एकांकी

एकांखीत एक मुखेल घटना आनी एक प्रसंग आसात. हेर उपकथांक एकांकींत वाव आसना. उण्यांत उणे प्रसंग घेवन चडांत चड प्रभाव निर्माण करप हो एकांकीचो हेत. एकाद्र्या व्हड संदर्भाचो भार घेवन एकांकीची सुरवात जाता. ह्या संदर्भाखातीर नाटकाचो वेग एकसारको वात आसता. जेन्ना हो वेग उंचेल्या पांवड्यार पावता, तेन्नाच एकांकी सोंपता. जाय तितलेच प्रसंग घेवन, उण्यांत उणी उतरां आनी थोडींच व्यक्तिचितरां आशिल्ल्यान एकांकी परिणामकारक जाता.

संस्कृतांत भाण, वीथी, व्यायोग, त्सृष्टिकांक अशे चार रूपक प्रकार एकांकींत मोडडटात. प्रहसन हो प्रकार एक अंकी तसोच दोन अंकीय आसूं येता. भास ह्या संस्कृत नाटककाराचीं ‘ऊरूभंग’ ,‘केणभार’ आदी पांच रूपकां एक अंकी आसात. विश्वनाथाच्या ‘साहित्य दर्पणांत’ उपरूपकाचे जे अठरा प्रकार दिल्ल्या तातूंत गोष्टी, नाट्यरासक, उल्लाप्य, प्रेड:खण, रासक, श्रीगदित,विलासिका, हल्लीश, ह्या एकांकींचो आस्पाव जाता. ‘रैवतमदनिका’ , ‘वालिवध’, ‘मनेकाहितम्’,‘ मेनकाहितम्’, ‘देवीमहादेप्रकार, विशय, दादले तशेंच बायल संवगांची संख्या, नायक नायिकेचो भेद, वृत्तींतले वेगळेपण, भाशाभेद ह्या गजालींचेर आदारीत आसतात. चडश्या संस्कृत एकांकींत हीं दोन लक्षणां मेळटात. १. कथानक रचणुकेंत ज्यो पांच संधी आसतात तातूंतलयो दोन संधी ‘गर्भ’ आनी ‘विमर्श’ एकांकीत आसनात. म्हळ्यार कथानक रोखडेंच फलप्राप्तीकडेन वता. २.एकांकी नृत्यप्रधान आशिल्ल्यान ‘कौशिकी’ आनी ‘भारती’ ह्या दोन वृत्तींचो थंय चडसो वापर जाता.

खंयच्याय देशाच्या साहित्य प्रकारांत एकांकीचें मूळ बरेंच खोल गेल्लें दिश्टी पडटा. चडशीं पूर्विल्लीं ग्रीक नाटकां एकांकीच आसात. कलेचे नदरेन पळेल्यार पंदराव्या ते सतराव्या शेंकड्यांत इटालींत जीं ल्हान प्रहसनां जातालीं, तातूंत आर्विल्ल्या एकांकीचीं मुळां मेळटात. मदल्या काळांत इंग्लंड आनी हेर देशांत जीं वेगवेळेच तरेचीं आनी गूढ नाटकां जातालीं तातूंतय एकांकीचें मूळ रूप दिसून येता. इंग्लंडांत १७९० वर्सा एकांकी ह्या नाट्यप्रकारान नाट्य प्रेक्षकांचें लक्ष ओडून घेतलें. ऋपरांत ‘कर्टन रेझर’ (Curtain Raiser) हो नाट्यप्रकार रंगमाचयेचेर आयलो. वेळार येवपी लोकांक, उसरां येवपी लोकांक लागून त्रास जातालो. तेन्ना तांचे मन घुस्पावन दवरचे खातीर रंगमाचयेच्या मुखेल्यांनी दोन पात्रांचो प्रहसनपूर्ण संवाद रचलो. अशा प्रकारच्या स्वतंत्र संवादाक ‘कर्टन रेझर’ म्हण्टात. हातूंत कथानका वांगडाच रचलो. अशा प्रकारच्या स्वतंत्र संवादाक ‘कर्टन रेझर’ म्हण्टात. हातूंत कथानका वांगडाच जिवितांतलें सत्य आनी नाटकांतल्या व्दंव्दाचो उणाव आशता. फुडें ह्या कर्टन रेझरांच्या जाग्यार वास्तव जिविताचेर आदारीत कथानक आनी जोडपातरां घेवन ल्हान नाटकांची सुरवात जाली. ह्या नाटकाचे उदरगतीचें पयलें पावल म्हळ्यार एकांकी. आर्विल्ल्या युगांतल्या एकांकीची बुन्याद अस्तंत राश्ट्रांनी घाली अशें म्हण्टात.

