همزه (ء) در میان حروف سیودو گانهٔ الفبای فارسی شکلی از ملحقات حرف «الف» (صامت) است.
شکل جدای آن (ء) و در حالتهای گوناگون با ترکیب دیگر اشکال به صورت (آ - أ - ئ - ؤ) نوشته میشود. همزه از نظر آواشناسی در میان واجهای زبان فارسی بهطور مستقل یک صامت است که به اشکال (ء - ا) نوشته میشود، ضمناً حرف «عین» نیز در آواشناسی فارسی با همزه واجی یکسانند.
الفبای فارسی | |
همزه | |
---|---|
ردیف در الفبای فارسی: | یکم |
شمارهٔ ردیف در الفبای عربی: | یکم |
شمارهٔ ردیف در حساب ابجد: | یکم |
مقدار عددی در حساب جمل: | ۱ |
صدا: | صامت |
تلفظ یکسان: | عین |
نمونهای از کلمهها: | توأمان، ائمه، لؤلؤ، سورهٔ |
شکل حرف | |||
---|---|---|---|
جدا | آغازی | میانی | پایانی |
ء، أ | ئ | ئ | ئ، أ، ؤ |
|
وضعیت صامت همزه در الفبای فارسی پیچیدگیهایی را پدیدآورده است. گاهی با مصوت «ا» یکی دانسته میشود و زمانی به عنوان حرف مستقل از آن یاد میشود در لغتنامه دهخدا و در فرهنگ معین هر چند الفبای فارسی را داری سیوسه حرف میدانند و صامت همزه را دومین حرف الفبا معرفی میکنند اما به حرف «ب» که میرسند آن را هم حرف دوم میخوانند و ترتیب همانجور حفظ میشود تا حرف «ی» که حرف سیودوم شمرده میشود نه سیوسوم
همچنین در لاتین نویسی فارسی گاهی ' (آپاستروف) و گاهی Êê برای نشان دادن این حرف و ع (عین) به کار میرود.
تلفظ همزه در زبان فارسی و عربی به شکل بست چاکنایی است. صامت همزه در زبان فارسی برخلاف زبان عربی درست مانند «عین» تلفظ میشود و حتی در لغتنامه دهخدا شکل آن در وسط کلمه را اخذ شده از عین برمیشمارد. فارسیزبانها همانگونه که میگویند «عزا» به معنای «ماتم» به همان شکل میگویند: «اذان» یا «از آن» (وقتی در محاوره همزهٔ میانی را تلفظ نمیکنند) «عین» در آغازِ «عزا» و «ء» در آغازِ «اذان» و «از آن» یکسان شنیده میشود. در الفبای فارسی بعضی از آواها چند نشانه دارند؛ مثلاً آوای (Z) به صورتهای «ز» و «ذ» و «ض» و «ظ» نوشته میشود. حرفهای «ء» و «ع» هم چنین است و یک آواست که با دو نشانه نوشته میشود. همزه در زبان فارسی مانند سایر زبانهای هندواروپایی -بر خلاف زبانهای سامی که عربی نیز جزو آنان است- فقط در اول کلمه تلفظ میشود و البته در بسیار موارد در هنگام گفتار و نوشتار بهخصوص در نظمها به ضرورت حفظ وزن عروضی حذف میشود. مانند «است»، «ست»، یا «که از»، «کز» اما از آنجا که فارسیزبانها «ء» و «ع» را داری یک آوا میدانند
در صفحهکلید استاندارد فارسی، نویسههای همزه و اشکال گوناگون آن را میتوان با کلیدهای ترکیبی زیر تایپ کرد:
This article uses material from the Wikipedia فارسی article همزه, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.