॑ जानलऽ जाय छै । ई एगो युद्ध खेल छेकै जेकरा १९४० आरू १९५० के दशक के दौरान कोरियाई मार्शल आर्टिस्ट न॑ विकसित करलकै जेकरा मार्शल आर्ट जेना कि कराटे, चीनी मार्शल आर्ट, आरू देशी कोरियाई मार्शल आर्ट परंपरा जेना कि ताएक्योन, सुबाक, आरू ग्वॉनबेओप के अनुभव छै ।

ताइक्वांडो केरऽ सबस॑ पुरानऽ शासी निकाय कोरिया ताइक्वांडो एसोसिएशन (KTA) छेकै, जेकरऽ गठन १९५९ म॑ कोरिया केरऽ नौ मूल क्वान या मार्शल आर्ट स्कूल केरऽ प्रतिनिधि सिनी के सहयोगात्मक प्रयास के माध्यम स॑ करलऽ गेलऽ छेलै । आज ताइक्वांडो लेली मुख्य अंतर्राष्ट्रीय संगठनात्मक निकाय अंतर्राष्ट्रीय ताइक्वांडो महासंघ (आईटीएफ) छै, जेकरऽ स्थापना चोई हांग-ही न॑ १९६६ म॑ करलकै, आरू कुक्कीवॉन् आरू विश्व ताइक्वांडो (डब्ल्यूटी, पूर्व म॑ विश्व ताइक्वांडो महासंघ या डब्ल्यूटीएफ) केरऽ साझेदारी, जेकरऽ स्थापना 1966 म॑ करलऽ गेलऽ छेलै १९७२ आरू १९७३ क्रमशः कोरिया ताइक्वांडो एसोसिएशन द्वारा । ग्योरुगी ([kjʌɾuɡi]), एक प्रकार के पूर्ण संपर्क स्पैरिंग, २००० स॑ ओलंपिक आयोजन छेकै ।२०१८ म॑ दक्षिण कोरिया सरकार न॑ आधिकारिक तौर प॑ ताइक्वांडो क॑ कोरिया केरऽ राष्ट्रीय मार्शल आर्ट के रूप म॑ नामित करलकै ।

ओलंपिक आरू पैरालिम्पिक म॑ ताइक्वांडो केरऽ शासी निकाय विश्व ताइक्वांडो छेकै ।

इतिहास

प्रारंभिक प्रभाव

कोरिया केरऽ सबसें पुरानऽ मार्शल आर्ट निहत्था युद्ध शैली केरऽ समागम छेलै जेकरा तीन प्रतिद्वंदी कोरियाई राज्य गोगुर्यो, सिल्ला आरू बेक्जे द्वारा विकसित करलऽ गेलऽ छेलै । एहि मे सबसँ लोकप्रिय तकनीक छल ssireum, subak, आ taekkyon.

कोरियाई मार्शल आर्ट जोसेन काल के अंतिम समय में फीका पड़ि गेल। कोरियाई कन्फ्यूशियसवाद के तहत कोरियाई समाज बहुत केंद्रीकृत भ गेलै, बौद्धिक गतिविधि के प्रोत्साहित करलऽ गेलै, आरू मार्शल आर्ट क॑ हतोत्साहित करलऽ गेलै ।[पृष्ठ के जरूरत छै] मार्शल आर्ट क॑ मंजूर सैन्य उपयोग लेली आरक्षित करलऽ गेलै । लेकिन, मे-डानो महोत्सव के दौरान 19वीं सदी में तकक्योन लोक खेल के रूप में बनल रहल आ एखनो पूरा जोसेन में औपचारिक सैन्य मार्शल आर्ट के रूप में सिखाओल जाइत छल.