इंग्लीश एकांकीवरवीं वयल्या पांवड्यावेलें वाड्.मयीन मनोरंजन जालेंच, ते भायर नाटक आनी नाट्तशास्त्र हांचीय गोडी निर्माण जाली. इग्लंडांतले ‘ब्रिटीश ड्रामा लीग’ आनी अमेरिकेंतलें लिट्ल थिएटर’ चळवळीन एकांकीक नामना मेळोवन दिली. १९०३ वर्सा, डब्यू. डब्यू. जेकब्स हाच्या ‘द मंकीज पॉ’ (माकडाचो बचको) लघुकथेच्या नाट्यरपांतराक रंगमाचयेर यश लेळ्ळें. पूण हौशी मंडळांनी आनी ‘लिटल थिएटरांनी’ ह्यो प्रहसनाच्यो एकांकी हातांत घेतकच तांकां खरें चैतन्य मेळ्ळें. टेनेसी विल्यम्स, क्लिफर्ड ओडेट्स, कॉफ्मन, जेम्स बेरी, बर्नार्ड शॉ, जॉन ड्रिंकवॉटर, पिनेरो ए. ए. मिल्न, स्ट्रिंडबर्ग, सिंग, ब्रिगहास, जां पॉल सार्त्र, रवींद्रनाथ टागोर हांच्या एकांकींक बरीच नामना मेळ्ळी.

हिंदी एकांकीची सुरवात भारतेंदु हरिश्चंद्राच्या कालासावन जालो अशें मानतात. हिंदी एकांकीच्या इतिहासाची चार भागांत विभागणी केल्या. भारतेंदु उपरांतचो काळ जयशंकर प्रसादाचो, तिसरो काळ भुवनेश्वर प्रसादाचो आनी चवथो काळ रामकुभार वर्माचो,जांणी १९५५ वर्सासावन एकांकी बरोवंक सुरू केल्यो आनी जे अजुनय करतात तांचो आस्पाव हे काळाविभागणेंत करूंक ना. भारतेंदु काळांत दोन प्रकारच्यो हिंदी एकांकी बरयताले. पयलो प्रकार अणकारिल्ल्यो एकांकी आनी दुसरो वास्तवतेचेर आदारीत बरयल्ल्यो एकांकी. ह्या काळांत भारतेंदु वांगडा राधाचरण गोस्वामी, अयोध्यासिंह उपाध्याय, किशोरीलाल गोस्वामी,राधाकृष्णादास, बीकादत्त व्यास आदी जायत्या एकांकीकारांनी एकांकी बरयल्यो. दुस-या काळांत जयशंकर प्रसाद हाणें ‘एक घूट’ ही एकामकी बरयली.

