Ericales: Urnos ti mulmula

Ericales
	Rhododendron simsii
Taksonomia
Pagarian:	Plantae
Klado:	Tracheophytes
Klado:	Angiospermae
Klado:	Eudicotidae
Klado:	Asterids
Urnos:	Ericales; Bercht. & J.Presl
Dagiti pamilia
	Actinidiaceae; Balsaminaceae; Clethraceae; Cyrillaceae; Diapensiaceae; Ebenaceae; Ericaceae; Fouquieriaceae; Lecythidaceae; Marcgraviaceae; Mitrastemonaceae; Pentaphylacaceae; Polemoniaceae; Primulaceae; Roridulaceae; Sapotaceae; Sarraceniaceae; Sladeniaceae; Styracaceae; Symplocaceae; Tetrameristaceae; Theaceae; Theophrastaceae;

Ti urnos ket mangiraman kadagiti kayo, bassit a kaykayo, dagiti liana, ken dagiti mula a hierba. No maikuyogda kadagiti kadawyan a mula nga autopitiko, mangiraman ti Ericales dagiti awanan-kloropila a mulmula a mikoheterotropiko (kas ti Sarcodes sanguinea) ken dagiti karniboro a mula (kas ti henero ti Sarracenia).

Adu kadagiti sebbangan ket addan kadagiti lima apetalo ,ken kadawyan nga agkukyog nga agtubo. Ti panagdidikket dagiti petalo kas maysa kababalin ket tradisional idi nga inus-usar a panangikabil iti urnos iti subklase ti Sympetalae.

Ti Mycorrhiza ket maysa a nakaay-ayat a tagikua, masansan a mainaig iti Ericales. Iti kinapudno, ti simbiosis iti ramut a fungi ket kadawyan kadagiti representatibo ti urnos, ken ekslusibo a mabirukan dagiti tallo a kita kadagiti Ericales (dagitoy ket ti ericoid, arbutoid ken monotropoid mycorrhiza). Iti pay maipatinayon, adda dagiti pamilia kadagiti urnos ket nadayegda para kadagiti kalaingda nga abiladad nga agala iti aluminio.

Ti Ericales ket dagiti kosmopolitano nga urnos. Dagiti lugar a pakaiwarasan dagiti pamilia ket nakaro nga agdumaduma – bayat a dagiti dadduma ket maigawidda kadagiti tripoko, dagiti daddum aket adda laeng iti Artiko wenno dagiti rehion a temerado. Ti intero nga urnos ket aglaon kadagiti sumurok a 8,000 a sebbangan, a ti Ericaceae ket mangibilang kadagiti 2,000-4,000 a sebbangan (babaen dagiti nadumaduma karkulo).

Kinapangruna iti ekonomia

Ti kaaduna a naus-usar iti komersio a mula iti urnos ket ti tsa (Camellia sinensis) manipud iti pamilia a Theaceae. Mangiraman pay ti urnos kadagiti makan a prutas, a mairaman ti pruta ti kiwi (Actinidia deliciosa), persimmon (henero ti Diospyros), blueberry, huckleberry, cranberry, Brazil nut, ken Mamey sapote. Mangiraman pay ti urnos iti shea (Vitellaria paradoxa), ti nangruna a taudan ti makan a lipido para kadagiti riniwriw nga Aprikano iti sub-Sahara. Adu kadagiti sebbangan ti Ericales ket naimulmula gapu kadagiti napintas a sabongda: dagiti popular a pagarigan ket ti azalea, rhododendron, camellia, heather, polyanthus, cyclamen, phlox, ken busy Lizzie.

