Магас
Магас (я) (иштта Магате) — ГӀалгӀай Мехка нанагӀала.
ХӀанзара Магас йиллай 1992 шера, 700 шерал совгӀа хьалха Аланойчен нанагӀала а хинна йохаяьчул тӀехьагӀа меттаоттаяьй из. Эрсечен субъекта административни юкъ йолча пхьешта юкъера эггара зӀамигагӀеи къонагӀеи я.
| Пхье | |||||
| Магас | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Магас | |||||
 | |||||
| |||||
| HGЯO | |||||
| Паччахьалкхе |  Россе Федераци | ||||
| Федерацен субъект | ГӀалгӀайче | ||||
| Пхье округ | Магас | ||||
| Пхьеда | Овшанаькъан Башира Ӏусман | ||||
| Тархьари географии | |||||
| Йиллай | 1994 шера | ||||
| Пхье я | 2000 шера денз | ||||
| Майда | 12,63 км² | ||||
| Лакхал | 600 м | ||||
| Ӏалама лоаттам | юккъера | ||||
| Сахьата оаса | UTC+3:00 | ||||
| Бахархой | |||||
| Бахархой | ↗15 279 саг (2022) | ||||
| Айххал | 1209,74 саг/км² | ||||
| Къамаш | гӀалгӀай, эрсий, кхыбараш а | ||||
| Динаш | сунний бусалбаш, православхой | ||||
| Катойконим | мага́схо, магáсхой | ||||
| Паччахьалкхен мотт | гӀалгӀай, эрсий | ||||
| Дагарга идентификатораш | |||||
| Телефоний код | +7 8734 | ||||
| Пошта индекс | 386001 | ||||
| Код ОКАТО | 26401 | ||||
| Код ОКТМО | 26701000001 | ||||
| magasonline.ru | |||||
| | |||||
 Медиафайлаш Викиларма чу | |||||
.png)
.png)
.svg)
Этимологи
ГӀалгӀай Мехка кердача нанагӀалий цӀи «Магас» хургйолаш ювца оттаяьр цӀихеза тархьархо Коазой Дауда Нурдин ва. Юххера ГӀалгӀайчен Мехкдас кхычарна юкъера из хержа хиннай. Тархьара, археологен, лингвистикан дараштеи цигарча географе цӀерай топонимикаи бух тӀабодаш тиллай кердача нанагӀалий цӀи. Цу дарашка тӀатайжача Даькъасте иллача ширача Оалойчен нанагӀала цӀи хиннай «Магас». «Магас» яхача топонима чу «Ма» гӀалгӀай меттала малх яхилга да. ХӀаьта, «га»/«го» («круг», «диск») тӀатехача хьахул «мага»/«маго» — «маьлха гом, маьлха го». Чаккхенга латта «с» — гӀалгӀай «са» (лаьтта, моттиг) яхачох хьадаьнна дола моттиг белгалъю да́къилг да.
«Магас» ширача гӀалгӀай меттала «маьлха лаьтта/моттиг» яхилга да, амма нагахьа санна из пхье цӀи яле, «маьлха пхье» аьнна, дашха йиш я из дош.
Тархьар
Шира зама
Эггара хьалха Магас тептараш тӀа хьоаяьй иттлагӀча бӀаьшера ваьхача МасӀуди яхача Ӏарбечо 943 шера. Магас илла моттиг белгалъю кхыча Ӏарбечо, Масуде заманхочо, Ибн Рустас. Цо язду, Аланой мехкагара малхбоалехьа уллача Серир цӀи йолча паччахьалкхен доазон тӀара (хӀанз нохчашкахьа Орга хий доагӀачара) кхаь дийнахьа малхбузехьа никъ бича, гӀаш воагӀа саг Магасе кхоачаргва, аьнна.
ГӀалгӀай Ӏилманхошта хетачох Оалойчен нанагӀала Магас иллай хӀанз Яндаре, ГӀаьзе-Коа, СурхотӀе, Экажакъонгий-Юрт, Ӏаьлий-Юрт ядача айеннача метте, хӀанзара Магаса доазув чу а лоацаш, малхбоалехьа Эса-чӀоже дӀатӀа а йоалаш.
ХIII бӀаьшера моалоша йохаяьй Магас. 1238 шу чакхдоалаш, Ӏай, Магаса кӀала эттаб, Бату-хан хьалха а волаш, моалой бӀу. Цхьан бетта духьала лаьттаб гӀалгӀай моалошта, дуне цецдоаккхаш денал гойтад, амма моалой сов дукха хиларах дӀаяьккхай Магас моастагӀаша. Из хиннад, 1239 шу долалуш. «ЦӀи мара хӀама йисанзар Магасах», ― язду моалой бӀенаца хиннача йоазонхочо Джувейне.
ХӀанзара зама
1995 шера ГӀалгӀай Мехкдас Овшанаькъан Руслана кертера лард еллай ГӀалгӀайчен керттера пхьенна. 2002 шера денз Магас официальни ГӀалгӀай Мехка нанагӀала я.
Сурташ
-
Мехкдаь Лакха-ЦӀа -
Аллея -
Аэропорт Магас -
Барта-гӀала тӀара гуш дола сурт
.jpg)
Белгалдаккхар
- Комментареш
- Нормативни бокъон акташ
- Хьасташ
Хьажа иштта
Литература
- Агусти Алемань. Аланы в древних и средневековых письменных источниках. — М.: Менеджер, 2003.
- Долгиева М. Б., Картоев М. М., Кодзоев Н. Д., Матиев Т. Х. История Ингушетии / Отв. ред. Н. Д. Кодзоев. — 4-е изд. — Ростов-на-Дону: Южный издательский дом, 2013. — 600 с. — ISBN 978-5-98864-056-1.
- Заяц Д. В. Магас — Город Солнца — новая столица Ингушетии // География : журнал. — 2001. — № 11. — С. 11—12.
- Кодзоев Н. Д. Местонахождение и значение названия аланской столицы города Магас // Вестник Археологического центра : научный журнал. — Назрань, 2001. — Вып. 1. — С. 43—52.
- Минорский В. Ф. История Ширвана и Дербента. — М., 1963.
- Арчаков С. Седкъий гулдеш лела саг (inh) // Сердало : газет. — 2021. — тушола 11 дийнахьа (№ 36 (12481)).
ТӀатовжамаш
This article uses material from the Wikipedia ГӀалгӀай article Магас, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Чударá тIакхоачилга CC BY-SA 4.0 яхача лицензе бокъонашца да, нагахьа санна кхыдар белгалдаь деце. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ГӀалгӀай (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.