نخست‌وزیر بریتانیا: رئیس دولت کشور بریتانیا

نخست‌وزیر به فرمانروا در خصوص استفاده از امتیاز ویژه سلطنتی مشاوره می‌دهد، وي ریاست کابینه بریتانیا را بر عهده دارد و وزرای آن را برمی‌گزیند. نخست‌وزیر و هیئت دولت (شامل بالاترین وزرا که سران دولت هستند) همه جواب‌گوی تمام سیاست‌ها و اقدام‌هایشان به پادشاه/ملکه، پارلمان، حزب سیاسی‌شان و نهایتاً به رأی‌دهندگان می‌باشند. نخست‌وزیر کنونی، ریشی سوناک در ۲۵ اکتبر ۲۰۲۲ از سوی پادشاه چارلز سوم منصوب شد.

نخست‌وزیر پادشاهی متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی
نشان دولتی دولت اعلیحضرت
پرچم بریتانیا
متصدی کنونی ریشی سوناک از ۲ آبان ۱۴۰۱
لقب	بسیار محترم
گونه	رئیس دولت
عضوی از	کابینه بریتانیا شورای اختصاصی بریتانیا شورای امنیت ملی بریتانیا
اقامت‌گاه	شماره ۱۰، خیابان داونینگ لندن، انگلستان، پادشاهی متحده
گمارنده	پادشاه چارلز سوم از پادشاهی متحده از بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی
مدت دوره	تا زمان امر اطمینان از طرف مجلس عوام بریتانیا
دارندهٔ افتتاحی	سر رابرت والپول (به عنوان اولین نخست‌وزیر)
بنیادگذاری	۴ آوریل ۱۷۲۱
وبگاه	Number10.gov.uk

نخست‌وزیر به عنوان «رئیس حکومت پادشاهی انگلستان»، دارای بیش‌ترین قدرت در بریتانیا است. او حزب سیاسی اکثریت را رهبری می‌کند، به صورت علنی اکثریت را در مجلس عوام بریتانیا هدایت می‌کند و در عین حال رئیس هیئت دولت (قوه مجریه) است. همچنین وی متصدی هر دو قوهٔ مجریه و مقننه نیز می‌باشد. نخست‌وزیر در مجلس عوام می‌کوشد بر اساس اهداف حزب خود، عملکرد قانون‌گذاری را هدایت کند. صلاحیت اجرائی نخست‌وزیر شامل حق گماشتن (و یا تعویض) تمام اعضای هیئت دولت، هماهنگ نمودن سیاست‌ها و فعالیت‌های تمام سازمان‌های حکومتی و کارکنان و خدمات اجتماعی است. او به عنوان «چهره» و «صدای» رسمی حکومت پادشاه در داخل و خارج از کشور شناخته می‌شود. هیئت رئیسه به تنهایی و با امر نخست‌وزیر بسیاری از قدرت‌های قانونی و امتیازات ویژه ملکه را اجرا می‌کند. این امتیازات شامل امر انحلال پارلمان، امور عالی قضایی، سیاسی، رسمی و انتصاب کلیسایی کلیسای انگلستان و مشاوره اعیانی، مقام سلحشوری، اعطای مدال‌ها و دیگر افتخارات می‌باشد.

مقام نخست‌وزیری بریتانیا در ابتدا وجود نداشت. این مقام به‌طور آهسته در سیصد سال شکل گرفت. ریشه‌های آن را در تغییرات قانون اساسی که در طول استقرار انقلابی (۱۶۸۸–۱۷۲۰) اتفاق افتاده بود و باعث انتقال قدرت سیاسی از هیئت رئیسه به مجلس شورا شده بود می‌توان پیدا کرد. نخستین نخست‌وزیران (۱۷۲۰–۱۷۸۴) در بهترین دوسوگرایی در این مورد بودند؛ بیشتر آن‌ها از اعلام و استفاده کردن از این مقام امتناع می‌کردند. این مقام بسیار پایین شناخته می‌شد و در مدارک رسمی یادی از آن نمی‌گردید. در ۱۸۳۰، نخست‌وزیر «بهترین میان هم‌قدرتی‌ها» در مجلس شورا و رئیس حکومت پادشاهی انگلستان تبدیل شد. با شروع سده ۲۰ام، مقام نخست‌وزیری مدرن (صدارت) روی کار آمد؛ این جایگاه از سلسه مراتب و مقامات هیئت رئیسه، مجلس شورا و هیئت دولت بالاتر شد. در اوایل همان سده، نفوذ مجلس لردهای انگلیس در عملکرد قانون‌گذاری به جایگاه دوم کشیده شد و قدرت نخست‌وزیر به‌طور غیرمستقیم بالا برده شد. اعمال و تغییرات قانونی اخیر، محدودیت‌هایی روی صلاحیت‌های نخست وزیران قرار داده‌است.

معمولاً از آنجایی که این مقام به صورت قانونی همچنان وجود ندارد (بریتانیا دارای قانون مشروطه مکتوب نیست و از نظر قانونی این کشور همچنان دارای سلطنت مطلقه است) پس در نتیجه در تاریخ اولین نخست‌وزیر هم وجود ندارد؛ با این حال این عنوان را به‌طور سنتی و افتخاری به رابرت والپول می‌دهند که در زمان جرج اول لرد اول خزانه داری بوده‌است.

در سال‌های اخیر نخست‌وزیر معمولاً از بین رهبران یکی از دو حزب کارگر بریتانیا یا حزب محافظه کار که دارای اکثریت در انتخابات شده‌اند از طرف مجلس عوام به پادشاه معرفی می‌شوند. ریشی سوناک نخست‌وزیر جدید بریتانیا سیاست‌مداری از حزب محافظه‌کار بریتانیا است.

نخست‌وزیر پادشاهی متحده حزب اکثریت سیاسی را رهبری می‌کند، باید اعتماد مجلس عوام (مجلس پائین‌تر مقننه) را جلب کند.

رسم بر این است که نخست‌وزیر بریتانیا، نقطه نظرات شخصی مقام سلطنت را که در جلسات خصوصی ابراز می‌شود را بازگو و نقل قول نکند.

•  
  مارگارت تاچر
  (دورهٔ نخست‌وزیری: ۱۹۷۹-۱۹۹۰)
•  
  جان میجر
  (دوره: ۱۹۹۰-۱۹۹۷)
•  
  تونی بلر
  (دوره: ۱۹۹۷-۲۰۰۷)
•  
  گوردون براون
  (دوره: ۲۰۰۷-۲۰۱۰)

فهرست نخست وزیران بریتانیا