შულავერ-შომუთეფეს კულტურა

თარიღდება ძვ. წ. 6000-4000 წლებით. სახელწოდება მიიღო შულავრის გორისა (საქართველო) და შომუთეფეს (აზერბაიჯანი) დასახლებების მიხედვით.

იმირის გორა და შულავრის გორა 1965-1971 წწ. შეისწავლა ს. ჯანაშიას სახელობის საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმისა და თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გაერთიანებულმა ექსპედიციამ (ხელმძღვანელები ო. ჯაფარიძე, ალ. ჯავახიშვილი), ხოლო შომუთეფე შეისწავლეს 1961-1964 წლებში.

შულავერ-შომუთეფეს კულტურა წინ უსწრებს მტკვარ-არაქსის კულტურას, რომელიც არსებობდა ამიერკავკასიაში და ახლო აღმოსავლეთის მიმდებარე რეგიონებში დაახლოებით ძვ. წ. 4000-2200 წლის განმავლობაში და რომელმაც მოგვიანებით მნიშვნელოვნად ზეგავლენა მოახდინა თრიალეთის კულტურაზე (ძვ. წ. 2200-1500 წწ.). აღმოსავლეთ საქართველოში გავრცელებული სიონის კულტურა უნდა იყოს გარდამავალი ეტაპი შულავერ-შომუთეფეს კულტურიდან მტკვარ-არაქსის კულტურაზე.

აზერბაიჯანში, ლეილათეფეს კულტურის ფენები ზოგიერთ შემთხვევაში გადაფარავს შულავერი-შომუთეფესს კულტურის ადრეულ ფენებს.

შულავერ-შომუთეფეს კულტურა, ისევე როგორც სამხრეთ კავკასიის მეზობელი ნეოლითური კულტურები, იარაღების დასამზადებლად იყენებდა ადგილობრივ ობსიდიანს, დაკავებული იყო მესაქონლეობით (მსხვილფეხა პირუტყვი, ღორი), კულტივირებული მცენარეების, მათ შორის ყურძნის მოყვანით. სოფელ იმირის ახლოს მდებარე გადაჭრილი გორის მასალები რადიოლოგიური ანალიზის შედეგად თარიღდება ძვ. წ. 6000 წლით.

• Джавахишвили А. И. Строительное дело и архитектура поселений Южного Кавказа V—III тыс. до н. э. Тбилиси, «Мецниереба», 1973
• ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი, გვ. 573-576, თბ., 2013 წელი.