ຈັງຫວັດບຸລີລຳ: ຈັງຫວັດໃນປະເທດໄທ

 

ບຸລີລຳເປັນເມືອງແຫ່ງຄວາມຣື່ນຣົມຕາມຄວາມໝາຍຂອງຊື່ເມືອງທີ່ນ່າຢູ່ສຳລັບທ້ອງຖິ່ນແລະເປັນເມືອງທີ່ນ່າມາເຍືອນສຳລັບຄົນຕ່າງຖິ່ນ ເມືອງປາສາດຫິນໃນເຂດຈັງຫວັດບຸລີລຳມີປາສາດຫິນໃຫຍ່ໜ້ອຍ ອັນໝາຍເຖິງຄວາມຣຸ່ງເຣືອງມາແຕ່ອະດີດ ຈາກການສຶກສາຂອງນັກໂບຮານຄະດີພົບຫຼັກຖານການຢູ່ອາໄສຂອງມະນຸດມາຕັ້ງແຕ່ສະໄໝກ່ອນປະຫວັດສາດສະໄໝທະວາຣະວະດີແລະທີ່ສຳຄັນທີ່ສຸດພົບກະຈາຍຢູ່ທົ່ວໄປໃນຈັງຫວັດບຸລີລຳຫຼາຍຄື ຫຼັກຖານທາງວັດທະນະທຳຂອງຂະເໝນບູຮານເຊິ່ງມີປາສາດອິດ ແລະປາສາດຫິນເປັນຈຳນວນຫຼາຍກວ່າ 60 ແຫ່ງ ຮວມໄດ້ທັ້ງພົບແຫຼ່ງໂບຮານຄະດີທີ່ສຳຄັນຄືເຕົາເຜົາ ພາຊະນະດິນເຜົາ ແລະພາຊະນະດິນເຜົາແບບທີ່ຮຽກວ່າເຄື່ອງຖ້ວຍຂະເໝນເຊິ່ງກຳໜົດອາຍຸໄດ້ປະມານພຸດທະສະຕະວັດທີ່ 15 ເຖິງ 18 ຢູ່ທົ່ວໄປຫຼັງຈາກສະໄໝຂອງວັດທະນະທຳຂອມຫຼືຂະເໝນບູຮານແລ້ວຫຼັກຖານທາງປະຫວັດສາດຂອງຈັງຫວັດບຸລີລຳ ເລິ່ມມີຂຶ້ນອີກຄັ້ງຕອນປາຍສະໄໝກຸງສີອະຍຸທະຍາ ໂດຍປະກົດຊື່ວ່າເປັນເມືອງຂຶ້ນຂອງເມືອງນະຄອນລາຊະສີມາແລະປະກົດຊື່ຕໍ່ມາໃນສະໄໝກຸງທົນບຸລີຮອດສະໄໝກຸງລັດຕະນະໂກສິນວ່າບຸລີລຳມີຖານະເປັນເມືອງໆ ໜຶ່ງຈົນຮອດ ຄ.ສ. 1933 ໄດ້ມີການຈັດລະບຽບລາຊະການບໍລິຫານສ່ວນພາກພື້ນໃໝ່ຈຶ່ງໄດ້ຊື່ເປັນຈັງຫວັດບຸລີລຳມາຈົນຮອດປັດຈຸບັນນີ້ຊື່ເມືອງບຸລີລຳບໍ່ປະກົດໃນເອກະສານປະຫວັດສາດສະໄໝອະຍຸທະຍາແລະທົນບຸລີສະເພາະຊື່ເມືອງອື່ນ ເຊິ່ງປັດຈຸບັນເປັນອຳເພີໃນຈັງຫວັດບຸລີລຳ ໄດ້ແກ່ ເມືອງນາງຮອງ ເມືອງພຸດໄທສົງແລະເມືອງປະໂຄນໄຊ ຄ.ສ. 1776