तिचेर संस्कृताचो आनी बंगालच्या माध्यमांतल्यान आयिल्ले अस्तंती एकांकीचो प्रभाव आसा. ह्या काळांत जयशंकर प्रसाद सोडून हेरांनी एकांकीचें बरप केल्लें दिसना. हिंदी एकांकीची ह्या काळांत सत्येंद्र (कुनाल), पृत्वीनाथ शर्मा (दुविधा), राजकुमार वर्मा(पृथ्वीराज की ऑंखे)हांणी कांय एकांकीचें बरप केलें. ह्या एकांकीनी लग्नाच्यो, समाजीक आनी साम्यवादी राजनीतीक अडचणी चड प्रमाणांत दिश्टी पडटात. १९३४ त जेन्ना रेडिओ प्रसारण जांवंक लागलें तेन्ना तातूंत एकांकीकूय वाव मेळ्ळो. अशे तरेन रेडिओ एकांकी वा ध्वनी नाटकांची संख्या वाडत गेली.

चवथ्या काळांत एकांकीचें स्वरूप बदलत गेल्लें दिश्टी पडटा. ह्या काळाची सुरवात डॉ.रामकुमार वर्मा हाच्या ‘रेश्मी टाई’ ह्या एकांकी झेल्यान जाली. ह्या काळांतपहाडी युग युग व्दारा शक्तिपूजा, दो कलाकार (भगवतीचरण वर्मा), रीढ की हड्डी (जगदिशच्रंद माथूर), दो अतिथी (उदय शंकर भट्ट) आदी जायत्यो एकांकी तयार जाल्यो. ह्या एकांकी वरवीं एकांकीकारांनी समाजांतले सगळे विशय हाताळिल्ले दिसतात.

पांचव्या काळांत वेगवेगळे तरेच्या हिंदी एकांकींची सुरवात जाली. हातूंत रंगमाची एकामकीभायर ओपन एअर एकांकी, चित्र एकांकी (दूरदर्शनावेली), रस्ता नाट्य आदींचो आस्पाव जाता. ह्या काळांतल्या एकांकींनी एक तर अस्तंती निर्मितीचो कठोरपणान वापर केला वा तातूंत प्रतिभा आनी बुद्दीन नवें वस्तूविधान वा नव्या भावनांवरवीं खरें रूप निर्माण केलां. जिवितांतल्यो नव्यो तरा, तांची आस, निर्शेणी, ल्हान ल्हान अडचणी आदी बरेच विशय हिंदी एकांकींनी आयल्यात.

तंजावरच्या ‘सरस्वती महाल’ह्या ग्रंथालयांत मराठी नाटकांचीं जीं हातबरपां आसात, ताचेवेल्यान मराठी एकांकी नाट्यरचणुकेचो अदमास मेळटा. सुमार १७०० वर्साची ‘श्री लक्ष्मीनारायण कल्याण नाटक’ ही नाट्यरचना मराठी एकांकीची सुरवात अशें म्हण्टात. १८७० ते १९०० मेरेन पौरणिक नाटकां वांगडा मराठी रंगमाचयेचेर प्रहसनांय करून दाखोवपाची चाल आयली. हातूंतलीं सगळीं प्रहसनां जरी एकांकी नासल्यो, तरी तातूंत खुबशीं प्रहसनां विंगड विंगड प्रवेशाच्या एकांकी स्वरूपाचीं आसात. आर्विल्ल्या काळांत हरिभाऊ आपटे (जबबरिचा विवाह), राम गणेश गडकरी (सकाळचा अभ्यास), नाट्यछटाकार दिवाकर(ऐट करू नकोस) हांणी एकांकी बरयल्ल्याचें मेळटा. १९३० मेरेन एकांकीकडेन एक स्वतंत्र साहित्यप्रकार म्हूण पळोवप जालें ना. पूण ह्या काळांत नॉर्वेजन इब्सेनाची एक अंकी, एक प्रवेशी नाटकांची वळख घडली. ते भायर न्भोवाणी हें एक नवें माध्यम तयार जालें आनी श्रुतिकेची भरपूर निर्मिती जावंक लागली. इंग्लीश एकांकीचो स्वतंत्रपणान अभ्यास जालो. अनंत काणेकर, माधव मनिहर हाणें एकांकींतल्या विंडबनाची उदरगत केली. नाट्यनिकेतन संस्थेन मो. ग.

