पीतल (brass) एक प्रमुख मिश्रातु छी। इ तांबा एवं जस्ता धातुसभके मिश्रणसँ बनाओल जाइत अछि। संस्कृतमे 'पीत' कऽ अर्थ 'पीला' होइत अछि। इ एकर रङ्ग (पीलापन लेल सफेद)क द्योतक छी।
पीतल मिश्र धातु छी, जे ताँबा आर जस्ताके संयोगसँ बनैत अछि। ताँबामे जस्ता देला पर ताँबा कऽ सामर्थ्य, चौमड़पन आर कठोरता बढैत अछि। इ वृद्धि ३६ प्रतिशत जस्ता धरि नियमित रूपसँ होइत अछि, लेकिन बादमे केवल सामर्थ्यमे वृद्धि अधिक स्पष्ट देखल जाइत अछि। पीतलमे २ सँ लऽक ३६ प्रतिशत धरि जस्ता रहैत अछि। ताँबा जस्ताके साथ दु निश्चित यौगिक Cu2 Zn3) आर Cu Zn बनाबैत अछि आर दु किस्मके ठोस विलयन बनैत अछि, जहीसँ ऐल्फा-विलयन आर बीटा-विलयन कहल जाइत अछि।
पीतल प्रधानतया दु किस्मके होइत अछि। एकमे ताँबा ६४ प्रतिशतसँ अधिक रहैत अछि। इ समावयव ऐल्फाविलयन होइत छै। दोसरमे ताँबा ५५.६४ प्रतिशत रहैत अछि। अहीमे ऐल्फा-आर बीटा-दुनु विलयन रहैत अछि साधारणतया पहिले किस्मक पीतलमे ७० प्रतिशत ताँबा आर ३० प्रतिशत जस्ता आर दोसर किस्मके पीतलमे ६० प्रतिशत ताँबा आर ४० प्रतिशत जस्ता रहैत अछि।
ताँबा कऽ अपेक्षा पीतल अधिक मजबूत होइत अछि। पीतलक रङ्ग सहो अधिक आकर्षक होइत अछि। किछ पीतल सफेद लेल पीला रङ्गके आर किछ लाली लेल पीला रङ्गके होइत अछि। अन्य धातुसभके रहलासँ रङ्ग आर चीमड़पन बहुत किछ बदल जाइत अछि। पीतल तन्य होइत अछि आर आसानीसँ पीटल आर खरादल जा सकैत अछि। पीतल पर कलई सहो बढिया चढ़ैत अछि ।
पीतलक व्यवहार थाली, कटोरा, गिलास, लोटा, गागर, हण्डी, देवतासभक मूर्तिसभ, ओकर सिंहासन, घन्टी, अनेक प्रकारके वाद्ययन्त्र, ताला, पानिक नलसभ, मकानसभमे लागैवला समान आर गरीबसभके लेल गहना बनाबमे होइत अछि। लोहासँ पीतलक चीजसभ अधिक टिकाऊ आर आकर्षक होइत अछि।
पीतल विकिस्नरीमे, एक मुक्त शब्दकोशमे देखी । |
This article uses material from the Wikipedia मैथिली article पीतल, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). CC BY-SA 4.0 कऽ अन्तर्गत विषय सूची उपलब्ध अछि । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki मैथिली (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.