احمد آرام: مترجم، معلم، و نویسنده ایرانی

وی در تدوین دائرةالمعارف فارسی مشارکت داشت و برای ترجمهٔ کتاب الحیات (با عنوان ترجمهٔ الحیاة)، برگزیدهٔ اولین دورهٔ کتاب سال ایران شد.

احمد آرام
زاده	۷ فروردین ۱۲۸۱ چاله‌میدان، تهران
درگذشته	۱۴ فروردین ۱۳۷۷ (۹۶ سال) ایالات متحده آمریکا ایست قلبی
آرامگاه	قطعه هنرمندان بهشت زهرا
پیشه	مترجم، نویسنده، دانشنامه‌نویس
ملیت	ایرانی
تحصیلات	دارالفنون
کتاب‌ها	آغازگر تألیف کتب درسی ایران، بیش از ۲۰۰ ترجمه و تألیف
همسر(ها)	شریفه-نسرین
پدر و مادر	حاج غلامحسین شال‌فروش

احمد آرام در ۷ فروردین ۱۲۸۱ (۱۸ ذیحجهٔ ۱۳۱۹) برابر با ۲۸ مارس ۱۹۰۲ در محلهٔ چاله‌میدان تهران زاده شد. پس از پایان تحصیلات متوسطه از دارالفنون، در سال ۱۳۰۴ به تدریس فیزیک و شیمی پرداخت. او متوجّه شد که درس‌های تجربی به صورت نظری و بدون فعالیت آزمایشگاهی تدریس می‌شود. او به ابتکار جدیدی دست زد و کتابی با عنوان هدیهٔ سال نو «مجموعه تجربیات فیزیکی و شیمیایی» منتشر کرد. «هدیه سال نو» نخستین کتاب آموزشی در کارهای آزمایشگاهی شامل آزمایش‌های فیزیک و شیمی است که آرام آن را در بهمن سال ۱۳۰۴ تألیف کرده‌است. احمد آرام سپس به رشتهٔ حقوق روی آورد ولی پس از چندی آن را رها کرد و به پزشکی تمایل یافت، ولی این یک نیز چندان پایبندش نکرد و سال آخر پزشکی، آن را نیز رها کرد و به فعالیت‌های فرهنگی و ترجمه روی آورد. وی به همراه دکتر نصیری از بنیان‌گذاران تألیف کتاب‌های درسی در ایران است و مدتی به عنوان معاون وزیر آموزش‌وپرورش در دههٔ ۲۰ خورشیدی فعالیت داشته‌است.

احمد آرام یکی از نخستین مؤلفان کتاب‌های درسی و آموزشی بود که هم به‌تنهایی و هم با کمک دیگران کتاب‌های فیزیک و شیمی دبیرستان را تألیف کرد. از روی علاقه‌ای که به امیرکبیر داشت نام مجموعه‌ای از کتاب‌های خود را به نام «مجموعهٔ امیر» نام‌گذاری کرد. احمد آرام تا حدود سال ۱۳۳۰ نزدیک به چهل جلد کتاب درسی و آموزشی نوشت.

احمد آرام یکی از پرکارترین مترجمان معاصر است که بیش از یک‌صد و چهل اثر از زبان‌های انگلیسی فرانسه و عربی ترجمه کرده‌است. وی در ترجمه کتاب‌ها دقّت می‌کرد تا معادل‌های فارسی مناسب برای واژه‌های خارجی بیابد و از اصطلاحات و واژه‌های فرنگی استفاده نکند. خود وی دراین‌باره می‌گوید:

«من در زمینهٔ طب کتابی ترجمه کرده‌ام که حدود ۱۲۰۰ صفحه دارد. در این کتاب سعی کرده‌ام حتی یک کلمهٔ فرنگی نیاورم. البته کار بسیار مشکلی است، ولی من این کار را انجام دادم.»

احمد آرام روز ۱۴ فروردین ۱۳۷۷ برابر با ۳ آوریل ۱۹۹۸ در ایالات متحدهٔ آمریکا بدرودِ حیات گفت و از دکیا رفت و طی مراسمی در روز ۲۲ فروردین و پس از انتقال به تهران تدفین شد. وی در سال ۱۳۸۲ به عنوان یکی از چهره‌های ماندگار برگزیده شد.

 

وی بیش از ۲۰۰ اثر از زبان‌های انگلیسی، فرانسه و عربی ترجمه کرده‌است. برخی از آثار ترجمهٔ او از این جمله‌اند:

• اثبات وجود خدا (نوشته جان کلوور مونسما)
• سه حکیم مسلمان (نوشته حسین نصر)
• علم و تمدن در اسلام (نوشته حسین نصر)
• پیدایش و مرگ خورشید
• تکامل فیزیک (تألیف آلبرت اینشتین و لئوپولد اینفلد)
• علم، نظریه و انسان (تألیف اروین شرودینگر) ناشر: شرکت سهامی انتشار
• تاریخ تمدن (جلد اول: مشرق زمین گاهواره تمدن) (نوشته ویل دورانت)
• انتقال علوم یونانی بعالم اسلامی (تألیف دلیسی اولیوی)
• تاریخ علم (تألیف جرج سارتن)
• چگونه مسئله را حل کنیم؟ (اثری از جرج پولیا)
• شش بال علم
• متفکران اسلام (نوشته بارون کارا دو وو)
• حدس‌ها و ابطال‌ها (نوشته کارل پوپر)
• هگل و مبانی اندیشه معاصر (نوشته امیرمهدی بدیع)
• یونانیان و بربرها (نوشته امیرمهدی بدیع)
• راهنمای پزشکی خانواده نوشته گروهی از نویسندگان
• هیئت
• لغت‌های قرآن
• فلسفه علم کلام (نویسنده هری اوسترین ولفسن) ناشر الهدی
• معلم نمونه
• اندیشه‌های کلامی شیعه (نوشته مارتین مکدرموت)
• الحیات (نوشته محمدرضا حکیمی)
• فلسفه تربیت
• علم و مردم
• چگونه روح‌های محکم و زنده بسازیم
• حساب‌های دیفرانسیل و انتگرال برای همه
• منطق اکتشاف علمی (نوشته کارل پوپر) انتشارات سروش

کتاب آرام‌نامه در سال ۱۳۶۱ به همت انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی و به قلم دکتر مهدی محقق تدوین شده و شامل خاطرات و گفت‌وگوهایی با او است.