विभिन्न क्वान के उदय

द्वितीय विश्वयुद्ध आ जापानी कब्जाक समाप्ति आ जापानी कब्जाक किछुए देर बाद 1945 सं शुरू भेल, सियोल में क्वान्स नामक नव मार्शल आर्ट स्कूल खुजल. ई स्कूलऽ के स्थापना कोरियाई मार्शल आर्टिस्ट न॑ करलकै जेकरऽ पृष्ठभूमि जापानी आरू चीनी मार्शल आर्ट छेलै । ओहि समय मे जापानी औपनिवेशिक सरकार द्वारा वर्षों के जबरदस्ती जापानीकरण नीति के कारण, देशी अनुशासन (जेना तैक्योन) के बिसरा देल जा रहल छल.[उद्धरण के जरूरत छल]

ताइक्वांडो केरऽ प्रारंभिक पूर्वज-नौ मूल क्वान केरऽ संस्थापक-जे जापान म॑ पढ़ाई करै म॑ सक्षम छेलै, जापानी मार्शल आर्ट स॑ परिचित छेलै, जेकरा म॑ कराटे, जूडो, आरू केन्डो शामिल छेलै, जबकि कुछ लोगऽ क॑ चीन आरू मंचूरिया केरऽ मार्शल आर्ट स॑ परिचित छेलै , साथ ही साथ ताएक्योन के देशी कोरियाई मार्शल आर्ट के लिये भी।

ताइक्वांडो के ऐतिहासिक प्रभाव के आसपास चर्चा विवादित रहलऽ छै, जेकरा म॑ दू मुख्य विचारधारा छै: परंपरावाद आरू संशोधनवाद । परंपरावाद के मानना छै कि ताइक्वांडो के उत्पत्ति देशी छै जबकि संशोधनवाद, प्रचलित सिद्धांत, के तर्क छै कि ताइक्वांडो के जड़ कराटे में छै । बाद केरऽ सालऽ म॑ कोरियाई सरकार परंपरावादी विचारऽ के एगो महत्वपूर्ण समर्थक रहलऽ छै कि जापान स॑ ताइक्वांडो क॑ ओकरऽ संबंध स॑ तलाक देलऽ जाय आरू कोरिया क॑ "वैध सांस्कृतिक अतीत" देलऽ जाय ।

ताइक्वांडो के मानकीकरण के प्रयास

1952 म॑ दक्षिण कोरिया केरऽ राष्ट्रपति सिंगमैन री न॑ 29वीं इन्फैंट्री डिवीजन केरऽ दक्षिण कोरियाई सेना केरऽ अधिकारी चोई हांग-ही आरू नाम ताए-ही केरऽ मार्शल आर्ट प्रदर्शन के गवाह बनलै । ओ प्रदर्शनी मे राखल गेल तकनीक कए ताएक्योन, क रूप मे गलत पहचान केलथि आ आग्रह केलथि जे मार्शल आर्ट कए सेना मे एकहि व्यवस्था क तहत शुरू कैल जाए । 1955 स॑ शुरू होय क॑ क्वान केरऽ नेता सिनी न॑ एकीकृत कोरियाई मार्शल आर्ट के निर्माण के संभावना प॑ गंभीरता स॑ चर्चा करै लगलै । तहिया धरि "तांग सू दो" कोरियाई कराटे के लेल प्रयुक्त शब्द छल, जाहि में जापानी कांजी 唐手道 के कोरियाई हंजा उच्चारण के प्रयोग कयल गेल छल । "ताए सू दो" (跆手道) नाम के प्रयोग एक एकीकृत शैली कोरियाई मार्शल आर्ट के वर्णन करै लेली भी करलौ गेलौ छेलै । एहि नाम मे हन्जा 跆 ताए "दौड़ब, रौंदब", 手 सु "हाथ" आ 道 करब "रास्ता, अनुशासन" शामिल अछि |

चोई हांग-ही न॑ "ताए क्वॉन डो" नाम के प्रयोग के वकालत करलकै, सु "हाथ" के जगह 拳 kwon (संशोधित रोमनीकरण: gwon; McCune–Reischauer: kkwŏn) "मुट्ठी" के प्रयोग करलकै, ई शब्द "मार्शल आर्ट" के लेलऽ भी प्रयोग करलऽ जाय छेलै चीनी (पिनयिन क्वान)। ई नाम "ताएक्योन" के उच्चारण के भी सबसे नजदीक छेलै, ई नया नाम शुरू में क्वान के नेता सिनी के बीच पकड़ै में धीमा छेलै। ई दौरान ताइक्वांडो क॑ दक्षिण कोरियाई सेना द्वारा उपयोग लेली भी अपनालऽ गेलै, जेकरा स॑ नागरिक मार्शल आर्ट स्कूलऽ के बीच एकरऽ लोकप्रियता बढ़ी गेलै ।

