Haematopus: Génere d'öxelli

O l'é 'n génere d'öxelli limicoli, o sôlo génere inta famìggia Haematopodidae (Bonaparte 1838). Són difûzi in scê tûtte e còste, levòu e zöne Polari e quelle Tropicali de l'Àfrica e de l'Àzia Sud Orientale. A spêce Haematopus ostralegus a l'é a sola menn-a ch'a vixita a Ligûria.

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Són oxelli de media grandessa con fòrti e lónghi becchi de cô rósso e aranción; o colore de ciumme o peu êse tûtto neigro brùn scûo, ò sôvia neigro e sótta gianco; e sanpe én cùrte e robûste e vàn da o cô grixo-verdexìn a-o rósso e reuza.

Se nùtran de òstreghe, móscoli, arsélle, patélle, molûschi, crostacei, bestie e vermi de mâ.

Nidifican in scê spiâge, fàn eceçión l'Haematopus ostralegus, Haematopus finschi e Haematopus leucopodus, che pêuan nidificâ inte l'entrotæra ascì.

Haematopus a l'é 'na pòula conposta: da αἳμα = sàngoe e πούς = pê

O Génere o contégne 12 spêce:

• Haematopus ater (Vieillot & Oudart 1825) Òstregànte neigro do Sudamerica
• Haematopus bachmani (Audubon 1838) Òstregànte Neigro do Nord America, còsta Nord Òcidentâle.
• Haematopus chathamensis (Hartert 1927) Òstregante de Chatham - Îzoe Chatham (Nêua Zelànda)
• Haematopus palliatus (Temminck 1820) Òstregànte Americâno: Nord América Céntramerica e Sudamerica, còste de l'Atlàntico e do Pacìfico. Colore gianco e neigro, o l'é quæxi pægio a quello de Magelâno, o se distingoe pe-o çèrcio rósso in gîo a l'éuggio.
• Haematopus moquini (Bonaparte 1856) Òstregànte Àfricàn ò Òstregànte Néigro Àfricàn - Namìbia, Sudàfrica. O nómme o comémora o Naturalìsta Moquin-Tandon,
• Haematopus ostralegus (Linnaeus 1758) Òstregànte
• Haematopus leucopodus (Garnot 1826) Òstregànte de Magelàn - Sudamerica da-a còsta Atlàntica a-o New England 
• Haematopus longirostris (Vieillot 1817) Òstregànte Gianconeigro ò Òstregànte Orientâle - Oustràlia, Tasmània, Papoa-Nêua Goinéa.
• Haematopus finschi (G.H.Martens 1897) Òstregànte do South Island - Nêua Zelanda
• Haematopus fuliginosus (Gould 1845) Òstregànte Càizôzo-Néigro de Càize - Oustràlia, endémico.
• Haematopus unicolor (Forster 1844) Òstregànte Variàbile - Nêua Zelànda
• Haematopus meadewaldoi † (Bannerman 1913) Òstregànte de Îzoe Canarie, endémico. Estìnto in gîo a-i anni 1940

   

Òstregànte, Haematopus ostralegus

L'Òstregante (Haematopus Ostralegus - Linnaeus 1758; in Italiàn: Beccaccia di Mare, ò Ostrichiere) o l'é 'n öxello robùsto e tòsso de médie dimenscioìn, lóngo 40-45 cìtti, co-ina avertûa alâre de 80-85 cìtti. Mascci e femine no se distìngoan, àn i mæximi colôri: testa, còllo, parte superiôre do pêto, dòrso e âe de cô neigro, con in sotî bòrdo gianco; o gropón o l'é de cô gianco, a côa ascì ma a finìsce con 'na banda de cô neigro. In xêuo e âe mostràn ina lónga banda de cô gianco. O l'à 'n becco de cô rósso-aranción, drîto, fòrte, a forma de scöpello, lóngo 'na dêxénn-a de cìtti, co-o quæ o l'àrve e conchìgge di vàrri molùschi - da chi o nómme,"Ostrichiere", anche se l'é inprobabile che òstreghe o ne atrêuve. O l'à éuggi rósci, e sanpe rêuza.

Öxello fòrteménte gregâio, levòu o periodo da nidificaçión, anche se i nîi, 'na conchètta inta sabia, no èn goæii distanti un da l'âtro. L 'é a femina ch'a çerne o pòsto; e 2-4 êuve én coæ 24-27 giórni da-o masccio ascì. I picìn làscian o nîo dòppo 24-48 ôe, e són acudîi da-i genitoî, i zùveni én pronti a-o xêuo a pöco ciù de 'n meize d'etæ.

L'Ostregante o l'é 'n oxello de pasaggio in sciâ Ligûria:

Usitatamente scarseggia, ma ogni anno sen preda qualche individuo

In Liguria è più facilmente osservabile durante il ripasso primaverile, anche se sempre piuttosto scarsa

Se conosce quattro sotospêce d'Haematopus ostralegus; dôe de queste én prezenti in Eoröpa:

• H. ostralegus ostralegus (Linnaeus-1578) - O nidìfica lóngo e còste Òcidentâ de l'Eoröpa Setentrionâle, e Centrâle da Islànda e Scandinâvia a Bretàgna, Mànega, Îzoe Britàniche, e Còste do Mediterànio. E popolaçioìn do Mediterànio són pe-o ciù stançiâli, ma in nùmero limitòu pàsan l'invèrno in Tunixîa, e atre, do Nord e do Centro són migratoî e svérnan lóngo e còste Atlàntiche de l'Eoröpa e de l'Àfrica da-o Maròcco, fìnn-a-a Mouritània.

 

• H. ostralegus longipes (Buturlin-1910) A seu area de nidificaçión a va da-e còste do Mâ Neigro, Turchia Òrientale, pàixi de l'Est, Ucràina, a-a Rùscia e Sibéria Òcidentâle (Zöna Yamal). Svérnan lóngo e còste do Mâ Rósso e Górfo Pèrscico. In Italia o l'é nidificànte, o l'atrêuva o seu habitat ideâle inta zöna do Delta do Po. Ghe svernan i migratoî che végnan do Nord Eoröpa, e do Mâ Neigro, ascì.

L'òstregànte o l'è l'öxello scìnbolo de Îzoe Faroe.

•   Wiki Commons a contêgne di files in sce Haematopus
•   Wikispecies a contêgne informaçioìn in sce Haematopus