Streptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn

A Tórtoa do colæn, Streptopelia decaocto Frivaldszky 1838, a l'é 'n öxéllo da Famìggia Columbidae, Òrdine Columbiformes.

ZE
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
Streptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn

A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Streptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn
Tórtoa a Barcelona -Catalunya-

Descriçión

In sciô còllo de Streptopelia decaocto 'na sotî riga neigra a ghe fórma o caraterìstico mêzo colæn derê a-o copùsso. A tórtoa comùn (Streptopelia turtur), in cangio, a l'à træ righe.

A l'é lònga 30-33 cìtti con 'n avertûa d'âe de 48-55 cìtti. Mascci e femine àn o mæximo cô beige ciæo con sfumatûe grîxo sàbia, a pónta de âe e parte da côa són scûe.

Abitùdine e Nutriçión

Localizâ inti parchi urbani, a se nûtre de sémmi, frûta, insetti, èrbe, invertebræ picìn; confidénte con l'òmmo, a frequénta e mangéuie. A Streptopelia turtur, in càngio, a vive lontán da l'òmmo e da-e çitæ. Scibén ch´o no l´é in öxello migratöio, in târda stæ grùppi de Streptopelia decaocto sciamman vèrso e canpàgne e o mâ.

Streptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn 
Aprêuvo a mangiâ de féuggie

Riproduçión

A se reprodûe tùtto l'ànno fêua che inti meixi invernâli, pe-o ciù tra màrso e seténbre. Costroìscian in nîo de ramétti in scî pìn ò in scê parme, ma ascì in scî piloin metàlici, pontézzi, tetöie, vâzi di pogiöli. A femina a peu fâ da dôe a quàttro niæ l'ànno e a deponn-e 1-2 êuve coæ pe 14-16 giorni. I zóveni xêuan dòppo 18-20 giorni ch'én sccuîi.

Distriboçión

Originâia de l'Azia, a s'é difûsa  a partî da-i ànni 30 in squæxi tùtt' Eoröpa, da-a Scandinàvia a-a Penîzoa Ibérica e l'Àfrica Mediterània.

Ettore Arrigoni o n'a descrîto a distribuçión a l'iniçio do sécolo pasòu:

« Abita [...] l'Asia meridionale [...] si trova anche nelle regioni sud-orientali d'Europa. [...] É accidentale e molto rara in Italia [...] ma il Salvadori non ammette la Tortora dal collare tra le specie italiane. »

Into lìbbro Avifauna italica (1890) a no l'é stæta elencâ fra e menn-e italiche In Italia a l'é arivâ tra o 1940-1950 e a l'à avûo 'na ràpida espansción:

« Nel 1948 ha già raggiunto le pianure della Germania settentrionale. Nel 1947 nidifica per la prima volta in Italia. [...] Molte sono le cause che potrebbero essere all'origine del fenomeno: mutazioni genetiche, una maggiore propensione della specie a nidificare sugli alberi. [...] una diminuzione della presenza dei predatori in ambienti urbani. [...] Nel 1947 compare nei dintorni di Milano, nel 1949 a Torino [...] nel 1951 a Bordighera. »

Streptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn 
Espansción de Streptopelia decaocto into sécolo XX

Nómme scentìfico

Streptopelia o l'é 'n nómme conpòsto da-e pòule do grêgo antîgo streptos 'colæn' e peleia 'cónba'

Gh'é o paradòsso che a pòula Turtur a no se peu adeuviâ into nómme scentìfico:

« Unfortunately we are now forbidden to use Turtur in this connexion, since it must be applied to the little African Amethyst- and Emerald-spotted Doves, [...], which sounds like a riddle—when is a Turtle-dove not a Turtle (dove?)..

Decaocto o l'é o nómme dæto da l'ungheréize Frivaldszky e o veu dî 'dixéutto'. Scibén che gh'é di outoî che dixan che o nómme o no saieiva âtro che o pòsto che st'öxéllo chi o l'òcupa inte 'na famìggia ch'a conprénde 18 menn-e, o Frivaldszky o l'à spiegòu che o nómme - in grêgo modèrno δεκαοχτούρα - o saieva aluxîvo a-o crîo de l'öxello, somegiànte a-a pòula Decaocto. Aprêuvo a sta somegiànsa chì l'é nasciûo a föa in sce 'na servitôa ch'a l'é stæta trasformà inte'na tórtoa.

