عباس واعظ طبسی: فقیه شیعه

عباس واعظ طبسی
واعظ طبسی در ۱۳۹۴
نماینده مجلس خبرگان رهبری دوره‌های ۱، ۲، ۳ و ۴
دوره مسئولیت ۱ اسفند ۱۳۵۸ – ۱۴ اسفند ۱۳۹۴
حوزه انتخاباتی	استان خراسان رضوی
دوره مسئولیت ۴ اسفند ۱۳۷۷ – ۳۰ بهمن ۱۳۸۵
حوزه انتخاباتی	استان خراسان
دوره مسئولیت ۲ اسفند ۱۳۶۹ – ۳ اسفند ۱۳۷۷
حوزه انتخاباتی	استان خراسان
دوره مسئولیت ۲۴ مرداد ۱۳۶۲ – ۱ اسفند ۱۳۶۹
حوزه انتخاباتی	استان خراسان
عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام دوره‌های ۳، ۴، ۵ و ۶
دوره مسئولیت ۲۷ اسفند ۱۳۷۰ – ۱۴ اسفند ۱۳۹۴
گمارنده	سید علی خامنه‌ای
رئیس	اکبر هاشمی رفسنجانی
تولیت آستان قدس رضوی
دوره مسئولیت ۲۵ بهمن ۱۳۵۷ – ۱۴ اسفند ۱۳۹۴
گمارنده	سید روح‌الله خمینی
پس از	سید محمدصادق امیرعزیزی
پیش از	سید ابراهیم رئیسی
اطلاعات شخصی
زاده	۳ تیر ۱۳۱۴ مشهد، خراسان، ایران
درگذشته	۱۴ اسفند ۱۳۹۴ (۸۰ سال)
آرامگاه	حرم امام رضا

عباس پالیزدار، او را به «فساد اقتصادی»، «رانت خواری» و در برخی موارد به «فساد اخلاقی» متهم کرد که هیچ‌کدام ثابت نشد. طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی، منصب تولیت آستان قدس رضوی از سوی رهبر تعیین می‌شود

تولد

عباس واعظ طبسی، در ۳ تیر ۱۳۱۴ در خانواده ای مذهبی در شهر مشهد متولد شد. پدر او ، غلامرضا واعظ طبسی از روحانیون تأثیرگذار زمان خود به‌شمار می‌آمد. عباس واعظ طبسی پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه به تحصیل در علوم حوزوی علاقه مند شد و در سن ۱۶ سالگی با حضور در حوزه علمیه مشهد دروس مقدمات، سطح و خارج را در این حوزه گذراند. آشنایی وی با سید مجتبی نواب صفوی در سال ۱۳۳۰، باعث به وجود آمدن روحیهٔ مبارزه با دودمان پهلوی شد. دیدار او با سید علی خامنه‌ای و سید مجتبی نواب صفوی موجب شد تا برای مبارزه علیه رژیم، با هم یک گروه تشکیل دهند و از آن پس مبارزه علنی عباس واعظ طبسی با دودمان پهلوی آغاز شد.

خانواده

پدر وی، غلامرضا واعظ طبسی از مبلغان مشهد بود. طبسی، در یک سالگی پدرش را از دست داد و دوران کودکی را با سرپرستی مادر پشت سر گذاشت. مصطفی واعظ طبسی پسر سوم عباس واعظ طبسی و رئیس دفتر تولیت آستان قدس رضوی تا زمان درگذشت پدرش بود.

عباس واعظ طبسی از آموزه‌های افرادی چون محمدتقی ادیب نیشابوری، مدرس یزدی، هاشم قزوینی، میرزا جواد آقا تهرانی، میلانی و میرزا حسین فقیه سبزواری برخوردار گردید و فلسفه، فقه، اصول، کلام و سایر علوم اسلامی را نزد آنان آموخت.

سید حسین طباطبایی بروجردی واعظ طبسی را طلبه‌ای خوش‌فکر و به عنوان زبان حوزه‌های علمیه دانسته و با تقدیر و مهرورزی از وی نام می‌برد.

وی در جایگاه عالی‌رتبه‌ترین مقام رسمی حوزه علمیه مشهد، شورای عالی حوزه علمیه خراسان را تشکیل داده و حوزه علمیه این شهر را که ضلع سومی برای حوزه‌های علمیه قم و اصفهان محسوب می‌شود، گسترش دهد.

