امپراتوری گوپتا

گپتائی‌ها دارای دو پایتخت بودند یکی در شمال هند به نام پاتلی‌پترا و دومی در هند مرکزی به نام اجین.

Gupta Empire
۲۴۰ میلادی–۵۵۰ میلادی
امپراتوری گوپتا در بیشترین وسعتش
پایتخت	پاتالی‌پوترا
زبان(های) رایج	زبان سانسکریت (ادبی و علمی); پراکریت (بومی)
دین(ها)	هندوئیسم آیین بودایی جین (دین)
حکومت	پادشاهی
مهاراجه
• 240s–280s	سری گوپتا
• ۳۱۹–۳۳۵	چاندراگوپتا اول
• ۵۴۰–۵۵۰	Vishnu Gupta
دوره تاریخی	هند باستان
• بنیان‌گذاری	۲۴۰ میلادی
• فروپاشی	۵۵۰ میلادی
مساحت
۴۰۰ م.	۳٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۴۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)
۴۴۰ م.	۱٬۷۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۶۶۰٬۰۰۰ مایل مربع)
پیشین پسین Mahameghavahana dynasty سلسله کوشانیان شاهنشاهی کوشانیان Bharshiva Dynasty ساتراپ غربی Gurjara-Pratihara امپراتوری پالا Rashtrakuta Dynasty هپتالیان
امروز بخشی از	هند  پاکستان  بنگلادش    نپال

گوپتاها (گپتاها هم نوشته‌اند) بین سال‌های ۳۲۰ تا ۵۵۰ بعد از میلاد حکومت می‌کردند. این دودمان بر اکثر خاک شبه قاره هند حکمرانی می‌کردند. بنیان‌گذار این سلسله ماهاراجا سری گوپتا بود. شمال هند در سده‌های ۴ تا ۶ میلادی زیر فرمانروایی امپراتوری گوپتا بود. آثار هنری این دوره بر هنر مناطق مجاور مثل جنوب شرقی آسیا، نپال، و آسیای مرکزی اثرگذار بوده‌است. بعد از مرگ امپراتور کوشان در پایان قرن سوم، گوپتاها به شمال هند مهاجرت کردند و در سرزمینی که اکنون در حوزه ایالت‌های بیهار و اوتارپرادش است، سکنی گزیدند. دودمان گوپتا در زمان پادشاهی سامودراگوپتا و چاندراگوپتا دوم ناحیه زیر حکومت آن‌ها مسافت مابین رودهای گنگ و سند را شمال می‌شد.

در اواخر سده چهارم میلادی به وسیلهٔ شخصی بنام چندراگپتا سلطنت بزرگی در شمال هندوستان تأسیس گردید. بنیان‌گذار سلطنت گپتاها لقب «مهاراجا دهیراج» را به معنای شاهنشاه برای خود انتخاب نمود. در خانواده گپتا به ویژه سه نفر چندراگپتا، سمدراگپتا و کرمادتیه از پادشاهان نامدار تاریخ هنداوسشتان به‌شمار می‌روند و بعلت خدمات شایانی که به وسیلهٔ تاجداران مزبور در رشته‌های گوناگون علم و دانش و فرهنگ و هنر آن کشور انجام پذیرفت دوره سلطنت آن خانواده را که تا حدود دو قرن طول کشید عمر طلائی تاریخ هندوستان نامیده‌اند. چندراگپتا و سمدراگپتا هم‌روزگار شاپور دوم بودند؛ و کرماتیه جانشین سمدراگپتا مربی دانشمندانی بزرگ مانند آریا بهت عالم نامدار ستاره‌شناسی و هندسه و کالیداس شاعر معروف جهان بوده‌است.

همانگونه که پادشاهان خانواده موریا در قرن چهارم پیش از میلاد مسیح در شمال هندوستان حکومتی را تأسیس نمودند که از چندین حیث از سلطنت هخامنشیان الهام گرفته بود، پادشاهان خانواده گپتا نیز در کشورداری و از نظر برخی از سنت‌های شاهان ساسانی را سرمشق خویش قرار دادند. به‌طور مثال آن‌ها لقب شاهنشاه را در تقلید از شهریاران ساسانی برای خود اختصاص دادند. مانند ساسانیان که به منظور ایجاد یکپارچگی در ملت خویش در ترویج و سرپرستی یک دین زرتشتی کوشیدند و امر فرمودند اوراق پراکنده اوستا جمع‌آوری و مرتب شود، پادشاهان گپتا نیز از دین هندو (برهمنائی) سرپرستی به عمل آوردند و مقرر داشتند کتاب ودا جمع‌آوری و مرتب و منظم گردد.

گپتائی‌ها از علما و فضلا و ارباب علم و دانش و صاحبان هنر قدردانی کردند و مربی دانشورانی چون کالیداس و آریابهت بودند. در سنگتراشی و نقاشی و هنرهای دیگر هم گپتائی‌ها از هنرمندان سرپرستی نمودند و در نتیجه شاهکارهایی در غارهای اجنتا و الورا در هندوستان مرکزی به وجود آمد. معبد سنگی هندوان در دیوگره (شهرستان جهانسی) و مناره پولادی در دهلی می‌توانند بر اوج صنعت معماری و فلز کاری هند در آن زمان گواه باشند. گپتائی‌ها سعی داشتند عظمت پادشاهی موریائی‌ها را مجدداً زنده سازند و جانشین اشوکا معروفترین پادشاه تاریخ باستانی هندوستان بشوند.

پس از خانواده گپتاها وردهن‌ها در شمال هندوستان بر مسند حکومت نشستند.