रांगणेकर हाच्यो तीन एकांकी ‘तुझं माझं जमेना’, ‘सतरा वर्षे’ आनी ‘फरारी’ वेवसायीक रंगमाचयेचेर जैतिवंत करून दाखयल्यो. उपरांत एकांकीच्या प्रयोगांपरस वाचाचेर चड भर दिवंक लागले. पूण पंदरा-वीस वर्सांत एकांकीकडेन एक स्वयंपूर्ण नाट्यप्रकार म्हूण पळेतात. ह्या काळांत जिविताकडेन आनी साहित्याकडेन पळोवपाचे नदरेंत क्रांतिकारक बदल घडले. वेगवेगळ्या भावनांतल्यान, प्रसंगांतल्यान, अणभवांवेल्यान नवी मराटी एकांकी फलली. वेगवेगळ्यो नाट्य शिक्षण संस्था सुरू जाल्यो, एकांकी सर्ती जावंक लागल्यो, विध्यापीठां नाट्य शिबिरां घेवंक लागलीं. ह्या सगळ्या कारणांक लागून मराठी एकांकिचे उदरगतीक बरोच वाव मेळ्ळो. मराठी एकांकीक साहित्य आनी विजय तेंडुलकर हांकां वता. भोंवतण च्या जिवितांतलें हास्यास्पद नाट्य घेवन पु. ल. देशपांडे हाणें आपल्यो हास्य- एकांकी रंगयल्यो, जाल्यार विजय तेंडुलकराच्या नाटकांतल्यान गंभिरपणाची झांक मारता अशें म्हणप समा जातलें. वसंत सबनीस, पद्माकर डावरे, गंगाधर गाडगीळ आदींच्या विनोदी एकांकींनी आनी रत्नाकर मतकरी, वसुधा पाटील, महेश एलकुंचवार, चंद्रकांत देशपांडे हांच्या गंभीर एकांकींनी मराटी एकांकी साहित्यांत भर घाली.

कोंकणींत दोन वा तीन अंकी नाटक मूर्त स्वरूपांत येवचे आदीं कोंकणी रंगमाचयेचेर कोंकणी एकांकी हो प्रकार खूब प्रभावी जावन आसलो. गोंयचे सुटकेआदीं (डिसेंबर १९६१) कोंकणी एकांकी एकांकीचें स्वरूप चडशें फार्सीकल म्हळ्यार विनोदी आसलें. कोंकणी ही गोंयची थळावी भास जाल्यान आनी तिच्या म्होंव्या रूपाक लागून फार्सीकल रूपांतले कोंकणी एकांकीक आपशींच एक खोशेलेपण प्राप्त जालें. ह्या काळांतलोच कोंकणी एकांकी हो कोंकणी रंगमाचयेवेलो एक सुरबूस, ओडलायणो असो नट्य आविश्कार.

कोंकणी भाशेंतली पयली स्वतंत्र एकांकी म्हळ्यर आचार्य रामचंद्र उर्फ राणू शंकर नायक हाची ‘चवथीचोचंद्र’ (१९३५) अशैं कांय लोक मानतात. तिचो पयलो प्रयोग पणजेंत ‘उनियांव आकादेमिक’ हे संस्थेन, संस्थेच्या वर्सा दिसा २१ डिसेंबर १९३४ क केलो. तेपयलीं शणै गोंयबाब हाणें ‘झिलबा राणो’ (१९३६) हो अरेबियन नाइट्सांतल्या अबू हसनचे काणयेच्या आदारान बरयल्लो हासौणो खेळ. मुंबयंत १७ नोव्हेंबर १९३३ दिसा बरोवन ३ डिसेंबर १९३३ दिसा गिरगांवांत, गोंयकार हिंदू सभेच्या वर्सूकी संमेलनांत तिचो पयलो प्रयोग केलो.