عباس واعظ طبسی به همراه علی خامنه‌ای و هاشمی نژاد روحانیونی بودند که هستهٔ مرکزی فعالیت‌های انقلابی در مشهد با محوریت حرم علی بن موسی الرضا را مدیریت می‌کردند. وی شدیداً تحت تأثیر نواب صفوی بود و در طول سال‌های ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۴ در سخنرانی‌های خود به مخالفت با رژیم پهلوی برخاست و سرانجام در سال ۱۳۳۴ مجدداً ممنوع‌المنبر شد و این منع تا هنگام سقوط رژیم پهلوی ادامه یافت.

عباس واعظ طبسی اولین بار در سال ۱۳۴۱ دستگیر و راهی زندان ساواک شد. چند بار قبل از این هم دستگیر شده بود اما زندانی نشد.

عباس واعظ طبسی در سال ۱۳۴۳ به همراه سید حسن میردامادی نجف‌آبادی (از منسوبین علی خامنه‌ای)، سید محمود مجتهدی (برادر سیدعلی سیستانی) و مدرس یزدی نزد روح‌الله خمینی رفت و در جلسه‌ای با حضور مردم در خصوص اتفاقات ۱۵ خرداد سخنرانی کرد که خمینی تحت تأثیر صحبتهای او به گریه افتاد. پس از آن دوباره در راه‌آهن قم دستگیر و به زندان قزل قلعه منتقل شد. در این دیدار روح‌الله خمینی در مورد او گفت:

من به شما از دو حیث ارادت دارم، بخاطر خودتان و به خاطر مرحوم والدتان، چه بسیار افرادی غیرمسلمان بودند که تحت تأثیر منطق و کلام مؤثر و پرجاذبه او به اسلام مشرف شدند و در کشورهای عربی موقعیت ویژه‌ای داشت.

عباس واعظ طبسی اولین بار در سال ۱۳۴۴ در مراسمی که برای سخنرانی در رفسنجان دعوت شده بود محمدجواد باهنر را ملاقات کرد و آنها قبل از سخنرانی موضوعات قابل طرح را مرور کردند. پس از سخنرانی به وی اعلام شد که ممنوع‌المنبر است. باهنر چند بار پس از انقلاب به مشهد آمد و از دانشگاه علوم اسلامی رضوی بازدید کرد و قرار بود در این دانشگاه به واعظ طبسی کمک کند که کشته شد.

لطف‌الله میثمی از اعضای نهضت آزادی و عضو سابق سازمان مجاهدین، واعظ طبسی را یکی از فعال‌ترین مبارزان و ساده‌زیست‌ترین روحانیان قبل از پیروزی انقلاب معرفی می‌کند

عباس واعظ طبسی سمت‌های زیر را در جمهوری اسلامی ایران دارا بود:

• تولیت آستان قدس رضوی از انقلاب ایران از ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۴
• نماینده ولی فقیه در استان خراسان (رضوی، شمالی و جنوبی)
• مدیر عالی حوزه علمیه خراسان
• عضو مجلس خبرگان رهبری
• عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام

 

در ۲۵ بهمن ۱۳۵۷ سرپرستی آستان قدس رضوی توسط روح‌الله خمینی به واعظ طبسی محول شد. دو سال بعد وی حکم تولیت آستان قدس رضوی را از روح‌الله خمینی دریافت کرد.

حکم تولیت آستان قدس رضوی

حکم انتصاب به تولیت استان قدس رضوی به شرح ذیل است:

بسم الله الرحمن الرحیم

جناب آقای مستطاب حجت‌الاسلام جناب آقای عباس واعظ طبسی دامت افاضاته نظر به سابقه‌ای که جنابعالی در اداره امور آستان مقدس حضرت ثامن الائمه صلوات ا… و سلامه علیه و علی آبائه الطاهرین دارید و اعتمادی که دراین‌باره به جنابعالی می‌باشد به سمت تولیت آن آستانه مقدسه منصوب می‌شوید تا با کمال جدیت و به‌طور دقیق از متعلقات آنجا خصوصاً کتابخانه و خزینه و محتویات ضریح مقدس و موقوفات و سایر متعلقات آن آستان مقدس محافظت کامل را بفرمایید و از حیف‌ومیل و ضیاع اموال جلوگیری نمایید و حضرات خدام محترم با جنابعالی در این امر لازم تشریک مساعی خواهند نمود و آنچه لازم به تذکر است این مطلب می‌باشد که هیچ‌یک از نهادهای جمهوری اسلامی مانند جهاد سازندگی و همچنین وزارت ارشاد ملی یا اشخاص عادی حق دخالت در موقوفات و سایر متعلقات آستان قدس را ندارد. از خدای تعالی موفقیت را در انجام وظایف الهی مسئلت دارم.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته_۱۸ جمادی‌الاولی ۱۴۰۰_۱۵ فروردین ماه ۱۳۵۹ / روح ا… الموسوی الخمینی

توسعه فضاهای زیارتی حرم امام رضا

در طول دوران مدیریت واعظ طبسی بر آستان قدس رضوی، فضاهای عبادی و زیارتی حرم امام رضا چندین برابر شد.

افزایش تصاعدی زائران، عدم گنجایش فضاهای باز و سرپوشیده حرم و رواق‌ها، عدم سهولت زیارت و رفت و آمد انبوه زائران و…، او را واداشت به راه‌هایی فکر کند که ضمن در نظر گرفتن مسائل اجتماعی، فرهنگی، زیارتی و خدماتی، بهترین فضا برای زیارت و نیایش زائران فراهم شود.

در این دوران روند احداث فضاهای زیارتی، فرهنگی و خدماتی به‌سرعت افزایش یافت، به‌گونه‌ای که زیربنای این اماکن از حدود ۱۲ هکتار به ۹۰ هکتار رسیده‌است. احداث بناهای سرپوشیده و فضاهای باز جدید، همراه با توسعه و ترمیم بناهای گذشته، از رویکردهای اصلی این ساخت و سازها بوده، ضمن این‌که آستان قدس رضوی در این سال‌ها از توسعه فضاهای فرهنگی هم غافل نمانده‌است. با احتساب تلاش‌های اخیر، از آغاز پیدایش حرم تاکنون، ۲۶ بنای سرپوشیده به نام رواق، ۹ فضای باز به نام صحن و ۴ مدخل ورودی به نام بست در اطراف مضجع شریف رضوی ساخته شده‌است.

حفاظت و صیانت از موقوفات

 

واعظ طبسی از همان ابتدای شروع کار در پست سرپرستی و سپس تولیت آستان قدس رضوی مهم‌ترین وظیفه آستان قدس رضوی را حفاظت و صیانت از موقوفات امام رضا اعلام کرد؛ و در همین زمینه مورد تقدیر خمینی قرار گرفت.

ایجاد بزرگ‌ترین هلدینگ اقتصادی شرق کشور

عباس واعظ طبسی با ایجاد یک تشکیلات نظارتی منسجم اقتصادی که برخی آن را مدیریت موفق اسلامی نامیده‌اند، در سال‌های پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، به پشتوانه درآمد حاصل از نذورات زائرین و وقف‌کنندگان آستان قدس رضوی، این سازمان را به یکی از موفق‌ترین سازمانهای جمهوری اسلامی در کسب درآمد تبدیل کرد. هم‌اکنون آستان قدس رضوی علاوه بر ایجاد تسهیلات فراوان برای زائران حرم علی بن موسی الرضا، مدیریت بزرگ‌ترین هلدینگ اقتصادی شرق کشور را برعهده دارد. هرچند سیستم شفافی در رابطه با سرمایه و میزان درآمد این سازمان بزرگ اقتصادی و نحوه هزینه کردن این درآمد و اخذ مالیات وجود ندارد.

عباس واعظ طبسی در تاریخ ۵ جمادی‌الثانی ۱۴۲۴ قمری برابر با سیزدهم مرداد ماه ۱۳۸۲ خورشیدی یک باب کتابخانه و حسینیه امام رضا، واقع در کوچه ناظر مشهد، مشتمل بر چندین بلوک را تجمیع و به صورت یک ساختمان حسینیه و کتابخانه که دارای دو سالن در طبقات زیرین و همکف و ۵ دستگاه واحد مسکونی در ۳ طبقه احداث، و با هدف تنظیم و ترویج شعائر مذهبی و تقویت مبانی دینی، به ویژه برگزاری مجالس تبلیغی و ترویجی در ماه رمضان و محرم و صفر و مناسبت‌های اعیاد و موالید و وفیات پیامبر اسلام، فاطمه دختر پیامبر اسلام و امامان شیعیان وقف آستان قدس رضوی کرد.