अनेक शैली के विकास

१९५९ म॑ कोरियाई मार्शल आर्ट केरऽ एकीकरण म॑ सुविधा लेली कोरिया तांग सू दो एसोसिएशन (बाद म॑ कोरिया ताइक्वांडो एसोसिएशन या केटीए) के स्थापना करलऽ गेलै । चोई चाहै छेलै कि केटीए केरऽ बाकी सब सदस्य क्वान हुनकऽ अपनऽ चान होन-शैली के ताइक्वांडो अपनाबै, एक एकीकृत शैली के रूप में । लेकिन एकरा विरोध के सामना करना पड़लै, कैन्हेंकि अन्य क्वान के बदला में चाहै छेलै कि सब क्वान के इनपुट के आधार पर एक एकीकृत शैली के निर्माण करलऽ जाय, जे खाली शैली के नै, बल्कि सब शैली के धरोहर आरू विशेषता के सामने लानै के तरीका के रूप में काम करै एकल क्वान के। एकरऽ जवाब म॑ उत्तर कोरिया म॑ ताइक्वांडो सिखाबै आरू पूरा कोरियाई प्रायद्वीप क॑ एकीकृत करै के बारे म॑ राजनीतिक असहमति के साथ-साथ चोई न॑ १९६६ म॑ (दक्षिण कोरिया) केटीए स॑ टूटी गेलै, ताकि अंतर्राष्ट्रीय ताइक्वांडो महासंघ (आईटीएफ) के स्थापना करलऽ जाय— क कनाडा म॑ अपनऽ चान होन-शैली केरऽ ताइक्वांडो क॑ संस्थागत करै लेली समर्पित अलग शासी निकाय ।

शुरू में दक्षिण कोरियाई राष्ट्रपति न॑ चोई केरऽ आईटीएफ क॑ सीमित समर्थन देलकै, जेकरऽ कारण छेलै ओकरऽ व्यक्तिगत संबंध ।[पृष्ठ केरऽ जरूरत] लेकिन बाद म॑ चोई आरू सरकार ई मुद्दा प॑ अलग होय गेलै कि मार्शल आर्ट प॑ उत्तर कोरिया केरऽ प्रभाव क॑ स्वीकार करलऽ जाय कि नै । 1972 मे दक्षिण कोरिया आईटीएफ क समर्थन वापस ल लेलक। आईटीएफ एकटा स्वतंत्र महासंघ के रूप में काज करैत रहल, जेकर मुख्यालय तखन कनाडा के टोरंटो में छल । चोई न॑ आईटीएफ-शैली के विकास जारी रखलकै, खास करी क॑ १९८३ म॑ हुनकऽ एनसाइक्लोपीडिया आफ ताइक्वां-डो के प्रकाशन के साथ । हुनकऽ सेवानिवृत्ति के बाद आईटीएफ २००१ म॑ आरू फेरू २००२ म॑ अलग होय क॑ तीन अलग-अलग आईटीएफ फेडरेशन के निर्माण करलकै, जेकरा म॑ स॑ हर एक आज भी एक ही नाम स॑ संचालित छै ।

१९७२ म॑ केटीए आरू दक्षिण कोरिया सरकार केरऽ संस्कृति, खेल आरू पर्यटन मंत्रालय न॑ कुक्कीवॉन क॑ ताइक्वांडो केरऽ नया राष्ट्रीय अकादमी के रूप म॑ स्थापित करलकै । कुक्कीवॉन अब॑ केटीए द्वारा पहिने करलऽ जाय वाला बहुत सारा कार्यऽ के सेवा करै छै, सरकारी प्रायोजित ताइक्वांडो केरऽ एकीकृत शैली क॑ परिभाषित करै के मामला म॑ । १९७३ म॑ केटीए आरू कुक्कीवॉन न॑ विश्व ताइक्वांडो महासंघ (डब्ल्यूटीएफ) केरऽ स्थापना के समर्थन करलकै, जेकरा बाद म॑ २०१७ म॑ इंटरनेट स्लैंग शब्द के साथ ओवरलैप होय वाला पिछला आरंभवाद के कारण अपनऽ नाम बदली क॑ "विश्व ताइक्वांडो" (डब्ल्यूटी) करी देलकै । डब्ल्यूटी न॑ कुक्की-ताइक्वांडो केरऽ खेल-प्रकृति क॑ बढ़ावा देलकै, आरू एकरऽ प्रतियोगिता म॑ अब॑ कुक्की-ताइक्वांडो केरऽ प्रयोग करलऽ जाय छै । ई कारण स॑ कुक्कीवॉन शैली के ताइक्वांडो क॑ अक्सर डब्ल्यूटी-शैली के ताइक्वांडो, खेल-शैली के ताइक्वांडो, या ओलंपिक-शैली के ताइक्वांडो कहलऽ जाय छै, हालांकि वास्तविकता म॑ ई शैली क॑ कुक्कीवॉन द्वारा परिभाषित करलऽ जाय छै, डब्ल्यूटी द्वारा नै ।