« The most interesting results of this year's research emanated from the mountain ranges of the Rhodope [...] Among the class of birds the travelers were delighted to find [...] a peculiar dove species. [...] it sings 'gur-gur-gur sounds, intermingling 'deca octo deca octo' sounds. For this reason the people of this land are especially fond of this bird, almost with a religious devotion. and they are reluctant to harm them. This is based on an old folk tale that relates a poor maiden who served a miserly mistress had hardly any bread to eat. and her yearlv income was only 18 para. In her desperation. she prayed from the bottom of her heart to let the world know her misery. Frivaldsky, 1838 (trans. Domoki). »

Streptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn 
I mónti Rodopi, dove o Frivaldszky o l'à atrovòu Streptopelia decaocto - ciamà da lê Columba decaocto

Do sécolo XVI, Pierre Belon o l'aiva za scrito che a pòula Decaocto a l'ea 'n nómme grêgo d'öxéllo:

« L'oiseau que nous nommons Coqu, que les Grecs nommoyent anciennement Coccix, les Crêtes le nomment maintenant Decocto: & Decocto est à dire dixhuict [...] ils les nomment ainsi, pource qu'il semble que le Coqn prononce decocto en chantant. »


Nómmi inte léngoe romànze

O nómme Tórtoa o deriva da-o latìn Turtur. In italiàn Streptopelia decaocto a l'é a tortora dal collare ò tortora orientale.

In françéize a l'é ciamâ Tourterelle turque. O sintàgma "du collier" o l'ea adeuviòu pe designâ a tórtoa domèstega e a-a giornâ d'ancheu o s'adeuvia pe'n'âtra tortoa (Streptopelia semitorquata).  

Inta Provença in càngio a se ciàmma ancón co-o nòmme tradiçionâle da tórtoa domèstega: Tourtourello coulassado,

Streptopelia decaocto e a tórtoa domèstega

A-a giornâ d'ancheu se credde che a Tórtoa domèstega a provegne da-a menn-a africànn-a Streptopelia roseogrisea. Ma pâ che Buffon o credese ch'a discendeiva da-a spêce comûn, Streptopelia turtur: la tourterelle à collier d'Europe n'est qu'une varieté de l'espèce commune.

Âtri outoì l'àn ritegnûa discendénte da S. decaocto, percöse o Linneo o l'bazòu a seu descriçión da tórtoa domèstega in sce 'n tèsto d'Aldrovandi donde a tórtoa africann-a a vegniva ciamâ Turtur indicus.

Streptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn 
O Turtur indicus d'Aldrovandi

« The original reference is Columba risoria, (Linne, Syst. Nat., ed. x, i, p. 165, 1758), and on the strength of Habitat in India, this has been supposed to refer to the common Ring Dove of India; Linne based his name chiefly, among others, on the “Turtur Indicus” of Aldrovandus. [...]  The domestic King Dove, which Linnaeus described as Columba risoria is not a descendant of the wild bird of India [...]. The domesticated species belongs to that group of the sub-genus Streptopelia, which has a comparatively short tail. »

Óltre a-a côa ciù cùrta, un'âtra prêuva che a Tórtoa domèstega a provegne da quella africann-a l'é o fæto che e dôe gh'àn un crîo scìmile, bén bén despægio da quéllo da S. decaocto:

« I think it has now been quite proved that this African bird is the ancestor of our Barbary Dove, to which Linne gave the name of C. risoria. The name itself while most appropriate for the domesticated bird would be quite misleading for the Indian species which does not laugh! »

« Infatti, come ho gia avuto occasione di ricordare recentemente, nell'annunciare la comparsa della Tortora dal collare orientale, Streptopelia decaocto decaocto, anche in Polesine e la sua accertata nidificazione a Rovigo, questa, e per caratteri morfologici (dimensione corporea e colore del piumaggio) e per il complesso delle inanifestazioni vocali, diversifica tanto dalla Tortora dal collare domestica da dovere escludere ogni rapporto di dipendenza di questa da quella. Nelle forme del genere Streptopelia, un carattere distintivo .specifico di grande importanza, assai piu di quelli riguardanti la mole o il colore del piumaggio, e dato [...] dalle diverse manifestazioni vocali sotto gli svariati stimoli emotivi (corteggiamento, richiamo, mihaccia, paura, ecc). »