आचार्य राणू नायक हाणें उपरांत बरयल्ल्यो सगळ्यो एकांकी म्हळ्यार चड करून परकी भाशेंतल्या एकांकीचो अणकार वा रूपांतरां: ‘रायबा-याची व्हाड्डीक’ (१९५४), ‘दामू कुराडो’(१९५५), ‘सोनुदादालो संवसार’ (१९५३-पोर्तुगेज), ‘एक हजार आनी तेईस’ (१९५५, इयूलियू दान्तश (१०२३) हाच्या खेळाचेर आदारीत), ‘म्हजो सर्गार आसल्लो घरकार’ (१९५३-पोर्तुगेज-आंद्रे ब्रुन)आनी ‘एकापरस एक हटी’ (१९५३ जर्मन). हातूंतली एक हजार आनी तेईस ही गंभीर स्वरूपाची जाल्यार हेर सगळ्यो विनोदी. तेभायर मुंबयसावन भायर सरपी ‘साद’ च्या ऑगस्त १९५३ च्या आंकांत ताची शिल्यल्ली शिकवण ही एकांकी उजवाडाक आयली. संवादांतलें घोटीवपण, भाशेची गिरेस्तकाय आनी वास्तव पात्रां ह्या गुणांक लागून आचार्य रामचंद्र शंकर नायक हाच्यो एकांकी १९७५ मेरेन कोंकणी रंगमाचयेचेर रंगत रावल्यो.

वसंत कारे हागेल्यो ‘रिटेदाद’, ‘नबत’, (‘साद’-फेब्रेर १९५४), गोपीनाथ विसु आरसेकार हाची ‘रवळू पै लो दिवटो’ (१९४४), डी. व्ही. काणेकार हागेली ‘म्हाळूदादली फुंकणी’ (१९५१) ह्यो एकांकी तशें पळेल्यार ‘चवथीच्या चंद्रा’ पयलीं तयार जाल्ल्यो. पूण त्यो साहित्यीक कसाक उतरल्यो नात. काणयेच्या आदारान ‘आब्रांवालो यज्ञदान’ हें काव्य-नाट्य उजवाडायलें. कानडी लिपयेंतल्या आर्विल्ल्या कोंकणी साहित्याचो लुईस मास्कारेन्यस हो बपूय अशें मानतात.

१९५० ते १९६० ह्या दशकांत मुंबय आंतरमहाविध्यालयीन पांवड्यार कोंकणी एकांकीन बरीच उदरगत केली. आंतरमहाविध्यालयीन सर्ती हेर भासांवरीच कोंकणीतय जावंक लागल्यो आनी ह्यो एकांकी विध्या ह्या वर्सुकी नेमाळ्यांत उजवाडाक येवंक लागल्यो. १९५३ त मुंबयचे आकाशवाणीचेर कोंकणी विभाग सुरू जालो. थंयूय कोंकणी एकांकी श्रुतिकांक वाव मेळ्ळो. ‘साद’,‘प्रजेचो आवाज’, ‘साळीक’ आदी नेमाळ्यांनी त्यो इजवाडाक आयल्यो. रघुवीर नेवरेकार, शंकर भांडारी, किसन कामत, अ. ना. म्हांबरो, उदय भ्रेंब्रो, विश्वनाथ संझगिरी हांणी ह्या मळार बुन्यादी वावर केलो. रघुवीर नेवरेकार हाच्यो ‘पोपेबाबाली मुंबय’ आनी ‘कोडुनिंब’, किसन कामत हाच्यो ‘दोन आनी दोन’ (१९६८) ह्या संग्रहांतल्यो चार उकांकी, संझगिरीच्यो ‘कर्तव्य’ आनी ‘भुरग्यांली मळणी’, शंकर भांडारीच्यो ‘शेट श्रृंगारता’ , ‘भाव म्हणचो न्हय धाकलो’ आनी हेर एकांकी खूब गाजल्यो. ह्या सगळ्यांमदीं प्रायोगिक कोंकणी एकांकीक फुडें व्हरपी चड म्हत्वाचो नाटककार म्हळ्यार किसन कामत. १९५० ते १९६० ह्या दशकांत गोंयचे आकाशवाणीचेर पुंडलीक नारायण दांडे हाणें जायत्यो कोंकणी श्रृतीका बरयल्यो. पूण त्यो आज संग्रहीत वा मेकळ्या रूपांतय हाताक लागनात.