ລາຊະສະໄໝສົມເດັດພະເຈົ້າຕາກສິນມະຫາລາດກຸງທົນບຸລີ ກົມການເມືອງນະຄອນລາຊະສີມາ ມີໃບຍອກເຂົ້າມາວ່າ ພະຍານາງຮອງຄົບຄິດເປັນກະບົດຮ່ວມກັບເຈົ້າໂອ ເຈົ້າອິນ ແລະອຸປະຮາດເມືອງຈຳປາສັກ ຈຶງໂປດໃຫ້ພະບາດສົມເດັດພະພຸດທະຍອດຟ້າຈຸລາໂລກມະຫາລາດ ເມື່ອຍັງດຳລົງຕຳແໜ່ງ ເຈົ້າພະຍາຈັກກີເປັນແມ່ທັບໄປປາບຈັບຕົວພະຍານາງຮອງປະຫານຊີວິດແລະສົມທົບເຈົ້າພະຍາສຸລະສີ (ສົມເດັດພະບໍວອນລາດເຈົ້າມະຫາສຸລະສິງຫະນາດ) ຄຸມກອງທັບຫົວເມືອງຝ່າຍເໜືອຍົກໄປຕີເມືອງຈຳປາສັກ ເມືອງໂຂງ ແລະເມືອງອັດຕະປື ໄດ້ທັງ 3 ເມືອງ ປະຫານຊີວິດ ເຈົ້າໂອ ເຈົ້າອິນ ອຸປະຮາດ ເມືອງຈຳປາສັກ ແລ້ວເກ້ຍກ່ອມເມືອງຕ່າງ ໆ ໄກ້ຄຽງໃຫ້ສະຫວາມິພັກ ໄດ້ແກ່ ຂະເໝນປ່າດົງ ຕະລຸງ ສຸລິນ ສັງຂະ ເມືອງຂຸຂັນ ຮວບຮວມຜູ້ຄົນຕັ້ງເມືອງຂຶ້ນໃນເຂດຂອມ ເອິ້ນວ່າ ເມືອງແປະ ແຕ່ງຕັ້ງບຸລີລຳ ແລະໃຫ້ບຸດເຈົ້າເມືອງຜະໄທສະມັນແຫ່ງພຸດໄທສົງເປັນເຈົ້າເມືອງຄົນທຳອິດ

ຕໍ່ມາປະມານ ພ.ສ. 2440-2441 ເມືອງບຸລີລຳໄດ້ກັບໄປຂຶ້ນກັບມົນທົນນະຄອນລາຊະສີມາ ເອິ້ນວ່າ "ບໍລິເວນນາງຮອງ" ປະກອບດ້ວຍ ເມືອງບຸລີລຳ ນາງຮອງ ລັດຕະນະບຸລີ ປະໂຄນໄຊ ແລະພຸດໄທສົງ ພ.ສ. 2442 ມີປະກາດປ່ຽນຊື່ ໃນຄາວນີ້ປ່ຽນຊື່ ບໍລິເວນນາງຮອງແມ່ນ "ເມືອງນາງຮອງ" ມີຖານະແມ່ນ ເມືອງຈັດຕະວາ ຕັ້ງທີ່ວ່າການຢູ່ເມືອງບຸລີລຳ ແຕ່ກາຕຳແໜ່ງແມ່ນກາຜູ້ວ່າການນາງຮອງ ກະຊວງມະຫາດໄທຈຶງໄດ້ປະກາດປ່ຽນຊື່ເມືອງແມ່ນ "ເມືອງບຸລີລຳ" ແລະປ່ຽນກາຕຳແໜ່ງແມ່ນຜູ້ວ່າການເມືອງບຸລີລຳ ຕັ້ງແຕ່ວັນທີ່ 3 ສິງຫາ ພ.ສ. 2444 ເປັນຕົ້ນມາ

ຄ.ສ. 1907 ກະຊວງມະຫາດໄທປັບປຸງຫົວເມືອງໃນພາກຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ ໃຫ້ມົນທົນນະຄອນລາຊະສີມາປະກອບດ້ວຍ 3 ເມືອງ 17 ອຳເພີ ຄືເມືອງນະຄອນລາຊະສີມາ 10 ອຳເພີ ເມືອງໄຊຍະພູມ 3 ອຳເພີ ແລະເມືອງບຸລີລຳ 4 ອຳເພີ ຄື

• ນາງຮອງ
• ພຸດໄທສົງ
• ປະໂຄນໄຊ
• ລັດຕະນະບຸລີ

ຕໍ່ມາໄດ້ມີການຕາພະລາຊະບັນຍັດລະບຽບບໍລິຫານແຫ່ງລາຊະອານາຈັກສະຫຍາມ ຄ.ສ. 1933 ຂຶ້ນ ຍຸບມົນທົນນະຄອນລາຊະສີມາ ຈັດລະບຽບບໍລິຫານລາຊະການສ່ວນພາກພື້ນອອກເປັນຈັງຫວັດແລະອຳເພີ ເມືອງບຸລີລຳຈຶງມີຖານະແມ່ນ ຈັງຫວັດບຸລີລຳ ຕັ້ງແຕ່ນັ້ນເປັນຕົ້ນມາ