طبق وصیت او، متولی کتابخانه و حسینیه امام رضا باید از نسل او بشرط معمم بودن باشد.

مؤسسه ایران فوکس با تخمین زدن ثروت آستان قدس رضوی در حدود ۷۷۰ میلیون دلار این سازمان را به عنوان ششمین سازمان ثروتمند ایران به حساب می‌آورد. منابع داخلی اشاره‌ای به میزان دارایی‌های واعظ طبسی نکرده‌اند. آستان قدس رضوی وی را به عنوان یکی از مهم‌ترین واقفان بعد از انقلاب اسلامی پس از سید علی خامنه‌ای معرفی کرد.

اتهام فساد مالی

عباس پالیزدار طی سخنرانی‌هایی در ۱۴ اردیبهشت ۱۳۸۷ در دانشگاه بوعلی همدان و ۷ خرداد همان سال در دانشکده حقوق دانشگاه شیراز، عباس واعظ طبسی و دستکم ۵۰ تن از مقامات ارشد و روحانیان با نفوذ جمهوری اسلامی را با ذکر نام به «فساد اقتصادی»، «رانت خواری» و در برخی موارد به «فساد اخلاقی» متهم کرد.

 

 

واعظ طبسی در طی سال‌ها رابطه‌ای صمیمی با همشهری‌اش سید علی خامنه‌ای داشت

عباس واعظ طبسی یکی از حامیان مهم خامنه‌ای و از دوستان نزدیک وی و نیز از طرفداران نظریهٔ ولایت مطلقهٔ فقیه بود. قدرت و نفوذ عباس واعظ طبسی از استاندار‌های رسمی خراسان (رضوی، شمالی و جنوبی) نیز بیشتر بود. پس از درگذشت او مناصب و پست‌های او بین ۱۳ نفر تقسیم شد:

• ۷ نفر به جای مدیر عالی حوزه علمیه خراسان
• ۳ نفر به جای نماینده ولی فقیه در استان‌های خراسان
• ۱ نفر تولیت آستان قدس
• ۱ نفر عضو مجمع تشخیص مصلحت
• ۱ نفر عضو مجلس خبرگان

 

او روز جمعه ۷ اسفند ۱۳۹۴ پس از شرکت در انتخابات، دچار عارضه مغزی و وقفه تنفسی شد و به اورژانس بیمارستان امام رضا مشهد انتقال یافت. سرانجام پس از یک هفته فرورفتن در کمای عمیق، در ساعت ۲ بامداد روز جمعه چهاردهم اسفند ۱۳۹۴ در ۸۰ سالگی درگذشت.^{[نیازمند منبع]} در پی درگذشت او، سه روز عزای عمومی در خراسان اعلام شد و ادارات و مدارس مشهد شنبه ۱۵ اسفند ۱۳۹۴ تعطیل شد. مراسم تشییع جنازه و خاکسپاری او در صبح ۱۵ اسفند ۱۳۹۴ برگزار شد. سید علی خامنه‌ای بر پیکر وی نماز خواند و سران سه قوه در این مراسم حضور داشتند. او در رواق توحید در حرم امام هشتم شیعیان به خاک سپرده شد.

• حوزه علمیه خراسان

• Hoover digest, Issues 1-2. Hoover Institution on War, Revolution, and Peace. ۲۰۰۴.
• Energy and the Iranian economy: hearing (به انگلیسی). DIANE Publishing. 2006.
• Bohandy, S R; Nader, Alireza; E Thaler, David (2011). The Next Supreme Leader: (به انگلیسی). Rand Corporation.
• E. Fernandez Jilberto, Alex; Hogenboom, Barbara (2007). Big Business and Economic Development (به انگلیسی). Taylor & Francis.

• «زندگی‌نامه آیت‌الله عباس واعظ طبسی». وبگاه آستان قدس رضوی.