१९६१ च्या डिसेंबरांत गोंय मेकळें जालें आनी गोंय हें कोंकणीचें कार्यक्षेत्र जालें. कोंकणीच्या कांय म्हालगड्यांनी हेर साहित्यप्रकारावांगडा एकांकीय बरयल्यो. मनोहरराय सरदेसाय- ‘आयज रे धोलार पडली बडी’ (नृत्यनाट्य- १९६०), ‘स्मग्लर’ (१९७५) , रवीन्द्र केळेकार- ‘मुक्ती’ (१९७५)आनी ‘तीन एके तीन’ ; चंद्रकांत पार्सेकार- ‘देंवचार’ (१९६९) आनी हेर कोंकणी एकांकी, अशोक आनी ‘तीन एके तीन’ ; चंद्रकांत पार्सेकार- ‘देंवचार’ (१९६९) आनी हेर कोंकणी एकांकी, अशोक कामत- ‘कोण कोणाचो न्ही’ , ‘ म्हजी भूंय म्हजो मोग’ , ‘अशोकांकी’ (१९६८-१९७५ ह्या काळांत उपसंग्रह) ‘उजवाडाक आयले. रघुवीर नेवरेकार आनी किसन कामत हांच्या ‘बाप्पा’ हे व्यक्तिरेखेभोंवतणी प्रहसनात्मक विनोदी एकांकी रचपाची डॉ. विनय सुर्लकार हाणें खूब फुडें व्हेली. ‘सात मजली हांसो’, ‘खांवचीं पानां’ , ‘बाप्पाली गांथन’ हे संग्रह आनी हेर जायत्यो प्रहसनात्मक एकांकी डॉ. सुर्लकारान बरयल्यो.

१९६८ वर्सा सावन गोंयची कला अकादमी, विध्यालयीन आनी महाविध्यालयीन एकांकी सर्ती घेवंक लागले आनी कोंकणी एकांकीच्या मळार एक क्रांतीच जाली. जायते नवे एकांकीकार फुडें आयले. तातूंतलोच पुंडलीक नारायण नायक हो एक. ताचे ‘मर्णकटो’ हे अखिल भारतीय नभोनाट्य सर्तीचें १९८० वर्साचें पयलें इनाम मेळ्ळें आनी उपरांत ‘चौरंग’ (१९७३) ह्या संग्रहाक साहित्य अकादमी पुरस्कार लेळिल्ल्यान कोंकणी एकांकीकल राश्ट्रीय मान्यताय मेळ्ळी. ताच्या आकाशवाणीवेल्या नाटकुल्यांचो संग्रह ‘आकाशमंच’ (१९८७) उजवाडाक आयलो.

फाटल्या धा-पंदरा वर्सांच्या काळांत जायत्या जाणांनी एकांकी बरयल्यात. पूण संग्रह मात चड उजवाडाक येवंक नात. दत्ता नायक ‘कावळेमाम कावळेमाम’ (१९८३), मधुसूदन बोरकार-हांसोळ’, हेमा नायक- ‘भायली गोड’ (१९८४), प्रकाश थळी- ‘तीन खेतीं शाणीं सुरतीं (१९८७), दत्ताराम कामत बांबोळकार- ‘ वनमहोत्सव’ (१९८९), चा. फ्रा. द कॉश्ता- ‘सुणें माजर हांसता’(१९८८), जयमाला दणायत- ‘सप्तक’, दिलीपकुमार वि. नायक- ‘आजून शाळा सुटूक ना’ , राजू दा. नायक- ‘खूरीस उबारूंकूंच जाय’, श्रीधर कामत-‘इंतेर’, धर्मानंद वेर्णेकार-‘एक जयराम साजुलो अडवलपालकार’ ह्यो कांय उल्लेखनीय एकांकी.