२०२१ स॑ ताइक्वांडो तीन एशियाई मार्शल आर्ट (अन्य जूडो आरू कराटे) म॑ स॑ एक छै, आरू कुल छह (अन्य सब पहिने कहलऽ गेलऽ छै, ग्रीक-रोमन कुश्ती, फ्रीस्टाइल कुश्ती, आरू मुक्केबाजी) म॑ स॑ एक छै जेकरा (ओलंपिक) म॑ शामिल करलऽ गेलऽ छै खेल)। ई पैन एम खेलऽ म॑ पदक केरऽ आयोजन बनला के एक साल बाद १९८८ म॑ सियोल म॑ आयोजित खेलऽ म॑ प्रदर्शनकारी आयोजन के रूप म॑ शुरू होलै आरू २००० म॑ सिडनी म॑ आयोजित खेलऽ म॑ आधिकारिक पदक आयोजन बनी गेलै । २०१० म॑ ताइक्वांडो क॑ राष्ट्रमंडल खेलऽ के खेल के रूप म॑ स्वीकार करलऽ गेलै ।

विशेषता

ताइक्वांडो 
उड़ैत जुड़वाँ पैर साइड किक

ताइक्वांडो के विशेषता छै कि एकरऽ हेड-हाइट किक, जंपिंग आरू स्पिनिंग किक, आरू फास्ट किकिंग तकनीक प॑ जोर देलऽ जाय छै । वास्तव म॑ डब्ल्यूटी स्पैरिंग प्रतियोगिता म॑ ऐन्हऽ स्ट्राइक लेली अतिरिक्त अंक देलऽ जाय छै जेकरा म॑ स्पिनिंग किक, किक टू द हेड, या दोनों शामिल छै ।

ठेठ पाठ्यक्रम

जहाँ आईटीएफ या कुक्कीवॉन जैसनऽ संगठन ताइक्वांडो केरऽ सामान्य शैली क॑ परिभाषित करै छै, वहीं व्यक्तिगत क्लब आरू स्कूल अपनऽ ताइक्वांडो प्रथा क॑ अनुरूप बनाबै के प्रवृत्ति रखै छै । यद्यपि प्रत्येक ताइक्वांडो क्लब या स्कूल अलग-अलग होय छै, लेकिन एक छात्र आम तौर पर निम्नलिखित अधिकांश या सब में भाग लै छै:

  • रूप (품새; pumsae या poomsae, भी 형; 型; hyeong; hyung, और 틀; teul; tul): ई कराटे के अध्ययन में काटा के समान कार्य करते हैं |
  • स्पैरिंग (겨루기; gyeorugi या 맞서기; matseogi): स्पैरिंग में फ्रीस्टाइल स्पैरिंग (जइ में प्रतियोगी बिना कोनो रुकावट के कई मिनट तक स्पैरिंग) जैसनऽ भिन्नता शामिल छै; सात-, तीन-, दू-, आ एक-चरणीय स्पैरिंग (जइ मे छात्र पूर्व-व्यवस्थित स्पैरिंग संयोजनक अभ्यास करैत छथि); आ अंक स्पैरिंग (जइ मे स्पैरिंग बाधित भ' जाइत अछि आ फेर प्रत्येक अंक स्कोर केलाक बाद फेर सं शुरू कएल जाइत अछि)
  • ब्रेकिंग (격파; 擊破; gyeokpa या weerok): बोर्ड तोड़ै के प्रयोग परीक्षण, प्रशिक्षण, आरू मार्शल आर्ट प्रदर्शन के लेलऽ करलऽ जाय छै । प्रदर्शन मे प्रायः ईंट, टाइल्स, आ बर्फ या अन्य सामग्री कें ब्लॉक सेहो शामिल कैल जायत छै. इ तकनीक कें तीन प्रकार मे अलग कैल जा सकय छै:

