Stomme Film

Earst yn 1927 waard it mei de yntroduksje fan de lûdsfilm mooglik om lûd en byld syngroan ôf te spyljen.

Om it missen fan lûd op te heinen, kamen yn in stomme film teksten foar dy’t de situaasje op it skerm ferdúdliken of de dialooch werjûne. Ek ûndertiteling wie noch net mooglik, dus de filmbylden waarden ôfwiksele mei skermfoljende buordsjes dêr’t de tekst op stie; de tuskentitels.

Soms waard in eksplikateur brûkt, immen dy’t sei wat sein waard en dy’t begeliedende lûden makke. Sa’n eksplikateur wie in artyst op himsels. As yn de film bygelyks immen in moter oanslingere, dan draaide de eksplikateur mei in rattel. Foel der wat, dan sloech de eksplikateur in klappende stôk op ‘e tafel, de slapstick, dy’t syn namme oan dit sjenre film joech. In goede eksplikateur wist sekuer hoe’t de film gie, sadat er op ‘e tiid de helpmiddels foarhannen hie om lûden mei te meitsjen. Fierder waard de film faak mei muzyk begelaat troch in (lyts) orkest dat yn in orkestbak siet, sa leech dat it publyk har net seach, mar se sels it skerm noch wol sjen koene of gewoan njonken it skerm. Fan in hielendal stomme film hat dêrom winlik nea echt sprake west.

In soad grutheden fan de stomme film seagen nei de yntroduksje fan de lûdsfilm in ein oan harren filmkarriêre kommen; de aktearstyl fan de stomme film wie foar in grut part net geskikt foar in lûdsfilm. Akteurs mei in lange karriêre yn de stomme film hiene faak muoite mei de omskeakeling. Se bleaune tefolle oan it âlde hingjen, in troch lichemstaal en gesichtsútdrukkings útmakke aktearstyl. Yn oare gefallen kompinsearren se krekt tefolle, wat in ‘stiif’ resultaat opsmiet, of se hiene muoite mei de timing wêrtroch petearen net floeiend ferrûnen.

Lûdsfilms blieken minder maklik te ferkeapjen oan oare lannen troch de taalbarriêre. By de stomme films wie it mar in kwestje fan it ferfangen fan de tuskentitels, by de lûdsfilm wie dat problematysker. Inkeld keazen se derfoar om in film tagelyk yn twa of mear talen op te nimmen, bygelyks Der blaue Engel (1930) dy’t yn it Dútsk en it Ingelsk opnommen waard.

• Charlie Chaplin
• Buster Keaton
• Stan Laurel en Oliver Hardy
• Harold Lloyd
• Ben Turpin
• Harry Langdon
• Roscoe 'Fatty' Arbuckle
• Lillian Gish
• Asta Nielsen
• Mary Pickford
• Douglas Fairbanks
• Buster Brown
• The Keystone Cops
• W.C. Fields

Yn Nederlân (of ôfkomstich út Nederlân):

• Truus van Aalten
• Annie Bos
• Lola Cornero
• Lien Deyers
• Jetta Goudal
• Adelqui Migliar
• Adele Sandrock

mei regisseur en jier:

• La sortie des usines Lumière, Bruorren Lumière, 1895
• Quo Vadis, Ferdinand Zecca, 1902
• Le voyage dans la lune, Georges Méliès, 1902
• The Great Train Robbery, Edwin S. Porter, 1903
• La presa di Roma, Filoteo Alberini, 1905
• Ben Hur, Sidney Olcott, 1907
• Quo vadis, Enrico Guazzoni (Italië), 1912
• From the Manger to the Cross, Sidney Olcott, 1912
• Cabiria, Giovanne Pastrone, 1914
• The Perils of Pauline, Louis J. Gasnier & Donald MacKenzie 1914
• The Birth of a Nation, D. W. Griffith, 1915
• Intolerance, D.W. Griffith, 1916
• Cleopatra, J. Gordon Edwards, 1917
• Rebecca of Sunnybrook Farm, Marshall Neilan, 1917
• Das Cabinet des Dr. Caligari, Robert Weine, 1920
• Der Golem, Paul Wegener, 1920
• Nosferatu, Friedrich Wilhelm Murnau, 1922
• Safety Last!, Harold Lloyd, 1923
• The Thief of Bagdad, Douglas Fairbanks, 1924
• Sherlock Jr., Buster Keaton, 1924
• Greed, Erich von Stroheim, 1924
• Pantserkruiser Potemkin, Sergej Eisenstein, 1925
• The Gold Rush, Charlie Chaplin, 1925
• The Phantom of the Opera, Lon Chaney, 1925
• The Big Parade, King Vidor, 1925
• Faust, Friedrich Wilhelm Murnau, 1926
• Sparrows, Mary Pickford, 1926
• The Lodger: A Story of the London Fog, Alfred Hitchcock, 1927
• The General, Buster Keaton, 1927
• Sunrise, Friedrich Wilhelm Murnau, 1927
• Metropolis, Fritz Lang, 1927
• La Passion de Jeanne d'Arc, Carl Theodor Dreyer, 1928
• Die Büchse der Pandora, Georg Wilhelm Pabst, 1929
• De man met de camera, Dziga Vertov 1929
• De aarde, Oleksandr Dovzjenko 1930
• The Artist, Michel Hazanavicius 2011