نگونسار
نگونسار، پَنْجهٔ مَرْیَم، بخور مریم یا سیکلامن نام یک سرده از گیاهان است.
این سرده دارای ۲۳ گونه می‌باشد. این گیاه را از گیاهان بومی منطقهٔ قفقاز و مدیترانه دانسته‌اند. در ایران بیشتر در نواحی کوهستانی شمال کشور مانند گرگان، گیلان، مازندران، و نواحی غرب مانند آذربایجان و کردستان می‌روید.
| نگونسار | |
|---|---|
 | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| دسته: | گیاهان گلدار |
| راسته: | خلنگ‌سانان |
| تیره: | تیره پامچال |
| سرده: | نگونسار |
نگونسار گیاهی است علفی از خانوادهٔ پامچالیان (پریمولاسه). این گیاه ساقه‌ای غده‌ای و زیرزمینی و برگ‌هایی پهن و قلبی شکل یا کنارهٔ دندانه‌دار به رنگ‌های سبز روشن یا نقره‌ای، و گل‌هایی به رنگ‌های سفید، بنفش مایل به ارغوانی تیره یا صورتی و قرمز و سرنگون در میان برگ‌ها دارد. یکی از انواع مشهور آن نگونسار ایرانی است.
نیای نخستین نگون‌سارها از کوه‌های ایران قدیم منشأ گرفته‌اند که شامل ایران امروز، میان‌رودان، سوریه، مصر، بخش‌هایی از آسیای کوچک و هند بوده‌است. نگون‌سارها در سرتاسر منطقه مدیترانه رشد می‌کنند، از جمله در مناطق حاشیه ای شامل ساحل جنوب غربی دریاچه خزر در شمال ایران و مکانی در سومالی در شاخ آفریقا. نگونسار وحشی ایرانی به دلیل گل‌های ظریف آن بسیار محبوب است و گلبرگ‌های آن از سفید خالص تا صورتی تغییر نموده و بوی مطبوعی دارد. در بین گیاهان آلی، سرده نگونسار به دلیل تولید برخی ترکیبات آلی در بخش‌های زیرزمینی و هوایی توجه خاصی را به خود اختصاص داده‌است. بسیاری از گونه‌های نگونسار به‌طور گسترده در طب سنتی برای درمان بواسیر و پوست‌آماس و دفع کرم‌های مجرای گوارشی به کار رفته‌اند.
نام‌گذاری
در سبب نام‌گذاری این گیاه و انتساب آن به مریم گفته‌اند که چون در بیابان حضرت مریم را درد زایمان گرفت، در زیر درخت خرمایی گیاه خودرویی را چنگ زد و در پنجهٔ خود گرفت و فشرد تا حضرت عیسی را به دنیا آورد. از آن‌رو، این گیاه به نام او شهرت یافته‌است. در فرهنگ پزشکی اسلامی و فرهنگ و ادب فارسی گیاهانی چند از نوع سیکلامِن به پنجهٔ مریم یا شجرهٔ مریم معروف‌اند. آن را چنگ مریم هم نامیده‌اند. در متون دارو پزشکی اسلامی کهن گیاهانی مانند بَنْجَنْگُشْت [= پنج انگشت، صورت عربی آن فنجنکشت و بنجنکشت]، شجرهٔ مریم، کَفّ مریم[دست مریم]، کَفّ العَذراء (دست دوشیزه، کنایه از مریم عذرا یا مریم باکره)، کف عائشه، کف الکلب، کف الاسد، کف السَبُع و… را نیز به گیاه بخور مریم اطلاق کرده‌اند. در فارسی به نگونسار هم معروف است.
نگهداری
نگون‌سارها جابجایی را دوست ندارند و از نظر زمان گل دادن، دارای انواع بهاره و پاییزی هستند.
نگون‌سارها نیازمند به نورغیرمستقیم، جریان هوا، گلدان و خاک مناسب اند. برای گلدهی هر سه ماه یکبار در فصل رشد کود مخصوص گلدهی با دوز مناسب اقدام کنید.
در فرهنگ مردم
در میان مردم برخی سرزمین‌های مسلمان‌نشین، همچون دورهٔ باستان با توجه به آنکه پنجهٔ دست همچون عامل دفاعی در برابر چشم‌زخم به کار می‌رفته، ارزش جادویی داشته‌است. یکی از روش‌های کارآمد برای دفاع در برابر چشم‌بد میان مردم، به ویژه میان مردم آفریقای شمالی و برخی بخش‌های خاورمیانه، دراز کردن دست راست با پنجه‌های گشوده به سوی کسی است که احتمال می‌رود آسیبی از نگاهش برسد.
زمستان و بهار
-
Cyclamen abchasicum -
Cyclamen alpinum -
Cyclamen balearicum -
-
نگونسار برگ گرد جنگلی subsp. caucasicum -
Cyclamen creticum -
Cyclamen elegans -
Cyclamen libanoticum -
Cyclamen parviflorum -
-
Cyclamen pseudibericum -
Cyclamen rhodium -
Cyclamen repandum
تابستان و پاییز
-
Cyclamen africanum -
Cyclamen cilicium -
Cyclamen colchicum -
-
Cyclamen graecum -
Cyclamen intaminatum -
-
Cylamen mirabile -
Cyclamen purpurascens -
Cyclamen rohlfsianum
پانویس
منابع
- بری، سوزان؛ برادلی، استیو (۱۳۸۵)، گیاهان و باغچه‌ها، ترجمهٔ محمدعلی فرزاد، تهران: کارنگ، شابک ۹۶۴-۶۷۳۰-۷۴-۴
- بیگم فقیر، مرضیه (۱۳۸۰). تیره‌های متداول گیاهان گلدار. رشت: دانشگاه گیلان. شابک ۹۶۴-۶۵۷۷-۸۸-۱.
پیوند به بیرون
| در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ نگونسار موجود است. |
| اطلاعات مرتبط در ویکیگونه: Cyclamen |
This article uses material from the Wikipedia فارسی article نگونسار, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.