Ooldheaidkeunde

Zulke oawerbliefsels, woervan't oolde gebroeksvuurwoarpen van de meanske n belangriek deel zeent, wordt vake bie ooldheaidkeundige opgreawings eveunden. Doarbie wörd nit allene ekekken noar de dinge dee't zelf wordt op egreawen, mear ook noar de umgewing woerin't ze eveunden wordt en t tiedsvlak woer't ze oet komt.

De Ooldheaidkeundige wetenskop is stoark verbeunden met aandere gebeden op t wetenskopsvlak, zo as de kulturele en fysiese volkenkeunde, de eardwetenskoppen, biologie, keunstgeskiedenisse, en sproaklear. Ooldheaidkeunde wörd vake per kultuur in edeeld, dus bv. mediterrane ooldheaidkeunde oonderzoch de klassieke ooldheaid, en de egyptologie kik noar t Oolde Egypte. In den lesten ligt rechtevoort t zwoartepeunt op sproakenkeundige oonderdelen, en is Egyptiese ooldheaidkeunde wier ne aprte streuming ewörden.

 

 

Noa at oolde samenleawings opheulden te bestoan, mut leu al resten der van terugge hebben eveunden. Töt ongevear t negenteende joarhoonderd wör der met dee resten nit völle doan. Doarnoa onsteund de weunske bie de leu um dee oolde resten te bewoaren, te ordenen en te beskriewen. De eerste ooldheaidkeundigen warren vake nit mear as skattenjagers of leu dee't snuusteriejen bie mekoar deden gadderen.

Oet niejskierigheaid noar de herkomst van oolde resten en doarmet noar de herkomt van de meanske, gungen leu as Christian Thomson, Charles Lyell, en Charles Darwin de de verzamelings, dee't vake feaitelik nen groten kroam warren, ordenen en bie mekoar zetten, en dachten ooldheaidkeundigen zo as Heinrich Schliemann, Lane-Fox Pitt-Rivers en William Flinders Petrie ne gode manere van oetgreawen oet.

De eerste opgreawings

De eerste echte opgreawing wör edoan duur Thomas Jefferson, den't in zin latere leawen n doarden presideant van de Verenigde Stoaten wör. In 1784 treuk hee nen sleuf roond n graf op zin laandgood in Virginia. In dee tied geleuwden de leu det disse grawen van onbekeande heuwelbouwers kömmen. Hee veund oet det disse heuwels ebouwd warren duur inheemse indianen dee't ze gebroekten as graf. Jefferson was zinnen tied wied vuuroet, want hee dee allens onmeundig precies. Zinne methodes wörren later oawer enömmen duur Noord-Amerikaanse opgreawers.

Het begin van de moderne ooldheaidkeunde

Ooldheaidkeunde wör ne wetenskop in t middeln van t 19de joarhoonderd. n Skotsen geoloog James Hutton oonderzocht in zin woark Theory of the Earth (1785) de stratificasie van groondloagen. Hee leut zeen det de stratificasie (ofzetting) van groondloagen köm van duurlopende woarkings van zee, rivieren, en meren woermet he t begin van t uniformitarianisme startten. In 1830 bewearden Charles Lyell in zinne Principles of Geology det de oolde geologiese umstandigheden t zelfde warren as dee van non.