Inti tèsti recénti se gh'atreuva sta mæxima teoria:

«Pre-Linnaeus, the name used for Barbary Dove was Turtur indicus which was introduced by Aldrovandi (1600a). [...]. Ulisse Aldrovandi [...] mentioned that the image used in his book was produced ‘from life' and reported that he kept a pair of Barbary Doves himself which came from Alexandria in Egypt. [...] Despite the name indicus, Aldrovandi did not mention India specifically as a country of origin.(..) Linnaeus (1758) named the Barbary Dove Columba risoria [...] Presumably based on Aldrovandi's name Indicus, Linnaeus further stated that it came from India and that the bird was ‘our common Turtle Dove' [...], which may suggest that it was commonly kept in Europe. [...] Buffon's La tourterelle à collier [...] was kept in captivity in France, and [...] was a Barbary Dove. »

Doî mascci se litìgan o teritöio (video fæto a Barçelónn-a)

O mîto da servitôa e a tórtoa

Gh'é bén bén de verscioìn do mîto ch'o Frivaldszky o l'à sentìo into seu viâgio. Quélla riportâ da l'ungheréize (dove a servitôa a vegne pagâ solo 18 palànche) a l'é a ciù conosciûa, ma inte 'n'âtra a zoêna a saieiva stæta acuzà d'avéi xatòu 'n tòcco de pàn, e a s'é diféiza co-o dî che ghe n'ea sôlo dixéutto.

« Ήταν ένα αρφανό κορίτσι και είχε κακή μητριά. Μια φορά που εζύμωσαν, την έστειλε να πάει το ψωμί στο φούρνο. Ήταν δεκοχτώ καρβέλια. Όταν εψήθησαν και τα ‘φερε το κορίτσι από το φούρνο, η μητριά της την αδικόβαλε πως έφαγε ένα καρβέλι, γιατί ήσαν δεκαννιά και έφερε δεκοχτώ. »

Òpûre inte 'n'âtra a figgeua a l'é pe dindavéi  colpévole d'avéi aröbòu 'n tòcco (o doî) de pàn, e o colæn in sciô còllo o saiva a seu puniçión "Όταν εψήθη και το ‘βγανε από το φούρνο, επήρε κρυφά δυο καρβέλια και τα ‘δωσε τ’ αγαπητικού της".

Inte tùtte e verscioìn o rizultâto o l'é o mæximo: a zoêna a l'é trasformâ da Zeus inte 'na tórtoa ch'a crîa de lóngo "decaocto"

Nòtte

Âtri progètti

Tags:

Streptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn DescriçiónStreptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn Abitùdine e NutriçiónStreptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn RiproduçiónStreptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn DistriboçiónStreptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn Nómme scentìficoStreptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn Nómmi inte léngoe romànzeStreptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn Streptopelia decaocto e a tórtoa domèstegaStreptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn O mîto da servitôa e a tórtoaStreptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn NòtteStreptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn Âtri progèttiStreptopelia Decaocto Tórtoa Do Colæn

🔥 Trending searches on Wiki Lìgure:

Kuala LumpurCalifornia1931PhiladelphiaImnu munegascuVerbaniaLengua farsiCarégaMetanoOmero1924Giòve (astronomia)CapranicaFilateliaLéngoa latìnn-aSciensaPerùL'AjaPalestinn-a238 a.C.Giaxo d'AxaoSegonda Guæra MondiâGuæra Méscico-Americann-a1286APEC1312TelevixonMaia Texo d'AsburgoBiellaPsicologia1701IslandaEcuadòrRepubbrica Democratega TedescaVIII secoloStati Unïi d'AmericaLes Aventures de TintinBiologiaUnixPisaCirollaVirtus EntellaAquino1915Carolinn-a do Nord5281896Radiu Unda Ligure ItaliaGeorg Friedrich HändelAndoraRecco12724 marsoViennaFixiologiaMéscicoSvissea7 agostoVitöia d'InghiltæraLengoa zeneize19081969Neuvo Jersey🡆 More