Mangaan

Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Mangaan is e sjemisch element mit 't symboeal Mn en 't atoeamnómmer 25. 't Is e zilverkluuerig euvergangsmetaal.

Mangaan wuuertj veurnamelik gebroek es additief inne perduksje van staol. Mangaan wuuertj toegeveug aan gesmóltje staol veur zoerstof en zwaevel d'roet te haolen en vömrp 'n legering mit staol, zoeadet dit mekkelik in vorm te bugen is. Wiejer verstaevig 't staol zich en maak 't zich baeter bestandj taenge verwaering.

Anger toepassinge van mangaan zeen:

• mangaan(IV)oxied wuuertj gebroek in batterieje;
• kaliumpermanganaat kèntj väöl toepassingen es reagerns of dök es oxidator en katalysator inne organische sjemie (vanwaenge de hieël kreftige oxiderendje eigesjappe wuuertj 't sómtieds gebroek door amateurpyrotechnici);
• de glaasindustrie maak juus wie inne aadheid nag ummer op klein sjaol gebroek van mangaan veure kluuering van glaas; mangaan guuef 't glaas 'n paarse kluuer;
• in alderhenj legeringe, wie mangaanstaol.

Wiejer is mangaan nuuedig veure vörming van knaokweefsel en betróch bieje stofwusseling van aminozoere, cholesterol en kaolhydrate.