Pannakaidasig

Dagitoy apamilia ket bigbigen ti sistema ti APG III a kas dagiti kameng ti Ericales:

Pamilia ti Actinidiaceae (pamilia ti prutas ti kiwi)
Pamilia ti Balsaminaceae (pamilia ti balsam)

Ti Impatiens balsamina manipud iti Balsaminaceae
Pamilia ti Clethraceae (pamilia ti clethra)
Pamilia ti Cyrillaceae (pamilia ti cyrilla)
Pamilia ti Diapensiaceae
Pamilia ti Ebenaceae (pamilia ti ebony ken persimmon)
Pamilia ti Ericaceae (pamilia ti heath, rhododendron, ken blueberry)
Pamilia ti Fouquieriaceae (ocotillo family)
Pamilia ti Lecythidaceae (pamilia ti Brazil nut)
Pamilia ti Marcgraviaceae
Pamilia ti Mitrastemonaceae
Pamilia ti Pentaphylacaceae
Pamilia ti Polemoniaceae (pamilia ti phlox)
Pamilia ti Primulaceae (pamilia ti primrose ken snowbelly)

Ti Primula rosea manipud iti Primulaceae
Pamilia ti Roridulaceae
Pamilia ti Sapotaceae (pamilia ti sapodilla)
Pamilia ti Sarraceniaceae (pamilia ti Amerikano a pitcher a mula)
Pamilia ti Sladeniaceae
Pamilia ti Styracaceae (pamilia ti silverbell)
Pamilia ti Symplocaceae (pamilia ti sapphireberry)
Pamilia ti Tetrameristaceae
Pamilia ti Theaceae (pamilia ti tsa ken camellia)

Dagitoy apamilia ket saan abigbigen ti sistema ti APG III ngem kadaywanen a naus-usar kadagiti kaudian a napalabas:

Pamilia ti Myrsinaceae (pamilia ti cyclamen ken scarlet pimpernel) → Primulaceae
Pamilia ti Pellicieraceae → Tetrameristaceae
Pamilia ti Maesaceae → Primulaceae
Pamilia ti Ternstroemiaceae → Pentaphylacaceae
Pamilia ti Theophrastaceae → Primulaceae

Dagitoy ket mangbukel ti grupo ti basalo dagiti asterids. Babaen ti sistema ti Cronquist, mangiraman ti Ericales iti basbassit a grupo dagiti mula, a naikabil kadagiti Dilleniidae:

Pamilia ti Ericaceae
Pamilia ti Cyrillaceae
Pamilia ti Clethraceae
Pamilia ti Grubbiaceae
Pamilia ti Empetraceae
Pamilia ti Epacridaceae
Pamilia ti Pyrolaceae
Pamilia ti Monotropaceae

Kitaen pay

Paradinandra

Dagiti nagibasaran

Bibliograpia

B. C. J. du Mortier (1829). Analyse des Familles de Plantes : avec l'indication des principaux genres qui s'y rattachent, 28. Imprimerie de J. Casterman, Tournay.
S. Jansen, T. Watanabe, P. Caris, K. Geuten, F. Lens, N. Pyck, E. Smets (2004). The Distribution and Phylogeny of Aluminium Accumulating Plants in the Ericales. Plant Biology (Stuttgart) 6, 498-505. Thieme, Stuttgart. (Available online: DOI | Abstract Naiyarkibo 2007-09-30 iti Wayback Machine)
W. S. Judd, C. S. Campbell, E. A. Kellogg, P. F. Stevens, M. J. Donoghue (2002). Plant Systematics: A Phylogenetic Approach, 2nd edition. pp. 425–436 (Ericales). Sinauer Associates, Sunderland, Massachusetts. ISBN 0-87893-403-0.
E. Smets, N. Pyck (Feb 2003). Ericales (Rhododendron). In: Nature Encyclopedia of Life Sciences. Nature Publishing Group, London. (Available online: ELS Site Naiyarkibo 2011-05-13 iti Wayback Machine)
Arne A. Anderberg; Bertil Stahl; Mari Kallersjo (May 2000). "Maesaceae, a New Primuloid Family in the Order Ericales s.l.". Taxon. International Association for Plant Taxonomy (IAPT). 49 (2): 183–187. doi:10.2307/1223834. JSTOR 1223834.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Ericales iti Wiki Commons
Dagiti datos a mainaig iti Ericales iti Wikispecies

This article uses material from the Wikipedia Ilokano article Ericales, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ti linaon ket magun-od babaen ti CC BY-SA 4.0 malaksid no adda sabali a naibaga. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ilokano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.