Хасан Ибн Әли

Хасан бин Әли, Әбу Мұхаммед әл - Муджтаба (669 жылы өлген) - Әли мен Фатиманың үлкен ұлы, Мұхаммед Пайғамбардың жиені, шииттердің екінші имамы. Шешесінен ерте жетім қалған Хасан өзінің мінез-құлқынан әкесімен және інілерімен тіл табыса алмайды. Жас кезінен бір әйелден екінші әйелге ауысумен аты шығады. Митлак («қатын тастағыш») деген атқа ие болады. Бұл Әлидің беделін түсіріп, дұшпандарының тілге тиек етуіне жол берді. Хасанның тілінің мүкістігі де оның халифатқа иелік етуіне мүмкіншілігін төмендеткенді. Алайда Әли қайтыс болғаннан кейін (661) Хасан отбасының үлкені ретінде, Пайғамбардың алдында ерекше еңбек сіңіргені үшін Ирактың халифасы сайланады. Әлидің Иракты жақтаушы достары Хасанды сириялықтармен қайта күрес жүргізуге азғырады, алайда ол халифа Муғауиямен келіссөз жүргізуге ұмтылады. Оны бұған қаражат мұқтаждығы итермелеген болуы мүмкін. Әли қайтыс болған соң Ирак қазынасы азайып қалды, ал әскерлер жалақы беруді талап еткен еді. Халифалыққа сайланғанына 6 - 8 ай болғанда Хасан Муғауиямен ауызша келісімге келіп, Куфа мешітінде халифаттан бас тарта- тынын жұрт алдында жариялайды. Жоғары өкімет билігіне ұмтылудан бас тартқаны үшін Хасан ақшалай өтем алады. Өзінің інісі Хұсайынға 2 млн. дирһам зейнетақыдан басқа өзіне 5 млн. дирһам және Иран аймақтарының біреуінен тұрақты түсім түсіп тұруын талап етті. Шиит жорамалы бойынша шартта Муғауия қайтыс болғаннан кейін Хасанның жоғары өкімет басына оралуы көрсетілген делінеді. Келісім нәтижесінде Пайғамбарлық немересі Ирактан кетуге мәжбүр болды. Ол Мединеге қоныстанды. Муғауия үшін ол ешқандай саяси қауіп тудырмады. Хасанның қылығы Әли үйіндегілердің екіге жарылуына әкеп соқты: бірі теріс десе, екіншілері дұрысқа жатқызды. Алайда шииттің бұдан кейінгі ұрпақтары Хасанның кейінгі мұра боларлық бейнесін жасап шығарды. Небір ғаламаттар тудыратын, «азапкерлердің саййиды» (саййид ашшухада) атандырды. Шиит аңызына қарғанда Хасанды Әлидің жауларының бірі - әл-Джаррах б. Сипан әл-Мадаин түбінде ауыр жаралан, Мединеге жеткізілгеннен кейін қырық бес жасыңда қайтыс болады. Бір жорамал бойынша у ішкізді делінеді. Шииттер оның өлімін Муғауиядан көрді.