ອັກສອນຫຍໍ້ຈັງ

ບຣ

ກາປະຈຳຈັງຫວັດ

ແມ່ນຮູບເທວະດາຮຳແລະປາສາດຫິນ

• ເທວະດາຮຳ ໝາຍເຖິງດິນແຫ່ງເທບພະເຈົ້າຜູ້ສ້າງ ຜູ້ປາບຍຸກເຂັນ ແລະຜູ້ປາສາດສູກ
• ທ່າຮຳ ໝາຍເຖິງຄວາມສຳຮານຊື່ນຊົມຍິນດີ ເຊິ່ງກົງກັບພະຍາງສຸດທ້າຍຂອງຊື່ຈັງຫວັດ
• ປາສາດຫິນ ຄືປາສາດເຂົາພະນົມຮຸ້ງເຊິ່ງມີກຳແພງລ້ອມຮອບ ພາຍໃນທ້ອງພະໂຮງມີເທວະສະຖານ

ຄຳຂວັນປະຈຳຈັງຫວັດ

ເມືອງປາສາດຫິນ ຖິ່ນພູເຂົາໄຟ ຜ້າໄໝສວຍ ຣວຍວັດທະນະທຳ

— ຄຳຂວັນປະຈຳຈັງຫວັດບຸລີລຳ

ຄວາມໝາຍຂອງຄຳຂວັນ

• ເມືອງປາສາດຫິນ ໝາຍເຖິງບຸລີລຳມີປາສາດຫິນເຂົາພະນົມຮຸ້ງ ແມ່ນເອກະລັກຂອງຈັງຫວັດ
• ຖິ່ນພູເຂົາໄຟ ໝາຍເຖິງ ບຸລີລຳມີພູເຂົາໄຟທີ່ດັບສະນິດແລ້ວຫຼາຍແຫ່ງ
• ຜ້າໄໝສວຍ ໝາຍເຖິງ ບຸລີລຳມີການທໍຜ້າໄໝຂຶ້ນຊື່ ທີ່ອຳເພີນາໂພ
• ຣວຍວັດທະນະທຳ ໝາຍເຖິງ ບຸລີລຳມີເທດສະການງານປະເພນີທີ່ຮຸ່ງເຮືອງມາຫຼາຍປີ

ພັນໄມ້ມົງຄົນພະລາຊະທານປະຈຳຈັງຫວັດ

ຕົ້ນການພຶກ ([Cassia grandis] Error: {{Lang}}: text has italic markup (help))

ຕົ້ນໄມ້ປະຈຳຈັງຫວັດ

ຕົ້ນແປະ ([Vitex quinata] Error: {{Lang}}: text has italic markup (help))

ດອກໄມ້ປະຈຳຈັງຫວັດ

 

ດອກສຸພັນນິກາ ([Cochlospermum regium] Error: {{Lang}}: text has italic markup (help))

ສັດນ້ຳປະຈຳຫວັດ

ກຸ້ງຝອຍນ້ຳຈືດຊະນິດ [Macrobrachium lanchesteri] Error: {{Lang}}: text has italic markup (help)

ທຸງປະຈຳຈັງຫວັດ

ທຸງພື້ນສີມ່ວງ-ແສດ ແບ່ງເຄິ່ງຕາມແນວຕັ້ງ ກາງທຸງມໍລະຕາເທບພະຍະດາຟ້ອນຮຳໜ້າປາສາດຫິນພະນົມຮຸ້ງ

ການປົກຄອງສ່ວນພູມິພາກ

ການປົກຄອງແບ່ງອອກເປັນ 23 ອຳເພີ 189 ຕຳບົນ 2,212 ໝູ່ບ້ານ ເຊິ່ງອຳເພີທັງ 23 ອຳເພີມີດັງນີ້