पावर ब्रेकिंग – बेसी स बेसी बोर्ड तोड़बाक लेल सीधा तकनीक क उपयोग करब

गति टूटब – बोर्ड कें एक किनार सं ढीला पकड़ल जायत छै, जेकरा मे ब्रेक कें प्रदर्शन करय कें लेल आवश्यक गति पर विशेष ध्यान देल जायत छै

विशेष तकनीक – कम बोर्ड तोड़ब मुदा बेसी ऊँचाई, दूरी प्राप्त करबाक लेल वा बाधा साफ करबाक लेल कूदब वा उड़बाक तकनीकक प्रयोग कए

  • आत्मरक्षा तकनीक (호신술; 護身術; होसिनसुल) २.
  • फेंकब आ/अथवा गिरब तकनीक (던지기; deonjigi या tteoreojigi 떨어지기)
  • एनारोबिक आ एरोबिक दुनू तरहक कसरत, जाहि मे खिंचाव सेहो शामिल अछि
  • आराम आ ध्यानक व्यायाम, संगहि श्वास नियंत्रण सेहो
  • मानसिक आ नैतिक अनुशासन, शिष्टाचार, न्याय, सम्मान, आत्मविश्वास, आ नेतृत्व कौशल पर ध्यान केंद्रित करब
  • परीक्षा अगिला रैंक पर आगू बढ़बाक लेल

हालांकि हथियार प्रशिक्षण अधिकांश ताइक्वांडो फेडरेशन पाठ्यक्रम कें औपचारिक हिस्सा नै छै, लेकिन व्यक्तिगत स्कूलक मे अक्सर डंडा, चाकू, आ लाठी जैना हथियार कें साथ अतिरिक्त प्रशिक्षण शामिल कैल जेतय.


सन्दर्भ सामग्रीसभ

Tags:

ताइक्वांडो इतिहासताइक्वांडो विशेषताताइक्वांडो सन्दर्भ सामग्रीसभताइक्वांडो

🔥 Trending searches on Wiki मैथिली:

सान्नी त्रिवेणी गाउँपालिकासोनाली कुलकर्णीतेलीजौटी–पेनस्टैमफोर्ड ब्रिज (स्टेडियम)भौगोलिक निर्देशाङ्क प्रणालीयौन हिंसाचित्तधर हृदयपीतलन्यू योर्क शहरमोजिला फायरफक्सशरतचन्द्र चट्टोपाध्यायआचेहकपुरदशरथपुरजोन अफ अर्कसातखीरा जिलाआगर मालवा जिलाअजमेररामसेतुअरमान मलिककविता कृष्णमूर्तिलियोनार्दो दा भिन्चीनेपाली उपन्यास का आधारहरूभूगोलविजयलक्ष्मी पण्डितकोठारी गोत्रसलहेसअन्तरा विश्वासगोपाल प्रसाद रिमालराजनीति२० सितम्बरपरालको आगोवराहक्षेत्र धाममहावीरशिवदुरेफिशाँ सलीमराम मन्दिर, अयोध्यासाहित्यभेनेजुएलाकानूनप्रिमियर लिगसंयुक्त अरब इमिरेट्ससंयुक्त अधिराज्यउपेन्द्र यादवहेइली एट्वेलआर्मेनियाअधिक वर्षतमन्ना भाटियापिएचपीहेनरी फोर्डअखिलेश यादव४ सितम्बरआकांक्षा पुरीफेसबुकप्रेम दिवसगढवाल (वंश)जीरापुष्पकमल दाहालअमिताभ बच्चनएचटिएमएलतिलाठी कोईलाडी गाउँपालिकाफिलिपिन्ससचिन पिलगांवकर (अभिनेता)राजीव गान्धी खेल रत्नआइसिआइसिआई बैंकदिल्लीनेपालक प्रशासनिक विभाजनविभा रानी🡆 More