अनुस्वार कोंकणीचो प्राण

संस्कृत ही सगळ्या भासांची आवय अशें मानतात कारण ह्याच भाशेंतल्यान जायत्यो भारतीय भासो जल्माक आयल्यात. तातूंलीच एक भास म्हळ्यार ‘कोंकणी’.कोंकणी भास ही सगळ्या भाशेच्या मळार आगळी – वेगळी जाणवता ती तिच्या ‘अनुस्वाराक’लागून अशें मानतात.

शब्दांंतल्या खंयच्याय अक्षराचो उच्चार नाकांतल्यान स्पश्ट जाता तेन्ना त्या अक्षरांच्या माथ्याचेर एक बिंदू येता ताका 'अनुस्वार’ अशें म्हणटात.

कोंकणी भाशेंचे खाशेलेपण म्हळ्यार अनुस्वार .देखून हागां अनुस्वाराक एक उच्चेले स्थान प्राप्त जाल्लें पळोवंक मेळटा ह्याच खातीर आमी म्हणटात की कोंकणी भाशेचो प्राण म्हळ्यार‘अनुस्वार’कारण हवा बगर जसो मनीस जगूंक शकना तेच भाशेन अनूस्वारा बगर कोंकणी भास अर्दकुटी थारता. कोंकणी भाशेंतले वेगळेपण जाणवता ते अनुस्वाराक लागून हाच्या वयल्यान आमी म्हणू शकता की कोंकणी भाशेच्या उतरावळीनी मीठ – मसालो घालपाचे काम अनुस्वार करता आनी तांतल्यान कोंकणी भाशेक एक वेगळोच स्वाद येता. अनुस्वाराक लागून कोंकणी भाशेंतल्या शब्दामदीं जायतो बदल घडून येता तो नदरेक येता. देखीक — आमच्या घरांलागी ‘बांय’ (well)आसा आनी आमचे माणकुले ‘बाय’ (girl)सोबीत दिसता.ह्या रितीन वयर दिल्ल्या बांय’ आनी ‘बाय’ ह्या दोन शब्दामदलो फरक अनुस्वाराक लागून जाणवता.आनी अशेतरेन अनुस्वाराक लागून उतरांचो अर्थ बदलतात. देखीक — ‘न्हंय’ हाका अनुस्वार आशिल्ल्यानriver म्हुण लेखता तर ‘न्हय’ ह्या उतराक अनुस्वार नाशिल्ल्यान (no)म्हूण लेखतात.अश्यो आनीक जायत्यो देखी पळोवंक मेळटात.देखीक — पाय –पांय, काय –कांय, माड –मांड....... आदी. कोंकणी भाशेंत अनुस्वाराक एक खाशेले स्थान आशिल्ल्यान ताचो प्रयोग वेगवेगळ्या तरानी जाता.देखीक — सुरवेच्या उतरांत आयिल्ल्या अनुस्वाराक ‘मुळावो अनुस्वार’ अशें म्हणटात. देखीक — वंय, जंय,पंगड, मंत्री.....आदी सारकिल्ली उतरां मेळटात.तशेंच उतरां अनुस्वार घोळटात.देखीक — वर्गांत,मनांत, महाविद्द्याल्यांत..... तेच भाशेन शेवटाक उतरांनी कांय अनुस्वार घोळटाना दिसता.देखीक — झाडां,भुरगीं, पेडां,रानां..... आदी. अनुस्वाराचो एक खाशेले म्हत्व म्हळ्यार दोन भाशेंमदले वेगळेपणां वा एकाद्रे वाक्य / उतरां ही कोंकणीत कांय मराठीतली ही ताचेर आशिल्ल्या अनुस्वारा वरवी कळपाक सोपे जाता.देखीक — ‘श्री चावुण्डराजें करवियलें’ह्यो कर्नाटकातल्या फातरपठ्याच्यो पयल्या वळीनी दोन अनुस्वार घोळिल्लें दिश्टी पडटा.देखून कोंकणीची खाशेलपण ही वळ अनुस्वराक लागून कोंकणीतलीच आसा म्हणपाची सिध्द जाला.हेच तरेन कोंकणी आनी मराठी भाशेंमदलो वेगळेपण दाखोवपी आनीक एक देख म्हळ्यार —‘कांय’ हो शब्द मराठी वा कोंकणीतलो आसा हे सिध्द करपाक अनुस्वार आमकां मदत करता.जशें की कोंकणीतल्या ‘कांय’चेर ‘का’अक्षराचेर अनुस्वार येता आनी ताचो अर्थ ‘कांय ना’(nothing) असो जाता. तेचतरेन मराठीत ‘का’चेर अनुस्वार येवचो न्हय म्हण मराठीत ‘काय’ ह्या उतराचो अर्थ what?? असो सिध्द जाता.जशें की काय पाहिजे तुम्हाला ??? शणै गोंयबाब ह्या यूग पुरूशान आपल्या बरपावळींतल्यान अनुस्वाराच्या मुद्द्यावयल्यान कोंकणी ही मराठी परस कशी वेगळी जाणवता हे देखीसयत स्पश्ट केला.