	ໝາຍເລກ	ອຳເພີ	ປະຊາກອນ (ພ.ສ. 2557)	ພື້ນທີ່ (ຕລ.ກມ.)	ຄວາມໜາແໜ້ນ (ຄົນ/ຕລ.ກມ.)	ລະຫັດໄປສະນີ
	1	ອຳເພີເມືອງບຸລີລຳ	217,715	718.235	303.12	31000
	2	ອຳເພີຄູເມືອງ	67,420	442.000	152.53	31190
	3	ອຳເພີກະສັງ	104,949	652.700	160.79	31160
	4	ອຳເພີນາງຮອງ	112,641	769.800	146.32	31110
	5	ອຳເພີໜອງກີ່	69,992	385.000	181.79	31210
	6	ອຳເພີລະຫານຊາຍ	72,950	735.000	99.25	31170
	7	ອຳເພີປະໂຄນໄຊ	135,835	890.121	152.60	31140
	8	ອຳເພີບ້ານກວດ	76,052	583.900	130.24	31180
	9	ອຳເພີພຸດໄທສົງ	46,738	330.000	141.63	31120
	10	ອຳເພີລຳປາຍມາດ	134,274	802.500	167.31	31130
	11	ອຳເພີສະຕຶກ	111,774	803.000	139.19	31150
	12	ອຳເພີປະຄຳ	45,376	296.029	153.28	31220
	13	ອຳເພີນາໂພ	33,080	255.000	129.72	31230
	14	ອຳເພີໜອງຫົງ	49,987	335.000	149.21	31240
	15	ອຳເພີພັບພາໄຊ	44,293	306.670	144.43	31250
	16	ອຳເພີຫ້ວຍລາດ	37,216	182.120	204.34	31000
	17	ອຳເພີໂນນສຸວັນ	24,974	189.630	131.69	31110
	18	ອຳເພີຊຳນິ	34,825	242.000	143.90	31110
	19	ອຳເພີບ້ານໃໝ່ໄຊຍະພົດ	27,046	175.000	154.54	31120
	20	ອຳເພີໂນນດິນແດງ	28,120	448.000	62.76	31260
	21	ອຳເພີບ້ານດ່ານ	30,908	159.100	194.26	31000
	22	ອຳເພີແຄນດົງ	32,955	298.000	110.58	31150
	23	ອຳເພີສະເຫຼີມພະກຽດ	40,128	349.690	114.75	31110, 31170
	ຮວມ		1,579,248	10,322.885	152.69

ການປົກຄອງສ່ວນທ້ອງຖິ່ນ

 

ແບ່ງອອກເປັນ 3 ເທດສະບານເມືອງ 59 ເທດສະບານຕຳບົນ 1 ອົງການບໍລິຫານສ່ວນຈັງຫວັດ ແລະ 146 ອົງການບໍລິຫານສ່ວນຕຳບົນ ໂດຍມີລາຍຊື່ເທດສະບານດັ່ງນີ້

      ໝາຍເຖິງຈຳນວນປະຊາກອນໄດ້ເພີ່ມຂຶ້ນເມື່ອທຽບກັບປີກ່ອນ
      ໝາຍເຖີງຈຳນວນປະຊາກອນໄດ້ລົດລົງເມື່ອທຽບກັບປີກ່ອນ

ລັກສະນະພູມມິສາດ

ຈັງຫວັດບຸລີລຳ ຕັ້ງຢູ່ໃນພາກຕາເວັນອອກສຽງເໜືອຕອນລຸ່ມຂອງປະເທດໄທ ລະຫວ່າງເສັ້ນຮຸ້ງທີ 14 ອົງສາ 15 ລິບດາເໜືອກັບ 15 ອົງສາ 45 ລິບດາເໜືອ ເສັ້ນແວງທີ 102 ອົງສາ 30 ລິບດາກັບ 103 ອົງສາ 45 ລິບດາຕາເວັນອອກ ຫ່າງຈາກບາງກອກໂດຍທາງລົດຍົນປະມານ 412 ກິໂລແມັດ ທາງລົດໄຟປະມານ 376 ກິໂລແມັດ ມີອານາເຂດຕິດຕໍ່ກັບຈັງຫວັດແລະປະເທດໄກ້ຄຽງດັ່ງນີ້

• ທິດເໜືອ ຕິດຕໍ່ກັບຈັງຫວັດຂອນແກ່ນ ຈັງຫວັດມະຫາສາລະຄາມ ແລະຈັງຫວັດສຸລິນ
• ທິດຕາເວັນອອກ ຕິດຕໍ່ກັບຈັງຫວັດສຸລິນ
• ທິດໃຕ້ ຕິດຕໍ່ກັບຈັງຫວັດສະແກ້ວ ແລະປະເທດກຳປູເຈຍ
• ທິດຕາເວັນຕົກ ຕິດຕໍ່ກັບຈັງຫວັດນະຄອນລາຊະສີມາ

ຈັງຫວັດບຸລີລຳ ມີເນື້ອທີ່ຮວມ 10,322,885 ຕາລາງກິໂລແມັດ ຫຼື 6,451,178,125 ໄຣ່ ຄິດເປັນຮ້ອຍລະ 6.11 ຂອງພື້ນທີ່ພາກຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ ແລະຮ້ອຍລະ 2.01 ຂອງພື້ນທີ່ປະເທດ