Mbʋ pɩɩlaba Afrɩka taa payɩ, kpaɣ ɖooo caanaʋ nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ sɔnɔ nɛ pɩɖɛɛ yɔ payaɣ se Afrɩka caanaʋ tɔm.
Room n̄ɩma n̄aakpaɣ Afrɩka tɛtʋ nɛ tɩ-hayi kiŋ hɔɔlʋʋ ɖeɖe nɛ payaa se Afrɩka. Pʋwayɩ yɔ paya tɛtʋ ńdʋ tɩtɩŋa se Afrɩka. Ɛsɔ halɩn̄ɩnʋ nɔɔyʋ payawaɣ se "Ifri". Ɛnʋʋ Afrɩka n̄ɩma n̄aakpaɣa se pɛ-ɛsɔ. Ɛkɛ Bɛɛrɩbɛɛrɩ n̄ɩma ɛsɔ halɩn̄ɩnʋ.
Paa pɩɩla ɛzɩma yɔ, Afrɩka wɩsɩ ɖɩlɩyɛ hɔɔlʋʋ taa ɛyʋ lɛɣ wɛʋ kedeŋa yɔɔ cɩnɛ. Ɛwɛʋ yɔ, pɩtalɩ ɛzɩ pɩnzɩ miiliyɔɔ waa 2,5 mbʋ yɔ. Pʋwayɩ lɛ, ɛyaa ɖɔʋ nɛ pɔɖɔʋ halɩ nɛ pɔkɔɔ pawadɩ Afrɩka tɛtʋ tɩŋa yɔɔ. Pʋcɔ nɛ caanaʋ tɔm paɣzɩ lɛ, lɩŋgamɩŋ sɔsɔŋ nɩɩyɛ kɛwɛ ɛjaɖɛ ńɖɩ payaɣ lɛɛlɛyɔ se sahara yɔ. Pʋwayɩ lɛ, Sahara pɩsɩ kan̄ɩmbusuu ɛjaɖɛ. Sahara ɛjaɖɛ ńɖɩ ɖɩtɛyɩna Afrɩka tɛtʋ hɔɔlɩŋ sɔsɔŋ naalɛ. Sahara nɛ hayi kiŋ hɔɔlʋʋ taa ajɛya nɛ Sahara nɛ hadɛ kiŋ hɔɔlʋʋ taa n̄ɩna. Afrɩka nɛ hayi kiŋ hɔɔlʋʋ taa caanaʋ tɔm nɩɣzɩna Mediterrannée teŋgu caanaʋ tɔm. Ajɛya wena alɛ n̄ɛwɛ Sahara nɛ pɩtɛɛ hɔɔlʋʋ taa yɔ, alɛ tɔm n̄ɛwɛɛ.
Ɖɔɖɔ ɛzɩ kedeŋa kpeekpe naʋ lɛɣzɩtʋ sɔsɔtʋ naadozo mbʋ payaɣ se "tɛkɩniiki" yɔ pʋ-nʋmɔʋ taa yɔ, ḿbʋ ɖɔɖɔ Afrɩka caanaʋ tɔm naa. Lɛɣzɩtʋ ńdʋ tiyeba nɛ ɛyʋ wezuu caɣʋ ɖɔɖɔ lɛɣzɩ pɩdɩɩfɛyɩ.
Afrɩka nɛ hayi kiŋ hɔɔlʋʋ taa samaɣ ŋga payaɣ se Perbemba (Bèrberes) yɔ kɛwɛɛ. Ɛyaa mba payaɣ se Fenisiyemba (Phénéciens) yɔ pɛlɛɣna kpacayʋʋ Perbemba. Paba wayɩ lɛ, Tuniizii ɛjaɖɛ taa n̄ɩma n̄akpacayɩ-wɛ. Pʋwayɩ lɛ, Room n̄ɩma nɛ Arabʋ n̄ɩma kpacayɩna-wɛ. Sɔnɔdaa mbʋ yɔ, Afrɩka nɛ hayi kiŋ hɔɔlʋʋ taa malɩŋ kɩla ɖɔʋ. Anasaayɩnaa n̄azɩ Afrɩka nɛ hayi kiŋ hɔɔlʋʋ taa ajɛya ɖɔɖɔ.
Sahara nɛ pɩtɛɛ kiŋ hɔɔlʋʋ taa ajɛya taa n̄ɩma n̄aɖʋ kewiyisi ndɩ ndɩ. Pʋwayɩ lɛ, kewiyisi ńzɩ sɩ-taa sakɩyɛ sʋʋ malɩŋ Ɛsɔ sɛtʋ ŋgbɛyɛ taa. Tobo se Afrɩka ajɛya kɛwɛ yomiye taa nɛ pʋcɔ pazɩ pazɩ alɛɛ yomiye ńɖɩ ɖɩ-taa nɛ awɛɛ a-tɩ yɔɔ lɛɛlɛyɔ. Kpaɣ pɩnaɣ 1910 nɛ puwolo pɩnaɣ 1975 taa Afrɩka ajɛya lʋba nɛ alɩɩ yomiye taa.
This article uses material from the Wikipedia Kabɩyɛ article Afrɩka caanaʋ tɔm, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Mbʋ pɛwɛɛ pɩ-taa yɔ pʋwɛɛ pɩcɛlɩna paa weyi yee ɛyʋ ɛwɛna waɖɛ yɔ asaa yee nabʋyʋ ɛwɛ ndɩ lɛ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Kabɩyɛ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.