نینا ویکتوروونا پیگولوسکایا: تاریخ‌نگار اهل شوروی

نینا ویکتوروونا پیگولوسکایا Нина Викторовна Пигулевская نینا ویکتوروونا پیگولوسکایا
زادهٔ	۱۳ ژانویه ۱۸۹۴ میلادی سن پترزبورگ، شوروی
درگذشت	۱۷ فوریه ۱۹۷۰ میلادی (۷۶ سال) لنین‌گراد، شوروی
پیشه	خاورشناس و ایران‌شناس

او در سن پترزبورگ در خانواده‌ای صاحب‌نام که چندتن از آنان از محققان و دانشمندان روسیه بودند، زاده‌شد. در آغاز به فراگیری تاریخ و زبان‌های باستانی (یونانی و لاتینی) در دانشگاه سن پترزبورگ پرداخت و به‌دنبال آن مطالعات خود را دربارهٔ شرق در همین دانشگاه ادامه داد و در زبان‌های سامی مانند عبری و آرامی و سریانی و امهاری تخصص یافت و بعدها زبان عربی را نیز فراگرفت. افزون بر این او با چند زبان زندهٔ اروپایی یعنی انگلیسی و آلمانی و فرانسه و ایتالیایی نیز آشنایی داشت.

پیگولوسکایا در ۱۹۱۸ دورهٔ کلاس‌های بستوژف را به پایان رساند و در ۱۹۲۲ در رشتهٔ خاورشناسی از دانشگاه پتروگراد درجهٔ دکتری گرفت. میان سال‌های ۱۹۲۱ تا ۱۹۲۸ در کتابخانهٔ عمومی لنین‌گراد و ۱۹۳۸ در مؤسسه مطالعات خاورشناسی (در فرهنگستان علوم اتحاد جماهیر شوروی) به کار اشتغال داشت. از ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۱ و نیز از ۱۹۴۴ تا ۱۹۵۱ در دانشگاه لنین‌گراد تدریس می‌کرد. در ۱۹۴۶ به‌عنوان عضو وابستهٔ فرهنگستان علوم اتحاد جماهیر شوروی برگزیده شد و در ۱۹۵۲ نیابت ریاست انجمن روسیه و فلسطین و سردبیری مجموعهٔ فلسطین را عهده‌دار گردید. پیگولوسکایا در ۱۹۶۰ به عضویت انجمن آسیایی فرانسه درآمد. او به دریافت سه نشان و مدال‌های متعدد نایل شد.

پیگولوسکایا عمدتاً به عنوان تاریخ‌نگار و متخصص تاریخ خاورمیانه و روم شرقی در اوایل سده‌های میانه شناخته شده‌است. مطالعات وی بیشتر دربارهٔ تاریخ، آثار سریانی، فئودالیسم و خاستگاه آن، نظام اقتصادی-اجتماعی و گسترش فرهنگی شام، عربستان، ایران، و بیزانس در سده‌های میانه بود. وی برآن بود که تبیین ویژگی‌های دو نظام برده‌داری و فئودالی در خاور نزدیک در حکم کلید حل مسائل تاریخی این نواحی در سده‌های سوم و هفتم میلادی است. او به موضوعاتی چون تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، روابط ایران و بیزانس، نهضت مزدکیان، مسیحیان ایران، جغرافیا و سازمان‌های اقتصادی، بازرگانی و تولیدی ایران در دورهٔ ساسانی و مناسبات فئودالی و چگونگی ظهور آن، اقطاع، نظام ارضی و راه ابریشم پرداخته‌است.

در واقع، او وارث دیدگاه و نظام فکری غالب محققان شوروی سابق است و در بررسی موضوعات و رویدادهای تاریخی به گذر از مرحلهٔ برده‌داری به فئودالیسم، و بروز مناسبات فئودالی در نتیجهٔ تشدید تضادهای طبقاتی قائل است. با این حال، تحقیقات وی دارای اهمیت بسیار است، زیرا توانایی او در استفاده از زبان‌های باستانی و جدید سبب می‌شد تا بتواند منابع را دقیق بررسی کند و در نتیجه‌گیری‌ها، بر اسناد و مدارک مشخص تاریخی تکیه کند؛ کمتر کسی توانسته‌است چون او به این موضوعات با نگاهی جامع و چندجانبه بپردازد.

کتاب‌های او که به فارسی ترجمه شده‌اند عبارت‌اند از:

• اعراب حدود مرزهای شرقی و ایران در سده‌های چهارم ـ ششم میلادی (ترجمهٔ عنایت‌الله رضا، تهران ۱۳۷۲).
• شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان (ترجمه عنایت‌الله رضا، تهران ۱۳۶۷).
• فصل اول و دوم کتاب تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هیجدهم (ترجمهٔ کریم کشاورز، تهران ۱۳۶۳).
• و مقدمهٔ کتاب ایران در آستانهٔ یورش تازیان (تألیف کولسینکف، ترجمهٔ محمد رفیق یحیایی، تهران ۱۳۵۷).
• ایران و بیزانس در سده‌های ششم و هفتم میلادی ، نینا پیگولفسکایا، (برگردان کامبیز میربها، تهران ۱۳٩١).