Mjezybor: Město w Saksko-Anhaltskej

Město je zarjadniske sydło Solawskeho wokrjesa a słuša k najstaršim městam srjedźneje Němskeje a běše w srjedźowěku nadregionalnje wuznamne nabožne a kulturne srjedźišćo.

Mjezybor

DEC
Wopon
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Saksko-Anhaltska Saksko-Anhaltska
wokrjes	Solawski
wysokosć	88 metrow n.m.hł.
přestrjeń	54,73 km²
wobydlerstwo	33.641 (31. dec 2021)
hustosć zasydlenja	615 wob. na km²
póstowe čisło	06217
předwólba	(+49) 03461
awtowa značka	SK, MER, MQ, QFT
Politika a zarjadnistwo
měšćanosta	Jens Bühligen (CDU)
adresa	Lauchstädter Str. 1−3 06217 Merseburg
webstrona	merseburg.de
wikidata: Mjezybor (Q14945)

Wokolina Mjezyborja bě hižo w młodokamjentnej dobje wobsydlena. Prěnje naspomnjenje města jako mersiburc civitas pochadźa z lěta 880 respektiwnje 899. Pod Hendrichom I. wutwari so hród wosrjedź wot Serbow wobsydleneje wokoliny ke kejžorskej pfalcy. Po dobyću přećiwo Madźaram w bitwje na Lechowym polu slubi kejžor Ota II. załoženje noweho biskopstwa w Mjezyborju, štož so w lěće 968 stanje. Tute biskopstwo so hižo 981 rozpušći, bu wšak w lěće 1004 přez kejžora Hendricha II. wobnowjene.

Hižo w 12. lětstotku měješe Mjezybor tajki wuznam, zo so w nimale 500 km zdalenym zapadopruskim Chełmnom měšćanske wrota po měsće nad Solawu pomjenowaše (Brama Merseburska). W lěće 1428 přistupi město samo wikowanskemu zwjazkej Hansy, kotremuž znajmjeńša do lěta 1604 přisłušeše.

Do časa reformacije wosta Mjezybor biskopske sydło a wažny nabožny centrum při wuchodnych mjezach Němskeje. Biskopstwo bě drje jedne z najmjeńšich w Němskej, wobjimowaše wšak na přikład wuznamne wikowanske město Lipsk a bě z wuchadźišćom misiona w pohanskich serbskich kónčinach dźensnišeje Sakskeje, Saksko-Anhaltskeje a Braniborskeje.

W běhu reformacije a Burskich wójnow dóńdźe w Mjezyborju k zběžkej. Na to dyrbješe biskop Adolf w lěće 1525 z Mjezyborja do Lipska ćeknyć. 1545 prědowaše Martin Luther w Mjezyborskej katedrali. Po smjerći poslednjeho katolskeho biskopa w lěće 1561 so reformacija přesadźuje. Teritorij Mjezyborskeho wustawa so sekularizowaše a dóńdźe pod knjejstwo sakskich kurwjerchow. Mjez 1656 a 1738 běše město z rezidencu saksko-mjezyborskich wójwodow.

Po Wienskim kongresu sta so Mjezybor z hłownym městom pruskeho knježerstwoweho wobwoda Mjezybor w prowincy Sakska.

Z wotewrjenjom železniskeje čary Hala−Naumburg a Mjezyborskeho dwórnišća bu město na železnisku syć přiwjazane. Spočatk 20. lětstotka etablěrowachu so wjacore industrijne předewzaća, kaž na přikład amoniakowy zawod (předchadnik Leuna-zawodow) a Buna-zawody. Dla jeho wuznama jako industrijne a garnizonske stejnišćo bombarděrowachu Mjezybor w Druhej swětowej wójnje wjacekróć. Při tym wobškodźichu so wuchodne křidło hroda a wulki dźěl nutřkowneho města.

Po wójnje sta so Mjezybor z wokrjesnym městom noweho krajneho wokrjesa Mjezybor. 1954 załožichu technisku wysokošulu Leuna-Mjezybor, předchadnicu dźensnišeje wysokošule Mjezybor.

Wot 1994 do 2007 běše město zarjadniske sydło wokrjesa Mjezybor-Querfurt a wot 2007 sydło noweho Solawskeho wokrjesa.

Wuwiće wobydlerstwa

• Thietmar (975–1018) – biskop a wuznamny chronikar
• Johann Christian Kirchner (1691–1732) – rězbar
• Karl Friedrich Senf (1739–1814) – ewangelski teologa a kěrlušer
• Paul Juckoff (1874–1936) – rězbar
• Walter Bauer (1904–1976) – spisowaćel
• Jawed Karim (* 1979) – sobuzałožer portala YouTube

W Mjezyborju skutkowachu mjez druhim biologa Ernst Haeckel (1834–1919), teologa Friedrich Schorlemmer (* 1944) a politikarka Johanna Wanka (* 1951).

• Châtillon (Hauts-de-Seine) blisko Parisa, Francoska (wot 1963)
• Genzano di Roma, Italska (wot 1971)
• Bottrop, Sewjerorynsko-Westfalska (wot 1989)