शाळा-कॉलेजीच्या गॅदरींगांनी आनी कालो सारक्या उत्सवांनी तशेंच तालुका पांवड्यावेल्या सर्तीनी भरत नायक हाची ‘वेंचणूक’ ही एकांकी खूब गाजली. ताचे ‘भरें भरें टुणटुणें’ , ‘ बॉबी न्हिदता तेन्ना’ , ‘चपलाहार’, ‘तिसरे माळ्येर बस’ आनी ‘चामट्याक चिमटो’ हे संग्रह उजवाडाक आयल्यात.

कृष्णनाथ आळवणी- ‘ आमीसगळीं देड शाणीं’ , उल्हास पै रायकार- ‘बोमो द ग्रेट’ , रामदास नायक- ‘कावळे’ हाणी शालेय एकांकी बरयल्यात. गोकुळदास मुळ्वी, सुहास सावर्इकार, तानाजी हळर्णकार, शैलेशचंद्र रायकार, जे. एल्. गोयस, मीना काकोडकार, नयना आडारकार, अभयकुमार वेलींगकार, अशोक भोंसलो, एन्. शिवदाद, दिलीप बोरकार, उपेन्द्र तिंबलो (अनिरूध्द बीर), तुकाराम शेट आनी हेर जायत्या जाणांनी एकांकी साहित्य रचलां. रामकृष्ण जुवारकार, सुरेश काकोडकार, पुरूषोत्तम शींगबाळ, रवीन्द्र नमशीकार हांणि कांय अणकारीत तर कांय स्वतंत्र एकांकी संहिता निर्मिल्यात. तियात्र शैलीतली एकांकी, हो एक वेगळो नाट्य प्रकार आसुंये. पूण तियात्राची मूळ संहिता एकांकी सामकी लागींची आसा. तोमाझिन्य कार्दोझ हाणें ‘एक आंक नाटकुलीं’ हो संग्रह आनी फा. फ्रेडी द कोश्त हाणें वेगवेगळ्या नेमाळ्यांनी जायत्यो एकांकी उजवाडायल्यात. फा. फ्रेडी हो किसन कामत आनी डॉ. विनय सुर्लकार हाची ‘बाप्पा’ व्यक्तीरेखेची परंपरा मुखार चलयता. जॉनी एम्. हो तरणाटोय अशे तरेच्यो तियात्री-एकांकी बरयता. ताची ‘श्राप’ एकांकी खूब गाजली. गोंयाभायर महाराष्ट्र,कर्नाटक आनी केरळ ह्या राज्यांनीय कोंकणी नाटककार एकांकी बरयत आसात. मुंबयचो देवराय बैंदूर अय्यंगळ, कर्नाटकांत बाबू टी. नायक, दांडेलीचो के. एन्. राव., मंगळूरचे बि. वी. बालिगा,मोहन भंडारी, अनील पै, कुमठाचो सदानंद पुराणीक, वासुदेव शानभाग, नरहरी प्रभू हांणीय एकांकी बरयल्यात. कर्नाटकांत इगर्जी भोंवतणी कोंकणी एकांकीक पोसवण मेळळ्या. व्ही. जे. पी. साल्दान्य,डॉल्फी लोबो, काल्सीय-मार्टीन डिसा, एस्. एस्..मिरांडा, फ्रेड फेर्नांदीश, सिरील व्हिएगस, विल्फ्रेड रिबिंबस हीं कांय ठळक एकांकीकारांचीं नांवां.

केरळांत एकांकीची व्हडलीशी परंपरा नासली, तरीय नारायण नरसिंह पै (१८७९-१९५९)सारक्यांनी थंय कांय नाटकां आनी एकांकी दाखयइयात. मंगळूर, धारवाड, रेडिओ केंद्रानीय अदींमदीं कोंकणी श्रुतिका वितरायतात.