• मुळावें अनुस्वारात जंय मुळातच जे नाकीये स्वर सुचयतात तेन्ना शब्दाक अनुस्वार येता.देखीक — पांच,संद, नांत,हांत, धांव,.....
• क्रियापदाच्या ‘ऊंक’हो प्रत्यय दाखोवपा खातीरय अनुस्वाराचो उपेग दाखोवपा खातीरय पडटा. देखीक— आसूंक, मारूंक,करूंक, काडूंक
• भोववचनी उतरां दाखोवपाक लेगीत अनुस्वाराचो उपेग लागता. देखीक —घर-घरां,काम-कामां,उतर-उतरां,भुरगे-भुरगीं.....
• तेच तरेन क्रियापदाचें पूर्ण रूप दाखोवपाकय अनुस्वाराचो उपेग जाता. देखीक —नाशिल्लें, आशिल्लें,दिल्लें, केल्लें,जाल्लें.....
• अनुस्वाराक लागून काळय कळपाक मदत जाता. देखीक —

वर्तमान काळ      भूत काळ       भविश्य काळ   केल्लें          करतालें           करतलें   जालें           जातालें           जातलें   दितां           दितालें           दितलें   करतां          करतालें           करतलें   वतां           वतालें            वतलें 

• कोंकणी भाशेंत अनुस्वाराक लागूनच भाशीक भेद कळपाक मदत जाता.(चडकरून मराठी – कोंकणी हांचे मदलो फरक)देखीक — कोंकणी -कोकणी, कांय -काय, केले -केलें.....

• सगळी संदीस्वरी उतरां बरयताना अनुस्वार संदीस्वरांतल्या पयल्या स्वराचेर दिवचो. देखीक —खंय, भंय,शींव, कूंय,भोंवरो..... आदी.
• कुसान सोंपतल्या उतरांच्या कांय रूपांनी अनुस्वार येता तेन्ना तो ‘व’ चेर दिवचो. देखीक — जेवंक, न्हावंक,बरोवंक, चलोवंक,आडावंक, पेवंक,येवं, जावं..... आदी.
• हाणें, ताणें,जिणें, तिणें,हिणें, कोणें ही उतरां अशी ‘णे’ चेर अनुस्वार घालून बरोवप. हो अनुस्वार म्हळ्यार तिसरे विभकतीच्या ‘ण’ कुसाचे रूप.
• जांणी, तांणी,हांणी ह्या उतरांनी अनुस्वार पयल्या अक्षराचेर दिवचो, ‘णी’चेर दिवचो न्हय. कारण भोववचनांत तिसरे विभकतीचे ‘नी’कुस लागतना नाकयेपण आदल्या अक्षराचेर वता.ह्या नेमाक धरुनूच वयल्या उतरांनी अनुस्वार आदल्या अक्षराचेर दिवचो.
• ‘हय’चे विरोधार्थी उतर ‘न्हय’ बरयाताना ताचेर अनुस्वार दिवचो न्हय.पूण ‘नदी’ चे समानार्थी उतर ‘न्हय’ बरयतना ताचेर अनुस्वार दिवचो. देखीक — ह्या संवसारात कोण कोणाचो

न्हय. म्हाझुजांत रगताच्यो न्हंयो व्हांवल्यो.

कोंकणी आशिल्लें वेगवेगऴ्या संदभार्त दिसून येवपी अनुस्वाराचे म्हत्व पळयतकच आमच्या लक्षांत येता की अनुस्वार हो कोंकणी भाशेंत खूब म्हत्वाचो.

• कोंकणी शुध्दलेखनाचे नेम, गोवा कोंकणी अकादेमी,पणजी-गोंय, (२००७)